გერონტი ქიქოძე (1886-1960) – წიგნიდან „თანამედროვის ჩანაწერები“

 

    გერონტი ქიქოძე (1886-1960) – წიგნიდან „თანამედროვის ჩანაწერები“

21.02.2016

image

1921 წლის 15 თებერვალს შულავერში საქართველოს რევოლუციური კომიტეტი შედგა. თავის მანიფესტში მან ქართველ ხალხს აუწყა, რომ წითელი არმია მის გასათავისუფლებლად მოდიოდა. დამფუძნებელმა კრებამ კანონს გარეშე გამოაცხადა რევოლუციური კომიტეტის წევრები. ქართველი ჯარის მთავარსარდალმა გენერალმა კვინიტაძემ ისევე, როგორც ასოცდახუთი წლის წინათ ერეკლე მეფემ, გადაწყვიტა, მთავარი ბრძოლა მოწინააღმდეგისათვის თბილისის კარიბჭესთან მიეცა. 19 თებერვალს ახლად გაღვიძებულ მოქალაქეებს უკვე შემოესმათ მეთერთმეტე არმიის ქვემეხების გრიალი. ქართულმა არტილერიამ, რომელსაც სახელგანთქმული ქართველი ოფიცრები მეთაურობდნენ, მტერს ენერგიული პასუხი გასცა.

მეორე თუ მესამე დღეს ქართველი ჯარი და გვარდია შეტევაზე გადავიდა  და 1500-ზე მეტი კაცი დაატყვევა. თბილისის მოსახლეობას არც რამე ექსცესები ჩაუდენია, არც პანიკა გამოუმჟღავნებია. ყველაზე მეტი დაბნეულობა თვით მთავრობის წევრებს ემჩნეოდა; მინისტრები თავიანთ ადგილებზე არ ისხდნენ, ზოგიერთ მათგანს სამხედრო ფარაჯა ჩაეცვა, მხარზე თოფი გადაეკიდა  და სასახლის წინ დადიოდა.

რუს ტყვეებს შორის მძიმედ დაჭრილები ერივნენ. ერთი მათგანი რატომღაც ერთი სახლის აივანზე დაეწვინათ სოლოლაკში. ერთი ფეხი დაჩეჩქვილი ჰქონდა და სისხლისაგან იცლებოდა. გაფითრებული ტუჩებით პაპიროსი ითხოვა. ბენია ჩხიკვიშვილმა, რომლის ვაჟკაცურ გარეგნობასა და ხასიათს მაღალი ცილინდრი და თეთრი ხელთათმანი ნაკლებ შეეფერებოდა, პორტსიგარი მიაწოდა. ვიღაცამ უთხრა, პაპიროსით თბილისის გენერალ-გუბერნატორი გიმასპინძლდებაო. მომაკვდავმა ეს ცნობა გულგრილად მიიღო, მხოლოდ თამბაქო ხარბად მოსწია. ეტყობოდა, ყურს უგდებდა არტილერიის ბათქს და ცდილობდა გაეგო, უახლოვდებოდნენ თუ შორდებოდნენ თბილისს მისი ამხანაგები.

კავალერიის უყოლობის გამო ქართველმა ჯარმა ვერ შეძლო პირველი გამარჯვების გამოყენება და წითელ არმიას დრო მიეცა დაშოშმინებულიყო და თავისი რაზმები გადაეჯგუფებინა. ის მოქმედებდა არა მარტო სოღანლუღის და კოჯრის მიმართულებით, არამედ მტკვრის მარცხენა ნაპირზეც, ვაზიანის მიმართულებით. საქართველოს მთავრობამ ცნობა მიიღო, წითელი ჯვრის ნაწილებმა კავკასიონის მთავარი ქედი გადმოლახეს მამისონის უღელტეხილითო. მაგრამ ეს ნაწილები იმდენად მცირერიცხოვანნი იყვნენ, რომ მათ არ შეეძლოთ გადამწყვეტი გავლენა მოეხდინათ მთავარი ფრონტის ოპერაციებზე. ამიტომ თბილისის მოსახლეობისათვის მოულოდნელი იყო ცნობა, რომ მთავრობამ და მთავარმა შტაბმა გადაწყვიტეს დედაქალაქის დატოვება. როგორც შემდგომ გამოირკვა, ეს გადაწყვეტილება მოულოდნელი და საბედისწერო იყო ფრონტისათვის, სადაც მან დემორალიზაცია შეიტანა.

 24 თებერვალს ერთს ჩემს მეგობართან ერთად უძილო ღამე გავატარე. ქალაქის ქუჩებში საოცარი სიჩუმე იდგა. თოვლის ფანტელები უხმოდ ეცემოდნენ ქვაფენილებს. უკან ჩამორჩენილი ჯარისკაცები ჩრდილებივით მოძრაობდნენ, ზოგი მათგანი კედელზე აყუდებდა ან მიწაზე აგდებდა თავის თოფსა და სავაზნეს. ქალაქი ჩაბნელებული იყო.

 როდესაც 25 თებერვალს დილით წითელი ჯვრის მეთაურობით მზვერავები ფრთხილად ქართული ჯარის სანგრებს მიახლოებოდნენ, სახტად დარჩენილიყვნენ, რადგან იქ აღარავინ დახვედროდათ. თავის პოსტზე მხოლოდ ერთი პატარა ნაწილი დარჩენილიყო, უმთავრესად იუნკრებისაგან შემდგარი. მათ, ალბათ, ქართველი ჯარის უნდა დაეფარა. იუნკრებმა უკანასკნელ წუთებამდე თავგანწირულად იბრძოლეს და თავიანთი ჯარებით ამოავსეს კოჯრის მაღლობებისა და ქოროღლის სანგრები.

თბილისის დაკავებისთანავე წითელი ჯარის ნაწილებმა პარადი გამართეს ქალაქის მთავარ მოედანზე. მეორე დღეს თბილისის მოსახლეობამ  დიდი სამგლოვიარო პროცესია მოაწყო რუსთაველის პროსპექტზე. წინ მოჰქონდათ შავი კუბოები, რომლებშიც სანგრებიდან ჩამოტანილი ქართველ ჭაბუკთა გვამები ესვენენ, ხოლო უკან, ნელი ნაბიჯით მდუმარე და თავჩაქინდრული ხალხი მაობიჯებდა. ეს სანახაობა იმდენად ტრაგიკული იყო, რომ გაოცებასთან შეერთებული მოკრძალების გრძნობას იწვევდა კომუნისტებისა და წითელარმიელთა რიგებში. და ახალ ადმინისტრაციას აზრადაც არ მოსვლია ამ პროცესიისათვის ხელი შეეშალა. დახოცილი ქართველი მეომრები დასაფლავებულ იქნენ დიდი საკრებულო ტაძრის ეზოში, სადაც ამჟამად მთავრობის ახალი სასახლის შენობაა ამართული.

ამ დროს მეზობლად, ძველი სასახლის სახურავზე, უკვე წითელი დროშა ფრიალებდა, რაიცა სერგო ორჯონიკიძემ დეპეშით აუწყა ლენინს. 

error: სტატიის დაკოპირება აკრძალულია!!!