ისრაელი რეგიონში რუსეთის დაბრუნებას სიფრთხილით ეკიდება
ისრაელი რეგიონში რუსეთის დაბრუნებას სიფრთხილით ეკიდება
27.10.2016
რუსეთმა რეგიონზე კონტროლი იმდენად განავრცო, რომ ისრაელის ნებისმიერი სამხედრო თვითმფრინავი, რომელიც ჩრდილოეთისკენ ისრაელის საზღვარს გადაკვეთს, რუსეთის სამხედრო რადარების ეკრანებზე აისახება
ბენ კასპიტი
უკვე რამდენიმე ათწლეულია, რაც ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში ყველა თავის მოწინააღმდეგეზე გადამწყვეტი საჰაერო უპირატესობა აქვს. არავის ეპარება ეჭვი, რომ ისრაელის სამხედრო-საჰაერო ძალები რეგიონში ყველაზე ძლიერია, ხოლო მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მოწინავეა. სწორედ ამიტომ უკვე რამდენიმე ათწლეულია, რაც ისრაელი რეგიონში ყველა მოთამაშეზე თითქმის აბსოლუტურ მონოპოლიას თავის სასარგებლოდ იყენებს.
1979 წელს, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების გაფორმებისა და კონფლიქტის ზონიდან ეგვიპტის გასვლის შემდეგ, ისრაელის სამხედრო-საჰაერო ძალებს მოქმედების სრული თავისუფლება აქვთ. ამ მდგომარეობამ უმაღლეს წერტილს არაერთხელ მიაღწია, მაგალითად, 1981 წელს, როცა ისრაელის სამხედრო-საჰაერო ძალებმა ერაყის ბირთვული რეაქტორი დაბომბეს („ოპერაცია ოპერა”), 2007 წელს, როცა ისრაელის ავიაციამ სირიის ბირთვული რეაქტორი დაბომბა (ახალი ამბების უცხოური სააგენტოების მონაცემებით), უკანასკნელ წლებში, როცა ისრაელის თვითმფრინავებმა სირიიდან ლიბანში შემავალი იარაღით დატვირთული ავტოკოლონები რამდენჯერმე დაბომბა. აგრეთვე სხვადასხვა დროს, როცა საქმე ისრაელის ამა თუ იმ ინტერესს ეხებოდა, ისრაელის ავიაციამ სუდანისა და სხვა საიდუმლო ოპერაციების ფარგლებში მსგავსი ავიადარტყმები განახორციელა.
მაგრამ ამ ბოლო თვეებში ისრაელი ახალი, უსიამოვნო რეალობის წინაშე დადგა. მოქმედების ის თავისუფლება, რომლითაც ისრაელის სამხედრო-საჰაერო ძალები აქამდე ყოველგვარი სასჯელის გარეშე სარგებლობდა, ახლა დამოკიდებულია უცხოელ მოთამაშეზე, რომელიც იერუსალიმის კონტროლს არ ექვემდებარება. ის, რაც ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმის დახმარებით დაიწყო, მოკლე დროში ისრაელის ჩრდილოეთ საზღვართან რუსეთის სამხედრო ძალების მსხვილი კონტინგენტის განლაგებაში გადაიზარდა.
ამ ბოლო დროს რუსებმა რეგიონზე კონტროლი სერიოზულად გაამკაცრეს საჰაერო სივრცის კონტროლთან დაკავშირებულ ყველა საკითხში. დღევანდელი მდგომარეობით ისრაელს არ ჰყავს ისეთი ავიაგამანადგურებელი, რომელსაც შეუძლია ისე აფრინდეს, რომ სირიის საზღვაო ქალაქ ტარტუსში განთავსებულ რუსულ საჰაერო თავდაცვის შტაბში, ან ხმელთაშუა ზღვაში მდგარ რუსულ სამხედრო ხომალდზე ციმციმა ნათურა არ აანთოს.
17 ოქტომბერს გაზეთ „ვაშინგტონ პოსტში” გამოქვეყნდა რუკა, რომელზეც ნაჩვენებია რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმირ პუტინის მიერ სირიაში მძლავრი სამხედრო ბაზის შექმნის შემდეგ ახლო აღმოსავლეთში განთავსებული რუსული რაკეტების მოქმედების უზარმაზარი რადიუსი. როგორც რუკაზე ჩანს, ხმელთაშუა ზღვის მთელი აღმოსავლეთი აუზი – ჩრდილოეთით თურქეთი, აღმოსავლეთით სირია და ლიბანი და სამხრეთით ისრაელი – რეგიონში მოსკოვის მიერ განთავსებული საზღვაო რაკეტების მოქმედების რადიუსშია მოქცეული. საჰაერო დაფარვა კიდევ უფრო ფართო და შთამბეჭდავია – დაფარვის რადიუსი მოიცავს სირიის, ერაყის, იორდანიის, ლიბანის, თურქეთისა და, რა თქმა უნდა, ისრაელის მნიშვნელოვან ტერიტორიებს. რუსეთის მიერ განთავსებული ეს-300 და ეს-400 სარაკეტო სისტემები ისრაელის მთელ ტერიტორიას სამხრეთ ნეგევამდე ფარავს, გარდა უვდას ავიაბაზისა და მათი ფრენის სქემებსა და მარშრუტებზე მუდმივი მონიტორინგი ხორციელდება. ამ გზით რუსები თვალყურს ადევნებენ სირიასა და ლიბანს შორის საზღვრის გასწვრივ „ცხელი წერტილების” თავზე ისრაელის სამხედრო-საჰაერო ძალების მოქმედებას. რომ მოინდომოს, პუტინს შეუძლია, ღილაკს თითი დააჭიროს და ისრაელის მფრინავებისა და სირიაში ავიადარტყმების განსახორციელებლად გამგზავნი მათი ხელმძღვანელობის ყოფა ჯოჯოხეთად გადააქციოს.
ახლა უკვე აშკარაა, რომ მოვლენების ამგვარ განვითარებას როგორც ისრაელის თავდაცვის სისტემა, ასევე ქვეყნის პოლიტიკური ხელმძღვანელობაც ელოდა. შარშანდელი „რუსული რომანსი”, რომელშიც პრემიერ-მინისტრი ბენიამინ ნეთანიაჰუ, მისი მინისტრები და ისრაელის თავდაცვის ძალების ზოგიერთი ოფიცერი მონაწილეობდნენ, შემდეგი საგანგებო საკითხების მოგვარებას ითვალისწინებს: მდგომარეობაზე დაკვირვება, ისრაელსა და რუსეთს შორის კოორდინაციის შეძლებისდაგვარად გაძლიერება და ვითარებაზე კონტროლის დამყარების მცდელობა, მაგრამ ეს რომანსი რეალურ სარგებელს არ ითვალისწინებს. რუსეთ-ისრაელის საკოორდინაციო სისტემა, რაზეც ბევრჯერ იყო საუბარი, არც მჭიდროა და არც კონკრეტული. უბრალოდ, მისი მიზანია პრობლემების, ინციდენტების, ან სისხლიანი შეჯახებების თავიდან აცილება.
ისრაელის მაღალჩინოსნების ინფორმაციით, რუსები ისრაელს წინასწარ არ აფრთხილებენ ისრაელის საზღვართან ახლოს მათ მიერ განსახორციელებელი საჰაერო ოპერაციების შესახებ. მათ ისრაელის საჰაერო სივრცე რამდენჯერმე დაარღვიეს კიდეც, თუმცა ეს შეცდომა იყო, რის გამოც მათ „განსაკუთრებული შეღავათი” გაუწიეს (ისრაელმა მისი საჰაერო სივრცის დამრღვევ თვითმფრინავებს ცეცხლი არ გაუხსნა). როგორც წესი, ისრაელის საჰაერო თავდაცვის სისტემა დაუყოვნებლივ აგდებს მის საჰაერო სივრცეში შეჭრილ ნებისმიერ აპარატს, ამ აპარატის ზომისა თუ ტიპის მიუხედავად. ამ კონკრეტულ შემთხვევებში კი მას საერთოდ არაფერი გაუკეთებია, მიუხედავად იმისა, რომ სრულ მზადყოფნაში იყო. ფაქტობრივად, როგორც ადრე აქ გამოქვეყნებულ სტატიებში იყო აღნიშნული, ისრაელის სამხედრო-საჰაერო ძალებმა მკაფიოდ განაცხადა, რომ მის საჰაერო სივრცეში შეჭრილ რუსულ თვითმფრინავებს არ ჩამოაგდებდა. ამის მიზეზები აშკარაა.
ამ ეტაპზე მის ჩრდილოეთ საზღვართან რუსეთის სამხედრო ძალების სულ უფრო მზარდი კონტინგენტის ყოფნა ისრაელისთვის სერიოზული პრობლემაა. ისრაელის სამხედრო ავიაციის ოპერაციების მოცულობა შემცირდა. სირიაში, ლიბანში ავიადარტყმების, ან დაზვერვის განსახორციელებლად გასათვალისწინებელი ოფიციალური ფაქტორების ჩამონათვალი ბევრი ახალი ცვლადით გაიბერა.
უფრო მეტიც, ახლა რუსეთი ისრაელში ცნობილი იმ „ბოროტების ღერძის” მთავარი კომპონენტია, რომელშიც რუსეთთან ერთად გაერთიანებულია ირანი, სირია და ლიბანის ჰეზბოლა. ამ კონფლიქტში რუსეთის ჩართვამ ეს ღერძი სირიის ომში სრული მარცხისგან იხსნა. ამ მოვლენის ერთ-ერთი შედეგი ის არის, რომ სირიის კონფლიქტში რუსეთის ჩარევამ მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია ჰეზბოლაზე.
საშუალო ზომის ტერორისტული ორგანიზაციიდან ჰეზბოლას ისეთ დაჯგუფებად გარდაქმნა, რომელსაც სახელმწიფოსნაირი სამხედრო ძალა აქვს, გასულ წელს კიდევ უფრო დაჩქარდა. რუსებთან მჭიდრო თანამშრომლობის გზით ჰეზბოლა შეუფასებელ ცოდნას და გამოცდილებას იძენს. მართალია, დიდი ხანია, ეს დაჯგუფება სირიაში იქანცება და ბევრ მებრძოლს კარგავს, მაგრამ ამის პარალელურად, ისრაელთან ხანმოკლე „რაუნდებისგან” განსხვავებით, სირიაში რთულ ფრონტებზე მსხვილმასშტაბიანი და ხანგრძლივი საომარი მოქმედებების წარმოებით ის ოპერატიულ გამოცდილებას იძენს და მასშტაბური ომის ხელოვნებას ეუფლება. არსებული მდგომარეობის გათვალისწინებით, ისრაელში უკვე ბევრი სვამს კითხვას, რა მოხდება, თუ ისრაელსა და ჰეზბოლას შორის შეტაკებები განახლდება იმ პირობებში, როცა რუსები ამხელა ძალებით დაგვტრიალებენ თავს. რა დაემართება ისრაელის დეტალურად ჩაფიქრებულ საომარ გეგმებს, რომლებშიც ისრაელის თავდაცვის ძალები საომარი მოქმედებების უმოკლეს დროში დასამთავრებლად ლიბანში უპრეცედენტო ძალას გამოიყენებს? ნუთუ რუსები დაუშვებენ მოვლენათა ასეთი სცენარით განვითარებას?
საფიქრებელია, რომ ეს საკითხი ისრაელის ჩრდილოეთ სარდლობისა და ისრაელის მინისტრთა კაბინეტის განხილვის მთავარი საგანია. სწორედ ამის დამადასტურებელი უნდა იყოს ისრაელის თავდაცვის ძალების მიერ ჩრდილოეთში ჩატარებული მრავალჯერადი სამხედრო წვრთნები.
ნელ-ნელა, თანდათანობით რუსეთმა მოახერხა რადარს მიღმა დარჩენა და ახლო აღმოსავლეთში დაბრუნდა. ექვსდღიან ომსა და იომ კიპურის ომს შორის პერიოდში(1967-1973) საბჭოთა კავშირს ამ რეგიონში უზარმაზარი კონტინგენტი ჰყავდა განთავსებული, განსაკუთრებით – ეგვიპტესა და სირიაში. ეს ისრაელს სერიოზულ საფრთხეს უქმნიდა. როცა საბჭოთა კავშირი დაიშალა, ეს კონტინგენტიც გაქრა და მის ნაცვლად რეგიონში ამერიკის შეერთებული შტატები შემოვიდა, რომელიც გავლენას ერთპიროვნულად ახორციელებდა. ახლა ისტორია მეორდება. იერუსალიმი ცდილობს, ამაზე ხმამაღლა არ ისაუბროს, მაგრამ როცა ვიწრო სივრცეში შენს გვერდით უზარმაზარი დათვი ზის, მისი იგნორირება შეუძლებელია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ამ სივრცეში ფეთქებადი სიტუაციაა.
ბენ კასპიტი „ელ-მონიტორის”„ ისრაელის პულსის” კორესპოდენტია. გარდა ამისა, ის ისრაელის გაზეთებში უფროსკორესპონდენტად და პოლიტიკურ ანალიტიკოსად მუშაობს,პარალელურად, მიჰყავს ყოველდღიური რადიო-შოუ დარეგულარული ტელე-შოუები პოლიტიკურ თემებსა და ისრაელზე.
