მე მყავს მთელი საქართველოს მხედრიონი, მათთან ერთად მოსკოვამდე ჩამოვალ!”
მე მყავს მთელი საქართველოს მხედრიონი, მათთან ერთად მოსკოვამდე ჩამოვალ!”
გუმბათი აგრძელებს ინტერვიუს ომის ვეტერან, პოლკოვნიკ დოდო გუგეშაშვილთან. დღეს იგი ტამიშის გზის გახსნის ცნობილ ოპერაციაზე გვიამბობს, სადაც რუსეთის რვაასკაციანი მედესანტეებიდან მხოლოდ ორასმა მოახერხა ბრძოლის ველიდან გაქცევა.
10.12.2016
გუმბათი აგრძელებს ინტერვიუს ომის ვეტერან, პოლკოვნიკ დოდო გუგეშაშვილთან. დღეს იგი ტამიშის გზის გახსნის ცნობილ ოპერაციაზე გვიამბობს, სადაც რუსეთის რვაასკაციანი მედესანტეებიდან მხოლოდ ორასმა მოახერხა ბრძოლის ველიდან გაქცევა.
– 1993 წლის ივლისში ქართულმა საჯარისო გაერთიანებულმა ნაწილებმა ტამიშზე რუსეთის სადესანტო–საშტურმო ნაწილის რვაასკაციანი დესანტი პრაქტიკულად პირწმინდად გაანადგურეს. იქნებ მოგვიყვეთ ამ ბრძოლის დეტალების შესახებ?
– 24–ე ბრიგადის (რომლის შემქმნელი და მეთაური თავიდან გია ვაშაკიძე იყო, ხოლო მერე ადგილობრივი ვაჟკაცი ბუთხუზ თოხაძე) დაზვერვის მეთაურმა სოსო გიგიძემ ინფორმაცია მოიპოვა – მოსალოდნელი იყო პრიმორსკში მრავალრიცხოვანი დესანტის შემოსვლა. ამ დროისთვის ოჩამჩირეში რუსეთის პორტი ფუნქციონირებს. პრაქტიკულად მათი გარნიზონი დგას. “გარადოკი” საცხოვრებელი სახლებით, სკოლებით, მოედნებით, კაფებარებით, რომლის ტერიტორიაც მთლიანად დახურულია.
ასევე ოჩამჩირეში იმყოფებოდნენ კგბ–ს მესაზღვრეები, რომელთა მთავარი ამოცანა იყო საზღვრის დამრღვევთა აღმოჩენა და მერე ინფორმაციის პორტისთვის მიწოდება. საიდანაც შემდგომში უკვე სათანადო რეაგირება მოხდებოდა?! ნაგვალუდან პრიმორსკამდე 33 კილომეტრიან ზღვის ზოლზე ჩააყენა ბუთხუზ თოხაძემ თამაზ ალანიას სასაზღვრო დივიზიად გადაკეთებული საჰაერო დივიზია. მთელ ამხელა ტერიტორიას აკონტროლებს ზარბაზნების კოლონადა, 55 მილიმეტრიანი და ასმილიმეტრიანი ქვემეხები, თვითნაკეთი საარტილერიო თვითმავალი (“დერზსკი”), “ემტეელბე” (საარტიოერიო “ტიაგაჩი”); ერთზე დამაგრებულია “ზეუ” (“პვო” ზალპური ოცდასამიანი), მეორეზე 55–იანი კასეტური ქვემეხი.
მოკლედ, ბუთხუზას ბრძანებით, არ წყდება 33–კილომეტრიან სანაპირო ზოლზე ზალპების გრუხუნი. ამ მანევრმა ორი–სამი თვე ფიქრიც კი გააწყვეტინა რუსეთს პრიმორსკის დესანტზე. სხვათა შორის, პორტის შესასვლელში ეწერა, რომ ის ტერიტორია, სადაც პორტი იყო გაშენებული, წარმოადგენდა რუსეთის მიწას.
1993 წლის ივლისის დასაწყისისთვის, საქართველოს შეიარაღებული ძალების უმრავლესობა ოჩამჩირიდან გამოყვანილია. ძირითადად ადგილობრივი მამაცი ბიჭებით კონტროლდება ოჩამჩირე. ტამიშის ტერიტორია ახლა მხედრიონის ნაცვლად სხვა შეიარაღებულ ნაწილებს უკავიათ. ტამიშზე ე.წ. ბრეში (განლაგებულ ნაწილებს შორის ცარიელი ადგილი) საეჭვოდ აციმციმდა. არტილერისტმა ნაურიმ სასწრაფოდ ჰაუბიცები (დე 30) გაამზადა. მზადყოფნაში ოთხი ბატარეაა. ბუთხუზამ სოხუმს აცნობა, მაგრამ ვიდრე პასუხს მიიღებდა, გრძნობს, რომ სიჩქარეა საჭირო.
ბრიგადაში იმ დროისთვის მივლინებული იყო თბილისიდან ასაკოვანი ოფიცერი ლეჟავა. მან მოკლედ თქვა, ცეცხლი.
– ოჩამჩირეში დისლოცირებულ პორტს რა პასუხი ჰქონდა რუსების დესანტთან დაკავშირებით. მათ ხომ პირდაპირი რეაგირება უნდა მოეხდინათ საზღვრის დარღვევაზე?
– ბუთხუზ თოხაძემ თავისი სარწმუნო წყაროთი გადაამოწმა, თუ რა ინფორმაციას ფლობდა და გადასცემდა ორი ივლისის დესანტის შესახებ რუსების საზღვაო პორტი. პორტიდან გემების თაობაზე მან შემდეგი პასუხი მიიღო: რომ ეს იყო სუხოგრუზი “გელენჯიკი”, რომელიც ბათუმში მიემართებოდა, გზაში მას თითქოს რაღაც გაუფუჭდა და თითქოს ამიტომ უნდა მოდგომოდნენ ტამიშის ზღვის სანაპიროს. რასაკვირველია, პორტმა ძალიან კარგად იცოდა, რომ ეს ასე არ იყო, მაგრამ ბუთხუზ თოხაძე მათზე ჭკვიანი აღმოჩნდა და მიიღო გადაწყვეტილება ცეცხლის შესახებ.
ბუთხუზას გადაწყვეტილების შემდეგ ამუშავდნენ ბიჭები და ლამის შუაზე იპობა ზღვა. შემოსული სამი გემიდან ერთს ზღვის ფსკერზე მიუჩინეს ადგილი ოჩამჩირელმა 24–ე ბრიგადელებმა. ერთმა უკვე ნაპირზე გადმოსვლა მოასწრო. მესამე შუა ზღვისკენ გაექანა.
ზღვის ნაპირზე გადმოსხმულ რუსეთის დესანტს (მათ შორის, ჩრდილოკავკასიელთა რაზმებიც არის) და ზღვის ნაპირზე განლაგებულ ქართველ ჯარისკაცთა შორის დაუნდობელი ბრძოლა მიმდინარეობს. 150–ზე მეტი ვაჟკაცი ეწირება ამ უთანასწორო ბრძოლას. შუაზეა გაწყვეტილი სოხუმი–ოჩამჩირის ტრასა, დაკარგულია ლაბრა. 1993 წლის 2 ივლისია. იმ დღეს რუსებმა უკვე ღიად ჩართეს თავიანთი სადესანტო ნაწილები საქართველოს წინააღმდეგ ბრძოლაში. რვაასკაციანი, კარგად გაწვრთნილი, უმაღლეს დონეზე შეიარაღებული პროფესიონალი სამხედრო რუსი უტევს საქართველოს.
თბილისში ინფორმაციის მიღებისთანავე ჯაბა იოსელიანმა ჭადრაკის სასახლეში შეკრიბა მხედრიონელები. სამასი ბიჭი, ძირითადად “ტროფეით” აღჭურვილები. კახელების და რუსთაველების მიერ შეძენილი “ბეემპეთი” და “ბერდეემით”; მათ სამტრედიაში ასი მხედრიონელი დაემატა ტანკით. შენაერთი ჯაბა იოსელიანის მეთაურობით სასწრაფოდ დაიძრა ოჩამჩირისკენ.
ამ დროს ზვიადისტებს ზუგდიდი ისევ გადაკეტილი აქვთ. ჯაბა იოსელიანის დავალებით ხობის გამგებელი თემურ გერგაია და გიგა გელაშვილი ლოთი ქობალიას ხვდებიან. უნდა გაიხსნას ზუგდიდი და უნდა გაატარონ მაშველი ნაწილები, მათაც მიიღონ მონაწილეობა საქართველოს გადარჩენისთვის, თუკი ეს სურვილი ექნებათ. ასეთია იოსელიანის მიერ დაყენებული წინადადება. სხვათა შორის, წინა თვეებში ზვიადისტი ჯემალ ქობალია ოჩამჩირეშივე შემოუერთდა ჩვენს ნაწილებს თავისი მამაცი ბიჭებით, მაგრამ ამ დროისთვის, ჯანმრთელობის უკიდურესი გაუარესების გამო, თბილისში რეანიმაციაში წევს.
შეიარაღებული ხალხის ცოცხალ ჯაჭვში გაიარა კოლონამ ზუგდიდიდან ოჩამჩირისკენ. ლოთი ქობალიას კარგად შეიარაღებული ხალხი პირობისამებრ ტამიშის გზის განთავისუფლების ოპერაციაში უნდა ჩაერთოს. დესანტის მეწინავე რაზმი მაიმუნთა “პიტომნიკში” არის განლაგებული. უტევენ ცაგერას და დიდია მსხვერპლი. ოჩამჩირის შტაბში თხუთმეტწუთიანი თათბირის მერე მხედრიონი “პიტომნიკის” მიმართულებით იძვრება. ჯაბა იოსელიანი და გია ვაშაკიძე გზიდან უკანვე აბრუნებენ რაზმებს, რომლებსაც ცრუ პანიკის გამო (თითქოს ცაგერა აღებულიაო) პოზიცია მიტოვებული აქვთ…
ტუნგოებიდანაც გამოჩნდნენ პანიკას აყოლილი ბიჭები. ჯაბა იოსელიანი და გია მათაც უკან პოზიციებზე აბრუნებენ. რუსულმა თვითმფრინავებმა ცაში გადმოკიდეს ეგრეთ წოდებული “ლუსტრები” და გარშემო ყველაფერი გადააჩახჩახეს. მაგრამ პანიკა ცრუ აღმოჩნდა. ცაგერაში სასაფლაოებთან და სკოლის შენობასთან გამაგრებულნი არიან ხობის მხედრიონელები სოსო ლატარიას ხელმძღვანელობით, შავნაბადას ბიჭები და სხვა მცირე რაზმები.
ბატალიონ თბილისელის მეომრები, დმანისის მხედრიონელები, გაგრის მხედრიონი ბადრი ფირცხელანის და ლუხუმ ფალიანის მეთაურობით, ზემო ცაგერაში პოზიციებს იკავებენ.
– ამ დროისთვის თქვენ სად იმყოფებით?
– ამ დროისთვის მე მხედრიონელების რაზმთან ერთად დალის ხეობაში ვარ სხვადასხვა უღელტეხილების ჩასაკეტად (კვანის, ჯოღორ–ზაგემის და სხვ) ადგილობრივ ვაჟკაც სვანებთან ერთად ხეობას მომხდურებისგან კბილებით ვიცავთ. სეპარატისტების ყველა მცდელობა ხეობაში შემოჭრასთან დაკავშირებით მათი გვამების გატანით მთავრდება. დალის ხეობაში ვიგებთ ინფორმაციას ტამიშის დესანტთან დაკავშირებით; გადავწვიტე, რაზმი ხეობაში დავტოვო და მე ორ მხედრიონელთან ერთად ოჩამჩირისკენ მივდივარ.
აჟარამდე ცხენებით ვიარეთ, აჟარიდან სოხუმამდე მოტოციკლეტით, სოხუმიდან ბარჟით და ასე ჩავაღწიეთ ოჩამჩირემდე. ბარჟა, საფრთხის გამო, სანაპიროს არ მიადგა. ჩვენ კი მეთევზის ნავით მივადექით ოჩამჩირის ნაპირს.
მალევე ლოთი ქობალია თავისი ხალხით ოჩამჩირეში შემოვიდა. შერიგება შედგა (თუმცა ძალიან მცირეხნიანი). ახლა ზვიადისტები ზღვის პირას განლაგდებიან, მხედრიონის ზურგში მარცხენა ფლანგს გააკონტროლებენ; მხედრიონი კი წინ მოწინააღმდეგის პირისპირ არის განლაგებული. საღამოთი დაიძრნენ ჩვენი ნაწილები “პიტომნიკისკენ”. ქარსაცავ ზოლებს შორის მინდვრებია, მინდვრის ზოლზე არხები. ბოლოს ორ–ნახევარი მეტრის “პიტომნიკის” კედელი. ტერიტორიის შიგნით ორსართულიან შენობაში რუსები და კონფედერატები არიან განლაგებულნი. მიწას ხნავენ მსხვილკალიბრიანი იარაღით “დესანტნიკები”. “აგს”–ის ჭურვის ნამსხვრევები ხელსა და ფეხში ხვდება ჯოჯოს; გელოვანის ბიჭების უმეტესობა დაჭრილია; ორი რუსთაველი მეომარი დაღუპული (სიგარეტის მოწევისას მტრის სნაიპერებმა დახვრიტეს). დაჭრილია ჯაბა იოსელიანის დაცვის უფროსი თამაზ ფანჩულიძე (წესრიგა). ღამით კი წინ გადაწევა მოხერხდა, მაგრამ “პიტომნიკის” აღება მაინც ვერ შევძელით.
დილით რუსულმა თვითმფრინავებმა ჩვენი საველე შტაბის ტერიტორია დაბომბეს. საბედნიეროდ, მსხვერპლი არ არის. “კშმკ” (სამხედრო მანქანაა, ჩვენ რატომღაც ვაგონის შტაბს ვეძახით) უკვე მთავარი შტაბია. იქ არის რაციები დამონტაჟებული, იქიდან უწევენ მეთაურები კოორდინაციას პოზიციებს. ჯემალ ჭუმბურიძემ ტანკები ჩამოიყვანა, ტრასაზევე აფეთქდა ერთი ტანკი და ჯემალმა კონტუზია მიიღო.
დილისთვის ფართომასშტაბიანი ოპერაცია იგეგმება. ჩაერთვება ყველა პოზიცია და ყველა სამხედრო შენაერთი. მთავარი დარტყმა “პიტომნიკზე” სწორედ ზურგიდან დარტყმა იქნება. მარჯვნიდან ტრისტან წითელაშვილის “ავაზა” დაარტყამს (დესანტის პირველ დღეს ყველაზე დიდი მსხვერპლი ავაზამ მიიღო); მარცხენა ფლანგიდან ზვიადისტები იმოქმედებენ (ლოთი უკვე იქ აღარაა ოჩამჩირეში); სოხუმიდან გია ყარყარაშვილი დაიძვრება (თუმცა, მისი შემოსვლა ვერ მოხერხდა); ჩაერთვება რუსაძის ტანკები, ლანჩავას ბიჭები, შავნაბადელები, თავისთავად მხედრიონელები, გვარდიელები; მოკლედ ყველა შეიარაღებული ნაწილი; საჭიროა ცაგერას მარჯვენა მხრიდან მაღალი ბორცვის განადგურება, სადაც მტრის საცეცხლე წერტილია და სანგრებშიც რუსები სხედან კონფედერატებთან ერთად. ბორცვიდან ღია მინდორი იცხრილება, საიდანაც “პიტომნიკამდე” უკვე ორასი მეტრია. ამ მონაკვეთზე ტანკის გამოყენება შეუძლებელია. გზა დანაღმულია.
გუჯარ ყურაშვილი სწორ გადაწყვეტილებას იღებს, მინდვრებით ტანკების შეყვანის შესახებ. დაიწყო იერიში. სვანები “ლილეს” სიმღერით ინაცვლებენ წინ. პირველ ეშელონში გლდანელები, ბორჯომელები, ლანჩხუთელები არიან, ასევე თბილისელებიც. ტამიშის ხიდს ჩვენების არტილერია ამუშავებს, იქ შეკრებილი მტრის ნაწილების გასაფანტად; “კშმკ”–ში ზის უჩაძე, რომელიც არტილერიას ხელმძღვანელობს. ყურაშვილს ორ ტანკთან აქვს კავშირი, ზვიადისტების შტაბის უფროსს ზღვისპირიდან დაძრულ თავის ხალხთან, რომელთაც სოსო ჟღენტი ხელმძღვანელობს. გიგა გელაშვილი მხედრიონს ხელმძღვანელობს, ჯაბა იოსელიანი ხან შეტევაზეა, ხანაც “კშმკდან” ბიჭებს განკარგულებებს აძლევს.
მხედრიონი უკვე “პიტომნიკთანაა”. ქობალიას ხალხი “ტურბაზას” უახლოვდება. ტანკი “კობრა” გლეჯს იქაურობას. მეორე ტანკი ჩაეფლო და ვერ გავიდა ბრძოლაში. “კობრა” პიტომნიკს ცეცხლს ზურგიდან უხსნის; ბიჭებს ვატყობინებ, რომ ტანკმა ქვემეხი უნდა ესროლოს მთავარი შენობის სახურავს, სადაც რუსების რამდენიმე ტყვიამფრქვევი თავს არ გვაწევინებს.
ბორცვი უკვე აღებული უნდა იყოს (რაციით არასწორი ინფორმაცია გადმოსცა ერთ–ერთი რაზმის მეთაურმა). სინამდვილეში ბორცვის პოზიციები ისევ რუსების ხელშია. ჯაბა იოსელიანი ბიჭებთან ერთად ცაგერას სასაფლაოებისკენ ერთვება ბრძოლებში. ის მებრძოლი, ვინც თითქოს ბორცვი აიღო თავის ხალხთან ერთად და თითქოს უკვე ლაბრასთანაა, ჯაბა იოსელიანს გზაშივე ხვდება. როგორც ჩანს, ისინი არც დაძრულან. ჯაბა იოსელიანი მინდვრებისკენ გადარბის და უკვე მეორე მხრიდან შეტევაში ერთვება.
წინა ღამით კახა კინწურაშვილმა სიზმარი ნახა. თორნიკე ქურდაძის მიერ ნაჩუქარი ჯვარი და წმინდა გიორგის მედალიონი დაეკარგა თითქოს. ცუდად ენიშნათ ბიჭებს ეს სიზმარი. ცდილობენ კახა ჩამოიტოვონ, ქუთაისელმა მხედრიონელმა გოჩამ (თავმჯდომარემ) თვალი შეასწრო, მტრის ტყვიით მოცელილი კინწურაშვილი როგორ შეტორტმანდა და როგორღაც უცნაურად დაეშვა მიწაზე. შაბიამნით სავსე კასრზე მიძინებულივით ჰქონდა თავი მიყრდნობილი კახას. ყელში მოხვედრილი ტყვიისგან შადრევანივით ამოჩქეფილ ქართულ სისხლს სახე შეეღება ამ მამაცი ბიჭისთვის. ჩექმა ეცნოთ გლდანელებს და არ უნდათ ამის დაჯერება…
სამი საათის მანძილზე გამოჰყავთ ენვერ ნიკოლაიშვილს, ალიკა ზაკუტოვს და ბიჭებს კახა. არ აძლევს სნაიპერი საშუალებას; 9 ივლისია, მხედრიონელებს, ერთმანეთთან შეუთანხმებლად, გადაწყვეტილი გვაქვს გახსნილი ტამიშით მივულოცოთ ბატონ ჯაბას 10 ივლისი. ალბათ ყველას, გარდა ბატონი ჯაბასი (რომელიც გააფრთებულ ბრძოლებში წინ მიგვიძღვის), გვახსოვს მისი დაბადების დღე. პირველ ეშელონში გულზე რაციაჩამოკიდებული, უიარაღო ზალიკო მდინარაძე და მერაბ კუპრეიშვილი გვერდიგვერდ არიან. აჩიკო ხოფერია ცდილობს, რომ მდინარაძე არ ჩაერთოს ბრძოლებში. ბიჭი თავისას არ იშლის; ჯერ კუპრეიშვილი მოცელა ტყვიამ, ბოლო ამოსუნთქვამდე მთელი მჭიდი დააცალა მტრის პოზიციებს მერაბმა. მერე როგორღაც ნეტარი ღიმილი გადაეკრა ლამაზ სახეზე სამშობლოსთვის ვალმოხდილ ბიჭს…
მერე ვიღაცამ დაიძახა ზალიკო მოკლესო. გახვრეტილი რაციიდან გულში მოხვედრილი ტყვია ვერც აღიქვა; ტკივილის სიძლიერისგან გაოცდა ეს პატარა ბიჭი, ასეთივე გაოცებული სახით ჩაეხუტა დაგლეჯილ, დაფლეთილ ქართულ მიწას ზალიკო მდინარაძე, რომელმაც საკუთარი გულით შეაჩერა საქართველოსთვის ნასროლი ტყვია…
ჩემს გვერდით რაღაც გასკდა. მიწაში ღრმად ვეფლობი, პირი მიწით მაქვს ამოვსებული. საცაა ფილტვები დამისკდება; უზარმაზარი ორმოდან ამოსვლას ვცდილობ, მაგრამ სხეულს ვერ ვერევი. მხოლოდ ავტომატს ვეჭიდები ბოლო ძალებით; მერე ვიღაცა მეშველება, ხორხამდე მჩრის თითებს და მწებარე მიწას ყელიდან მაგლეჯს. ამოვისუნთქე, თვალები ნელ–ნელა ბუდეებში მიბრუნდება. გაგუდვას უკვე გადავურჩი.
ვხედავ, იმ ტერიტორიიდან (ცაგერას მხარეს), სადაც ჩვენი ერთი ტანკი შევიდა, ორი ტანკი გამოდის. მეორე ტანკისტი ლუქიდან ნახევარი ტანით იწევა, ხელს გვიქნევს და ჩვენც ხელის ქნევით ვესალმებით; მერე უცებ ტანკი ტრიალდება და ისევ იქით შეიჭრება, საიდანაც გამოვარდა. ახლაღა ვხვებით, რომ გზააბნეული მტერია. ყველანი გაგვაცურა.
გვერდით ორი ლანჩხუთელი დაიჭრა, არ ტოვებენ ბიჭები ბრძოლის ველს. ტანკის ჭურვისგან მოგლეჯილი ხე თავზე დაეცათ ჯონდი გაბინაშვილს და უჩა ჩაჩხიანს. ფეხებში დაჭრილი კობა ნათელაშვილი მიწაზე გაწოლილი აგრძელებს ბრძოლას. კახელი მიხო (რაფლე) გულთან ახლოს დაიჭრა. ხელისუგულით ცდილობს სისხლის შადრევნის შეჩერებას.
“მუხების” ჭურვების ზალპი წამოვიდა გრუხუნით. დიდ “კატლავანში” ჩაწვნენ ბიჭები. დუშეთის ბატალიონის მეთაური გელა გელაშვილიც იქვე ჩახტა; ახლოს მეორე დიდი “კატლავანია”. იქ ერთმანეთს არიან მიწოწილები ბიჭები, რომლებიც რუსეთის დესანტის შემოსვლის დღეს ჩაცხრილეს რუსებმა. ძარღვებში სისხლი ეყინებათ ჩვენებს. მეორე “კატლავანში” ხის ჯვარზე გაკრული ახალგაზრდა გოგონა და 15–16 ქართველია. როგორც ჩანს, კონფედერატები და წვრილთვალება უჯიშო ბოევიკები ასე დასცინოდნენ ჩვენს სარწმუნოებას.
ჩვენი ბიჭები “პიტომნიკის” გალავანში შტურმით შერბიან. ჭურვების გრუხუნსა და ავტომატების კაკანში მაინც გაიგონეს ბიჭებმა მკერდში დაჭრილი ხარაგაულელი მირიან მაჭავარიანის სიტყვები. – “ქართველი ვარ”, არ მოვკვდები”! მირიანს გულთან ახლოს ქურთუკში ტყვიების მჭიდი ედო და სიკვდილს სწორედ იმან გადაარჩინა.
ჩახოცილი რუსებით და კონფედერატებით სავსე სატვირთო მანქანებით გარბის მტერი. ზოგს არტილერია ადუღებს, რადგან ვერ ვახერხებთ ყუმბარმტყორცნებით მათ განადგურებას. “პიტომნიკის” მოპირდაპირე ბორცვზეც მოხსნეს ბიჭებმა საცეცხლე წერტილები. სანგრებში ჯერ კიდევ დაცხრილული რუსი სამხედრო გდია. რუსი “დესანტნიკები” სანგრებიდან გაქცეულები არიან. “პერეხვატზე” მოისმინა ნუგზარ ჟღენტმა, რუსები რაციით ერთმანეს უკავშირდებოდნენ და პოლკოვნიკ ლებედის დაღუპვას ამცნობდნენ. ასევე “პერეხვატზე” მოისმინეს ჩვენებმა, რომ რუსების რვაასკაციანი დესანტისგან მხოლოდ ორასიღა გადარჩა ტამიშის გზის გახსნის ოპერაციის დროს. ესენიც ლაბრის გზით გარბიან და ზოგიც კვიტოლულის გზით ჯგერდისკენ.
ჩვენი ტანკები მათ ლაბრამდე მისდევენ, მერე უკან ტამიშისკენ ბრუნდებიან. ტამიშის ხიდთან ძალზედ შეთხელებული ზვიადისტები არიან, ყველანი ერთმანეთს გაერთიანებული ქართული ჯარის გამარჯვებას ვულოცავთ პროფესიონალ რუსულ დესანტზე და ასევე ჩვენს ერთად ყოფნას. თუმცა ნაადრევია ჩვენი სიხარული გაერთიანების შესახებ. ზუგდიდს ისევ კეტავენ მალევე და მიცვალებულებს და დაჭრილებსაც ძველებურად აღარ ატარებენ.
ტამიშის გახსნის ოპერაციას თბილისელი კალმით ნახატი ვაჟკაცი გიორგი რაზმაძე შეეწირა. თბილისელ მეგობრებთან ერთად ბრძოლაში ჩაბმულ ბიჭს კვნესაც არ ამოხდენია, მხოლოდ თვალების გახელას ცდილობს, რომ ქართული ცის სილამაზე საკუთარ ლამაზ თვალებში ჩაატიოს.
აქა–იქ შემორჩენილი მტრისგან ახლა ტერიტორია გასაწმენდია. ბუთხუზას ბრიგადის არტილერია ნაომარ ველს საგულდაგულოდ ამუშავებს. 2500 ჭურვი ისროლა ოჩამჩირიდან ტამიშის მიმართულებით ბუთხუზმა 14–15 კილომეტრის მანძილზე. “დე 30” (გრადი) ხნავს ისედაც დაგლეჯილ ქართულ მიწას. ნაური დაუნანებლად ისვრის ჭურვებს. ევკალიპტები მიწიდან ძირიანად ითხრება. კილომეტრ–ნახევარი ჩადეს მიწაში ჭურვი და მერე ფეთქდება. რომელიღაც მონაკვეთში ჩარჩენილი ქართველი მეომრების ერთი ჯგუფი იქიდან ვერ გამოდის. გზასაც ვერ იგნებენ. მათი მეკავშირე შემთხვევით 24–ე ბრიგადის არტილერიის სიხშირეზე “ჯდება”. ვირტუოზი ნაური გზას უხსნის ჩარჩენილებს. მერე არტილერიისგან დამუშავებულ ადგილებს მეომრები იკავებენ. მერე ისევ წმენდს წინა ტერიტორიას ნაური და ასე არტილერიის დახმარებით გამოიყვანა მცირერიცხოვანი ჩარჩენილი რაზმი ზღვამდე. ისინი მარცხნივ სოფელ არადუში შევიდნენ.
რუსი მოქმედი გენერალი კუდინოვი ჩამოდის ოჩამჩირეში. განადგურებული დესანტის მეთაურს დაეძებს. ვერ მიაგნო ლებედს. ზედაც არ შეხედა ორ ტყვეს (ორთავემ დაადასტურა, რომ რვასსკაციანი რუსეთის დესანტისგან ორასკაციანი ნარჩენიღაა მხოლოდ გაცქეული).
ცაგერაში ჯარისკაცული პურ–მარილი იშლება; ჯაბა იოსელიანის დაბადების დღეს აღნიშნავენ ბიჭები, ბატონ ჯაბასთან ერთად (არ იცოდა იოსელიანმა სუფრის შესახებ და სვანებმა იგი სიურპრიზად დაახვედრეს) რუს კორესპონდენტს, რომელიც ტამიშის გახსნის მერე მოსკოვიდან ოჩამჩირეში ჩამოვიდა, ჯაბა იოსელიანი მუქარანარევი ტონით ეუბნება: – “მე მყავს ბორჯომის, გლდანის, ლანჩხუთის, მთელი საქართველოს მხედრიონი, რომელთან ერთადაც მოსკოვამდე ჩამოვალ!”. ამ ინტერვიუმ დიდი აჟიოტაჟი და ხმაური გამოიწვია რუსეთში.
– როგორც ცნობილია, რუსი მედესანტეები ძალიან კარგად იყვნენ შეიარაღებულნი და ტამიშზე მათი განადგურების შემდეგ მოპოვებულ “ნადავლზე” რას იტყვით?
– ტამიშის მერე, რაღაც სამფეხა დანადგარი (დრაკონი დავარქვით) დალის ხეობაში მაშინვე დაბრუნებულს გამატანეს ბიჭებმა. ტყვიამფრქვევები, “პადსტვოლნიკიანი” ავტომატები (რომლებიც ყუმბარმტყორცნის მოვალეობას ასრულებდნენ ავტომატურ იარაღთან ერთად), “აკმს” ხელის ბარაბნიანი ტყვიამფრქვევები და სხვა ბევრი ჩვენი მეომრებისთვის სასურველი იარაღი ხელთ ვიგდეთ ტამიშის გახსნის დროს.
ტამიშზე ქართველებმა რუსებს ცხვირი წავატეხინეთ.
ისევ გულისტკივილით მინდა აღვნიშნო, რომ ძალიან ბევრი ოპერაციის დროს დღეს მხედრიონის შესახებ ხსენებაც კი არ არის და ასევე, არც ტამიშის გახსნის თაობაზე არ ამბობენ, რომ მხედრიონმა რუსული დესანტის განადგურებასა და ტამიშის გზის გახსნის ოპერაციაში ლომის წილი გაიღო 1993 წლის ივლისში.
გერა მამულაშვილი
