2 მილიარდიანი სტელს ბომბდამშენი, რომელსაც წვიმის ეშინია..
FILE PHOTO -- The B-2 Spirit is a multi-role bomber capable of delivering both conventional and nuclear munitions. A dramatic leap forward in technology, the bomber represents a major milestone in the U.S. bomber modernization program. The B-2 brings massive firepower to bear, in a short time, anywhere on the globe through previously impenetrable defenses. (U.S. Air Force photo)
2 მილიარდიანი სტელს ბომბდამშენი, რომელსაც წვიმის ეშინია
16.09.2016
სტატია გამოქვეყნებულია ნიუ-იორკ ტაიმსში (the New York Times), 1997 წლის 23 აგვისტოს (სტატია მომზადებულია ჟურნალისტ ტიმ ვეინერის მიერ 1997 წლის 22 აგვისტოს. ლოკაცია-ქალაქი ვაშინგტონი)
2 წლის წინათ, გამოცდებისას, ამერიკის შეერთებული შტატების საჰაერო ძალების კუთვნილ სტელს ტექნოლოგიით დამზადებულ სტრატეგიულ ბომბდამშენ B-2-ს, რომლის თვითღირებულება 2 მლრდ დოლარს შეადგენს, შეექმნა პრობლემა-მან ვერ შეძლო მეტეოროლოგიური წინაღობების დაძლევა! მისმა რადარებმა “აურიეს”, როცა აპარატი მოყვა საავდრო ღრუბლებში. აშშ-ს შეიარაღებული ძალების საგამოძიებო კონგრესის დასკვნით (კერძოდ გენერალური სააღრიცხვო სამსახურის ანგარიშებით), მსოფლიოში ყველაზე ძვირი ბომბდამშენი (1997 წელს და მას მერე კარგა ხანსაც “ბ-2 სპირიტი” მსოფლიოში ყველაზე ძვირი საჰაერო აპარატი გახლდათ) ვერ ასრულებს მოვალეობას ისეთ გარემო პირობებში, როგორიცაა ავდარი, სიცხე და ტენიანობა. მათი მუშაობის იდეალური გარემოა ზომიერი ტემპერატურა, უნალექო ამინდი და დაბალი ტენიანობა ჰაერში. ანგარიშში განმარტებულია, თუ რა იწვევს აპარატის ფუნქციების გამართულად მუშაობის დარღვევას-ესაა მისი საფარი! მოგეხსენებათ, რომ სტელს ტექნოლოგია არის სპეციალური საფარი, რომლითაც იფარება ტექნიკა (ამის შემდეგ ეწოდებათ მათ სტელს-ი). ზოგადად სტელს-საფარი დამზადებულია სპეციალური ტექნოლოგიით, რომლის მუშაობის მთავარი პრინციპია რადარის ტალღებთან ურთიერთშეხებისას მათი უკან გატყორცნა და გამრუდება. ამის შედეგად რადარის ბალისტიკური კომპიუტერი “ტყუვდება”, “იბნევა” და ვერ “ხვდება” რა მოხდა. საბოლოო შედეგი კი ისაა, რომ რადარი ვერ აღმოაჩენს ობიექტს-ყოველშემთხვვევაში უკიდურესად რთულია ასეთი ობიექტის აღმოჩენა..
დავუბრუნდეთ B-2-ს. მისი სტელს საფარი დამზადებულია თერმოპლასტიკური კომპოზიციური მასალისგან, რომელსაც აპარატისთვის უნდა მიენიჭებინა ის თვისებები, რაც მას რადარებისგან დამალვის საშუალებას მისცემდა. B-2-ის პროექტზე მუშაობა დაიწყო 1980 წელს. მისი მისია უნდა ყოფილიყო ბირთვული ბომბების ჩამოყრა საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე-კერძოდ აპარატს მოსკოვამდე უნდა მიეღწია. მისი მთავარი და ძირითადი ფუნქცია უნდა ყოფილიყო საბჭოთა რადარებისგან დამალვა. პროტოტიპების აწყობის შემდეგ, მთელი 8 წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა აპარატის გამოცდები, თუმცა აღსანიშნავია, რომ არცერთი სიტუაცია არ იყო საბრძოლო. გამოცდების ბოლოსთვის გენერალურმა სააღრიცხვო დეპარტამენტმა მოამზადა ანგარიში, რომ აპარატს გამოუვლინდა ნაკლი-ეს იყო მისი სტელს საფარი. იგი მეტად მგრძნობიარე გამოდგა გარემო პირობებთან მიმართებაში. “ძნელია თქმა, ეს პრობლემა ოდესმე სრულად თუ მოგვარდება. აპარატი, გარდა იმისა, რომ ავლენს ნაკლებს სხვადასხვა მეტეოროლოგიურ პირობებში მოხვედრისას, დგომის დროსაც დაბინავებულ უნდა იქნას სპეციალურად მოწყობილ ანგარებში, სადაც შესაძლებელი იქნება კლიმატის კონტროლი, რათა თავიდან ავიცილოთ მისი დაჩქარებული ცვეთა და ხელსაწყო-მოწყობილობების მუშაობაში მინიმუმამდე დავიყვანოთ ხარვეზები”-ნათქვამია ანგარიშში. სტატიაში აღნიშნულია, რომ აშშ-ს არ აქვს საზღვარგარეთ ისეთი თავშესაფრები B-2-სთვის, სადაც კლიმატის კონტროლი შესაძლებელი იქნება, თუმცა სტატიის დაწერიდან 19 წელი გავიდა და შესაძლებელია მან ააგო ასეთი ანგარები. ანგარიშში ნათქვამია, რომ მრავალწლიანი გამოცდების სერიების და ეტაპობრივი განახლებების შემდეგ, აპარატმა მხოლოდ 26%-ით გაამართლა (!).
სემ ნანი
მისი ხარვეზების ლომის წილი მის საფარზე მოდის. გამოცდების პერიოდში წვიმაში ან ტენიანობაში მოხვედრილი B-2 უკან ბრუნდებოდა საფარში ღარებით, ხოლო მისი ვენტილები და მილები ნალექით იყო სავსე-რაც ყოველი ასეთი ფრენის მერე რემონტს ითხოვდა. აპარატების ნახევარს ყოველ ჯერზე მოსდიოდა ასე-ნათქვამია დასკვნაში. რაც შეეხება თვით პროქეტს-იგი მუშავდებოდა და ფინანსდებოდა ე.წ. “შავი ბიუჯეტიდან”. საჰაერო ძალებში 1981 წელს განაცხადეს, რომ პროექტში 22 მლრდ დოლარის დახარჯვით ისინი 132 ერთეულ აპარატს ააწყობდნენ, თუმცა 8 წლის შემდეგ მხოლოდ ორ ათეულზე ცოტა მეტი აპარატი აიგო, დაიხარჯა ორმაგი თანხა-44 მლრდ დოლარი, თანაც აპარატი დიდი ხარვეზებით მომუშავე გამოდგა.“რეალური პრობლემა B-2-ისა არის ის, რომ იგი ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში გასაიდუმლოებული იყო. ამ წლების მანძილზე მსოფლიოს და თვით ჩვენი ქვეყნის (ამერიკის) ტექნოლოგიურმა პროგრესმა ძალზედ წინ წაიწია, სახელმწიფო კი გრიფით-“საიდუმლო”-ს გამო ძლიერ კომპანიებთან და კორპორაციებთან თანამშრომლობას ვერ ახერხებდა”-განაცხადა სენატის შეიარაღებული ძალების კომიტეტის ყოფილმა თავმჯდომარე სემ ნანმა (Sam Nunn). მას შემდეგ, რაც აპარატმა თავისი გამოცდები ამოწურა და გამოვლინდა ხარვეზები, დაიწყო ლაპარაკი ამ პროექტის დახურვაზე. პროექტში ჩადებული 44 მლრდ (1997 წლის კურსით) იმხელა თანხა აღმოჩნდა, რომ აშშ-მ უბრალოდ ღირსების გამო ვერ თქვა უარი და შეიარაღებაში მიიღო B-2, ხოლო წარმოებაში ჩაშვებული აპარატების დამზადების შემდეგ პროექტი დაიხურა. ეს მოხდა 2000 წელს.
ფლოიდ სპენსი
მას სხვა დანიშნულებასაც უძებნიდნენ-“გამოვიყენოთ იგი როგორც ჩვეულებრივი ბომბდამშენი, ჯანდაბას მისი სტელს საფარი და კუკუ-დამალობანა. მისი შესაძლებლობები ტაქტიკურ მხარეში ხომ შთამბეჭდავია!”-განაცხადა სენატორმა უილიამ კოენმა. მიუხედავად პენტაგონის თავის მართლებისა, რომ მას უბრალოდ არ სჭირდებოდა ორ ათეულზე მეტი სტელს ბომბდამშენი-სასაცილოა. ამ პროექტს ყოველთვის ჰყავდა ძლიერი დამცველები კონგრესში, მაგალითად ფლოიდ სპენსი (Floyd D. Spence), რომელიც გახლდათ კაროლინის რესპუბლიკური და ეროვნული უშიშროების კომიტეტების თავმჯდომარე. 1989 წელს გამართულ ღია დებატებზე მას მოწინააღმდეგე მხარემ უთხრა, რო პროექტის ღირებულება აპარტის შესაძლებლობებთან შეუსაბამო იყო, ხოლო აპარატმა ვერ გაამართლა, რაზეც სპენსმა უპასუხა“თქვენ ღირებულებაზე სწუხართ? განა თავისუფლება ამად არ გიღირთ?”…
ლექსო ლომაშვილი, სპეციალურად საიტისთვის
მასალის აღება ავტორის ნებართვის გარეშე აკრძალულია
წყარო: www.nytimes.com
