რას წარმოადგენს ექსპანსიური ტყვია?

  რას წარმოადგენს ექსპანსიური ტყვია?

31.08.2016

2E6D009E00000578-3317776-image-m-27_1447458475586

ექსპანსიური ტყვია, არის სპეციალური კონსტრუქციის ტყვია, რომლეიც საშუალებას აძლევს მას ქსოვილებში მოხვედრისას გაიშალოს, გაზარდოს ტავისი დიამეტრი და მაქსიმალურად გაზარდოს დაზიანებული ქსოვილების რაოდენობა. კონსტრუქცის მიხედვით არსებობს უამრავი კონსტრუქციის ექსპანისური ტყვია, მაგრამ ყველაზე გავრცელებული დიზაინი არის ჩახვრეტილ თავიანი ტყვია. ექსპანსიურმა ტყვიებმა დიდი გზა გაიარეს მარტივი ტყვიისგან დამზადებული ცახვრეტილი ჭურვებიდან თანამედროვე მაღალტექნოლოგიურ პროდუქტამდე, რომელშიც გამოიყენება ყველაზე თამამედროვე ტექნოლოგიები, მასალები და ურთულესი და მრვალმხრივი ტესტირებები. ამა თუ იმ ტიპის ექსპანსიური ვაზნების გამოყენება არის ჩვეულებრივი ამბავი ნებისმიერ სამართალდამცავ სტრუქტურაში, რომელიც სერიოზულად უდგება თავის საქმეს, ისევე როგორც ნებისნმიერი კანონმორჩილი იარაღის მფლობელის შემთხვევაში. ამ სტატიაში განხილული იქნება ყველაზე მნიშვნელოვანი ექსპანისური ვაზნების ტიპები, რომლებიც განაპირობდნენ ექსპანსიური ვაზნების კონსტრქუციის განვითარებას. აქვე უნდა ავღნიშნო, რომ განსხვავებით სხვა ქვეყნებისა მაგალითად აშშ–ში სამართალდამცავის მიერ იარაღის გამოყენება არის უკიდურესი ზომა, რომელიც გამოიყენება მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში და იარაღის გამოყენებისას ის ვალდებულია რაც შეიძლება ამლე ა ეფექტურად გაანეიტრალოს საფრთხე, გამაფრთხილებელი გასროლა, ფეხში სროლა და ასეთი სისულელეები აშშ–ს სამართალდამცავების ტაქტკაში არასდროს არ განიხილენა. თუ ოფიცერმა გადაწყვიტა სროლა ის ისვრის მოსაკლავად და არა გასაფრთხილებლად ან შესაშინებლად. აქიდან გამომდინარე გასაგები ხდება, რატომ ექცევა აშშ–ში ამხელა ყურადღება ტყვიაწამალს და მის ეფექტურობას. კრიტიკულ სიტუაციაში ოფიცერი ისევე როგორც კანონმორჩილი მოქალაქე უნდა იყოს დარწმუნებული, რომ თუ მან თავისი გააკეთა ტყვიაც თავისას გააკეთებს, გამოიყვანს მოწინააღმდეგეს მწყობრიდან სწრაფად და ეფექტურად. დისკუსიები ამა თუ იმ ტიპის ტყვიის და კალიბრუის ეფექტურობის გარშემო მუდამ წარმოებს, როგორც ოფიციალურ დონეზე ასევე სპეციფიურ წრეებში, კონსტრუქტორებში, ძალოვნებში და იარაღის უბრალო მფლობელებში. ამის შედეგად წლიდან წლამდე სულ უფრო უკეთესი და დახვეწილი ტყვიაწამალი ჩნდება, ისევე როგორც იხვეწევა ტყვიაწამლის ეფექტურობის დადგენის მეთოდოლოგიოა და ასე შემდეგ.

hollow_point

კლასიკური გარსით დაფარული ექსპანსიური ჩახვრეტილ თავიანი ტყვია.

რა არის ექსპანსია?

როდესაც ტყვია ხვდება სამიზნეს, კერძოდ კი რბილ ქსოვილებს, წნევა რომელიქ იქმნება ტყვიის წვერში იწვევს ტყვიის თავის გაფართოებას, შიგნიდან გარეთ. აღნიშნული იწვევს ტყვიის დიამეტრის ზრდას რის შედეგადაც ზინდება მეტი ქსოვილი, უფრო დიდი ალბათობუთ ზინდება მნიშვნელოვანი შიდა ორგანოები რაც იწვევს მასიურ სისხლდებას და სამზინის სწრაფ გამოყვანას მწყობრიდან. ტყვია იღებს სოკოს ფორმას, დამრგვალებული გაფართოებული თავი და ცილინდული ფორმის ფუძე.

ექსპანსიის დამატებითი მოგება მდგომარეობს იმაში, რომ ექსპანისა და შესაბამისად გაზრდილი წინაღობის ძალა, ამცირებს ტყვიის შეღწევის სიღმეს რაც ამცირებს სამიზნის სრული გახვრეტის და განზე მსგომი ადამიანების დაზიანებას.

აღსანიშნავია, რომ ექსპანსი არ არის ერთადერთი გზა ტყვიის ეფექტურობის გაზრდის. ორ საუკეთესო მაგალითს წარმოადგენს ორი იდენტური სამხედო კალიბრის რუსული 5.45 და ამერიკული 5.56. მიუხედავთ მათი წვრილი კალიბრისა დამატებითი დამაზიანებელი ეფექტი მიღწეულია პირველი ტყვიის შემთხვევაში მისი დაყირავებით , რაც იწვევს ასევე მეტი ქსოვილის დაზიანებას, ხოლო ამერიკული ტყვიის შეთხვევაში მისი ქსოვილებში ფრაგმენტაციით. ორივე ხერხი ისევე, როორც ექსპანიის ეფექტი ემსახურება ერთ მიზანს, ქსოვილებში გავლისას მათი მაქსიმალური რაოდენობით დაზიანება–განადგურებას. ასევე ტყვიის დიამეტრის გაზრდა, ზრდის მიე მიერ მნიშვნელოვანი შიდა ორგანოების დაზიანების ალბათობასაც.

პირველები თავის კლასში – Express Bullets

ექსპანსიური ვაზნების ისტორია დაიწყო მე–19 საუკუნის ბოლოს, როდესაც გაჩნდა იდეა ჩახვრეტილ თავიანი ტყვეიბის გამოშვების. თავდაპირველად ეს კეთდებოდა მხოლოდ იმისთვის, რომ შემცირებულიყო ტყვიის მასა და გაზრდილიყო მათი სიჩქარე. პირველად ასეთი ტყვიბი დეტალურად მიმოხილული იყო ე.წ. “იდეალურ საძიებელში”, რომელსაც უშვებდა ჯონ ბარლოუ. აღნიშნული გამოცემა იყო კატალოგების და ინსტუქციების კრებული, რომელიც რეგულარულად გამოდიოდა აშშ–ში. 1890 წლის მეოთხე გამოშვებაში იყო დეტალურად აღწერილი პირველი ტყვიები ცახვრეტილი თავებით (Hollow Points). ეს იყო “ექსპრესს” კალიბრების აღმოცენების დრო, სადაც სხვა და ხვა მწარმოებლები ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ ყველაზე სწრაფ ტყვიანი კალიბრის გამოგონებაში. თავდაპირველად ჩახვრეტილ თავინი ტყვიებს უწოდებდნენ “ექსპრესს ტყვიებს” ხოლო სარეკლამო პროსპექტები იუწყებოდნენ, რომ აღნიშნული ტყვიების გამანაგურბლი ძალა 50% მეტი იყო ვიდრე ჩვეულებრივი ტყვიების შემთხვევაში. მოგვიანებით პირველი ცახვრეტილ თავიანი ტყვიები გაჩნდა უკვე რევოლვერის კალიბრებში: 32-20, .38-40 და 44-40 ვინჩესტერი. იმ შემთხვევაში, თუ საწყისი მასალა – ტყვია იყო საკმარისად რბილი, ექსპანსიის ეფექტი ადვილად მიღწევადი იყო რევოლვერებშიც.

Figure1

პირველი “ექსპრესები”.

Dum-dum ინდოეთიდან

ადრინდელ ექსპანსიურ ვაზნებს ასევე გნეკუტვნება ე.წ. Dum-dum ტყვიები. აღნიშნული ტყვიების კონსტრუქციის ავტორი იყო ინგლისელი კაპიტანი ნევილ ბერტიე–კლეი. მისი კონსტრუქციის ტყვიებს უშვებდა ინდოეთში კალკუტას მახლობლად განლაგებული დუმ–დუმის არსენალი. ტყვიები განკუთვნილი იყო .303 British კალიბრისთვის, რომელიც იყო სტანდარტული კალიბრი დიდი ბრიტანეთის შეიარაღებულ ძალებში. ტერმინი დუმ–დუმ ასევე ფართოდ გამოიყენებოდა ჟარგონში, სხვა და სხვა ექსპნსიური ვაზნების დასახელებებში, მაგრამ ნამდვილი დუმ–დუმი არის მხოლოდ .303 კალიბრის ექსპანიური ტყვია. ისტორია, რომელიც მოყვა აღნიშნული ტყვიების მიღებას გახდა მიზეზი, რის გამოც ჰააგის მშვიდობის კონფერენციაზე 1899 წელს გახდა ასეთი ტიპის ტყვიების შეიარაღებულ ძალებში აკრძალვის მიზეზი.

dumdum_bullets

ელმერ კეიტი და მისი Semi wad cutter hollow point

1930 წლამდე დიდი არაფერი არ ხდებოდა ექსპანსიური ტყვიების სამყაროში. მაგრამ უკვე 1931 წელს ლეგენდარულმა ელმერ კეიტმა დაუმატა ნახვრეტი თავისი ტყვიის დიზაინს, რომელიც დღემდე ცნობილია როგორც semi wad cutter, განსაკუთრებული ფორმის ტყვია, ბრტყელი თავით, გარსის გარეშე, რომელიც განკუთვნილი იყოს სასროლოსნო შეჯიბრებებისათვის. 1937 წელს ელმერ კეიტის კონსტრქუციის ტყვიები semi wad cutter hollo point წარმოადგენდა სპეციალურად მოკლელულიანი იარაღისთვის შექმნილ ექსპანსიურ ვაზნებს და მაგ დროისთვის გამოდიოდა .38 special, .357 magnum და .44 special კალიბრებისთვის.

357443b

ლი ჯურასი და Super Vel

supervel

აშშ–ში 1931 წელს დაბადებული ლი ჯურასი ხელით ტენიდა ვაზნებს 12 წლის ასაკიდან. 1950–ან წლებში ის ატარებდა სხვა და სხვა ექსპერიმენტებს .35 კალიბრის შაშხანებისთვის გათვლილ ტყვიებთან. 1963 წელს ქალაქ სელბივილში (ინდიანას შტატი) ის ქმნის საკუთარ კომპანიას სახელად Super Vel და ხდება პირველი ვინც შესთავაზებს მსროლელებს გარსით დაფარული ჩახვრეტილ თავიან ტყვიებს. მთავარი იდეა: გარსით დაფარული ჩახვრეტილ თავიანი ტყვია, რომელიც მაღალი სისიწრაფის ხარჯზე განიცდიდა ექსპანიას (კონტროლირებად დეფორმაციას). ამასთანავე მისი ვაზნები ოპერირებდნენ სტანდარტული წნევებით. ლი ჯურასის კონსტრუქციის ტყვიებმა ნამდვილი რევოლუცია მოახდინეს. მანამდე ძირითადად სამართალდამცავები და ჩვეუოებრივი მოქალაქეები იყენებდნენ ან ჩვეულებრივ მთლიანად გარსით დაფარულ ტყვიებს ან ტყვიებს, ჩახვრეტილი თავებით, რომლებსაც ქონდათ გარსით დაფარული ფუძე, რომელიც არანაირად არ მოქმედებდა ექსპანსიაზე. გარდა ამისა ექსპანსიისთვის საჭირო იყო მინიმუმ 330 მეტრი წამში სიჩქარე რაც სტანადტული წონის ტყვიებში იმ დროს ძნელად მისაღწევი იყო. ამ დროს ლი ჯურასის 9მმ–ნი ლეგენმდარული 90 გრანიანი გარსით დაფარული ჩახვრეტილ თავიანი ტყვია, რომელიც ავითარებდა საწყის სიჩქარეს 450–480 მეტრს წამში აღმოჩნდა სრული სენსაცია. სამწუხაროდ ლი ჯურასს არ გააჩნდა უნარი ემართა კომპანია ასეთი სწრაფი ზრდის პირობებში, იზრდებოდა მოთხოვნა, მა სუწევდა უფრო მეტი და მეტი კომპონენტების შეძენა, რომლებსაც ის ვერ აწარმოებდა საკუთარი ძალებით, რამაც სულ მალე კომპანია რთულ პირობებში ჩააყენა და 1974 წელს კომოპანიან კარებები დახურა. იმ დროისთვის სახელწოდება სუპერ ველ იყო სინონიმი მაღალსიჩქარიანი ექსოპანისური ვაზნების.

leejurrasantelope

ლი ჯურასი გარდა იმისა რომ იყო ნიჭიერი კონსტრუქტორი ასევე იყო უმაღლესი კლასის მსროლელი. ამ სურათზე ის გადაღბული ანტილოპასთან, რომელიც ის მოკლა აუტო–მაგის ტიპის პისტოლეტიდან 200 მეტრის მანძილიდან.

ტომ ბურცზინსკი და Hydra-Shok

თუ ერთი პოპულარულ საიტს დაუჯერებთ, ტომ ბურცზინსკი იყო ტყვიაწამლის სამყაროში ისეთივე მნიშვნელოვანი ფიგურა, როგორც ჯონ ბრაუნინგი ცეცხლსასროლი იარაღის სამყაროში. კომპანია Federal-ზე მომუშავე კონსტრუქტორი, რომელმაც იმ დროს ჯერ კიდევ მცირე კომპანია ერთ რიგში დააყენა ისეთ გრანდებთან, როგორიც არიან ვინჩესტერი და რემინგტონი. ტომ ბურცზინსკლის ეკუთვნის უამრავი ექსპანსიური ტყვიის დიზაინი, მათ შორის რევოლუციური hydra-shock, რომლის 1970–ნი წლების დასაწყისში გამოჩენამ ერთხელ და სამუდამოდ შეცვალა ექსპანსიური ტყვიების სახე, შემდეგ მას მოყვა 1991 წელს Starfire ექსპანსიური ვაზნა, რომელსაც უშვებდა PMC. ბურცზინსკის ასევე ეკუთვნის Quik-Shok–ის კონცეფცია, მსხვრევადი ექსპანსიური მაღალი სისწრაფის ტყვიის. ხოლო სულ ახლახან ამ ადამიანმა შეძლო და შეათავსა ის რაც შეუთავსებელი ჩანდა. თვითონ ახალი ტყვიის დასახელება (Expanding Full Metal Jacket) უკვე ჭრის ყურს და ყველას ვისაც უთხრარი, პირველი რაც მკითხეს ეგ როგორო? როგორ და აი ასე, მთლიანად გარსით დაფარული ექსპანსიური ტყვია. აღნიშნული მიღწეულ იქნა მრავალჯერადი ტესტირებების შედეგად და ასევე მჭიდრო თანამშრომლობით აშშ–ს სამართალდამცავ სტრუქტურებთან, ყველაზე მჭიდროთ გამოძიების ფედერალურ ბიუროსთან. გამომდინარე მათგან მიღებული ინფორმაციიდან სხვა და სხვა ტყვიების ტესტირებების და რეალურად გამოყენების შედეგებზე, კომპანია Federal-ის კონსტრუქტორთა ჯგუფმა პრაქტიკულად სუფთა ფურცლიდან შექმნა ახალი ტიპის ექსპანსიური ვაზნა, რომელიც უზრუნველყოფდა ადეკვატურ შეღწევას და ექსპანსიას მათ შორის წინაღობაში გავლის შემდეგაც (როგორიცაა მაგალითად სქელი ზამთრის ტანსაცმელი). ცნობილია, რომ ექსპანსიური ვაზნების სუსტი წერტილი არის ცახვრეტილი თავის ამოვსება გარეშე მასალებით (სქელი ტანსაცმლის ნაფლეთები, ძვლის ნატეხები და სხვ) რაც ხელ უშლის ექსპანსიას. ახსნა იყო მარტივი და რთულიც, ჩახვრეტილ თავიან დიზაინზე ითქვა უარი, მარტივად რომ ავხსნა ხალი ვაზნა წარმოადგენს ტყვიის ფუძეს, რომელზეც არის განლაგებული რეზინის თავი და ეს ყველაფრი დაფარულია გარსით, ხოლო ტყვიის თავი არის ბრტყელი. დარტმისას ხდება რეზინის ტავის დეფორმაცია, გარსის გაშლა და ტყვიის ფუძის ექსპანსია. ტესტირებებამ აჩვენა დამაკმაყოფილებელი, საიმედო და სიმეტრიული ექსპანია. ტომ ბურცზინსკიმ და მისმა გუნდმა კვლავ მშვენივრად გაართვეს საქმეს თავი.

emj

სურათზე ნათლად ჩანს .45 კალიბრის ტყვიის ექსპანსიის ეფექტი.

Glaser safety Slug – ალტერნატიული გზა

არსებობს ტყვიის ეფექტურიობის გაზრდის კიდევ ერთი ნაკლებად ცნობილი და გამოკვლეული გზა. ე.წ. მხვრევადი ტყვიები. პრინციპში მათი კვალიფიკაცია, როგორც ექსპანისურ ვაზნებად ალბათ არ შეიძლება მაგრამ ამ სტატიის სრულყოფილებიდან გამომდინარე მათზეც ორ სიტყვას დავწერ. მსხვრევადი ტყვიის დამზადების რამოდენიმე მიზეზი იყო, პირველ რიგში მასალებზე ეკონომია (აქტუალური იყო მეორე მსოფლიო ომის დროს) და ასევე დამაზიანებელი ეფექტის გაზრდა და რიკოშეტის ალბათობის შემცირება. მაღალი სიჩქარე უზრუნველყოფდა აგრესიულ ფრაგმენტაციას და შესაბამისად დიდი ჭრილობის შექმნას. უარყოფითი მხარე, დაბალი შეღწევა. ამის შესახებ კარგად იცოდნენ პატარა ტყვიაწამლის მწარმოებელი ამერიკული კომპანიის Glaser Safety Slug, Inc.–ის დამფუძნებლებმა. ამიტომაც მათ გადაწყიტეს ამზე ეთამაშად. ტყვია, რომელიც შექმნა აღნიშნული კომპანიისთვის ჯერ კანონმა წარმოადგენდა გარსით დაფარულ ტყვიას, რომელიც სავსე იყო 12 ნომერი საფანტით, ხოლო თავზე მას ეხურა პოლიმერის თავსახური. მსუბუქი წონის გამო ტყვიას აქვს ძალიან მაღალი სასწყისი სიჩქარე და სხეულში მოხვედრისას წარმოქმნის დიდი ზომის ჭრილობას, რომელიც არ არის ძალიან ღრმა, რაც თავისთავად ზღუდავ მის ეფექტურობას, ხოლო დაბალი შეღწევადობა კომპანიამ აქცია უპირატესობად, და განაცხადა რომ ეს თვისება არის კარგი, თუ სროლა ხდება მაგალითად თვითმფრინავის შიგნით. ვაზნამ გამოიწვია გარკვეული ინტერესი, როდესაც ის პირველად გამოჩნდა 70–ნი წლების ბოლოს, როდესაც საჰაეო ტრანსპორტზე ტერორიზმი უკვე ჩვეულებივი მოვლენა იყო. ცნობილია რომ აშშ–ს შეიარაღებული ბორტგამცილებლები ინტენსიურად ცდიდნენ ამ ტყვიას, მაგრამ საბოლოო ჯამში აირჩიეს კონვენციონალური ექსპანისური ვაზნები.

15794423

error: სტატიის დაკოპირება აკრძალულია!!!