საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის ბატონ ზვიად გამსახურდიას გამოსვლა 1991 წლის 9 აპრილს (სრული ტექსტი).

 

 

 

პატივცემულო დეპუტატებო!
პატივცემულო სტუმრებო!
პატივცემულო საზოგადოებავ!

დღეს ჩვენ უნდა ვიმსჯელოთ ჩვენი ერის, ჩვენი რესპუბლიკის მომავალ ბედზე, მის იურიდიულ, სამართლებრივ სტატუსზე, ჩვენ უნდა შევაჯამოთ ჩვენი გამოცდილება ამ მიმართულებით და გადავწყვიტოთ, თუ რა გზას დავადგეთ დღევანდელ რთულ პოლიტიკურ სიტუაციაში, რათა დავიცვათ ჩვენი ქვეყნის სუვერენიტეტი, ჩვენი ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ბრძოლის მონაპოვარი. ვიდრე უშუალოდ დღევანდელი დღის პოლიტიკურ და სამართლებრივ პრობლემებზე გადავიდოდეთ, გავაკეთებ მცირეოდენ ისტორიულ ექსკურსს, შეგახსენებთ საყოველთოდ ცნობილ ისტორიულ ფაქტებს, რომელთაც უდიდესი მნიშვნელობა აქვთ დღევანდელობისათვის.

როგორც ცნობილია, 1918 წლის 26 მაისს საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ გამოაცხადა ქვეყნის დამოუკიდებლობა და შექმნა დემოკრატიული რესპუბლიკა. ამიერკავკასიის სეიმი, რომელიც თურქეთთან გამწვავებულმა ურთიერთობამ კრიზისის წინაშე დააყენა, იმავე დღეს დაიშალა.

ეროვნული საბჭო ჯერ კიდევ 1917 წლის ნოემბერში აირჩია საქართველოს პირველმა ეროვნულმა ყრილობამ.

საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ მიიღო დამოუკიდებლობის აქტი, რომელშიც ნათქვამი იყო:

„1. ამიერიდან საქართველოს ხალხი სუვერენულ უფლებათა მატარებელია და საქართველო სრულუფლებიანი დამოუკიდებელი სახელმწიფოა.

2. დამოუკიდებელი საქართველოს პოლიტიკური ფორმა დემოკრატიული რესპუბლიკაა.

3. საერთაშორისო ომიანობაში საქართველო მუდმივი ნეიტრალური სახელმწიფოა.

4. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა თავის საზღვრებში თანასწორად უზრუნველყოფს ყველა მოქალაქის სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებებს განურჩევლად ეროვნებისა, სარწმუნოებისა, სოციალური მდგომარეობისა და სქესისა.

5. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა განვითარების თავისუფალ ასპარეზს გაუხსნის მის ტერიტორიაზე მოსახლე ყველა ერს“.

საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ ეროვნულ საბჭოს დაეკისრა საკანონმდებლო სახელმწიფო ორგანოს ფუნქციაც. შეიქმნა კოალიციური მთავრობა.

1919 წლის მარტში ეროვნული საბჭო შეცვალა დამფუძნებელმა კრებამ, რომლის არჩევნებში მონაწილეობდა ამომრჩეველთა 60%-ზე მეტი.

დამფუძნებელმა კრებამ დაადასტურა საქართველოს დამოუკიდებლობა და დემოკრატიული რესპუბლიკის გამოცხადება.

ქართული სახელმწიფოებრიობის აღდგენას დიდის აღტაცებით შეხვდა ქართველი ხალხი. საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას ჰქონდა დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ყველა ატრიბუტი და მისი მთავრობა მძიმე საშინაო და საგარეო ვითარების მიუხედავად თავის ფუნქციებს ასრულებდა.

ამ მთავრობის მიერ განხორციელებული აქციებიდან უპირველესად უნდა აღინიშნოს საქართველოს სახელმწიფო საზღვრების დადგენა, საქართველოს სახელმწიფო ენად ქართული ენის გამოცხადება (1918 წლის სექტემბერი), სკოლისა და სახელმწიფო მმართველობის ორგანოების გაეროვნულება, ეროვნულ უმცირესობათათვის სკოლების გახსნა, მათი ენების პატივისცემა.

გატარდა სასამართლო რეფორმა, შეიქმნა სახალხო გვარდია და რეგულარული არმია, ჩამოყალიბდა ერობები (ადგილობრივი მმართველობის ორგანოები), პროფკავშირები, განხორციელდა ზოგიერთი ღონისძიება მუშათა ცხოვრების გასაუმჯობესებლად. მკვეთრად გაიზარდა სკოლების რაოდენობა, მემამულეებისათვის ჩამორთმეული მიწების მნიშვნელოვანი ნაწილი გლეხებს მიეყიდა. საქართველოს დამფუძნებელმა კრებამ 1921 წლის 21 თებერვალს მიიღო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუცია.

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის ორიენტაცია იმჟამად საგარეო პოლიტიკაში გერმანიისაკენ იხრებოდა, რაც კონკრეტული ვითარების გარდუვალობით იყო ნაკარნახევი. ამას კი საბჭოთა რუსეთის მხრიდან მწვავე რეაქცია მოჰყვა. ვ.ი. ლენინი ამ მოვლენას გერმანიის მიერ საქართველოს სრულ დაპყრობასა და ოკუპაციასაც კი უწოდებდა ( იხ. ვ.ი. ლენინი, თხზ., ტ. 28, გვ. 78).

გერმანელებმა მალე დატოვეს საქართველო. 1918 წლის დამლევს საქართველოში ინგლისის ჯარები შემოვიდნენ, როგორც გერმანელებს, ისე ინგლისელებს საქართველოს მიმართ, თავისთავად ცხადია, საკუთარი პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტერესები ამოძრავებდათ, მაგრამ ეს არ იყო ოკუპაცია დაპყრობის გაგებით, ვინაიდან არც გერმანიას, არც ინგლისს საქართველოს დამოუკიდებლობა არ გაუუქმებიათ. საქართველოს მთავრობას არ შეუწყვეტია პოლიტიკური თუ დიპლომატიური ბრძოლა ინგლისის უშუალო ოკუპაციისაგან მისი ნაწილის – აჭარის გათავისუფლებისათვის. წასვლის წინ (1920 წლის ზაფხული) ინგლისელებმა ბათუმი და მისი ოლქი საქართველოს გადასცეს (თუმც ზოგი მოსაზრებით სწორედ ამან გაუხსნა ხელი საბჭოთა რუსეთს საქართველოს ანექსიისათვის).

საქართველოს რესპუბლიკის დამოუკიდებლობას თავიდანვე უარყოფითად შეხვდა საბჭოთა რუსეთის ხელმძღვანელობა. ეს კარგად ჩანს გ.ვ. ჩიჩერინისა და მისი მოადგილის ლ.მ. კარახანის განცხადებიდან: „ჩვენ არ აგვიღია ვალდებულება გვეცნო საქართველოს დამოუკიდებლობა“ (გ.ვ. ჩიჩერინი); „საბჭოთასახალხო კომისარიატი არ ცნობს არც საქართველოს დამოუკიდებლობას, არც საქართველოს დიპლომატიურ წარმომადგენლობას, არც საქართველოს მთავრობას, რომელსაც საბჭოთახელისუფლება მიიჩნევს რუსეთის კანონიერი ხელისუფლების წინააღმდეგ მებრძოლ მეამბოხეთაჯგუფად“ (ლ.მ. კარახანი).

ასეთი პოზიციის მიუხედავად, 1918 წლის 18 ივლისს მომხდარი მემარცხენე ესერების ამბოხების გამო სერიოზულად გართულებული საერთაშორისო მდგომარეობის გავლენით, საბჭოთა რუსეთის მთავრობამ თანხმობა განაცხადა არაპირდაპირ ეცნო საქართველოს დამოუკიდებლობა. 1918 წლის 27 აგვისტოს რუსეთ-გერმანიის დამატებითი ხელშეკრულების მე-13 მუხლით საბჭოთა რუსეთი ეთანხმებოდა იმას, რომ „გერმანია საქართველოს ცნობს დამოუკიდებელ სახლმწიფოებრივ ორგანიზმად“.

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პოლიტიკური და იურიდიული ინსტიტუტების სტაბილურობის მიუხედავად, ამ პერიოდში არა მარტო საბჭოთა რუსეთი, არამედ დასავლეთის ქვეყნებიც თავს იკავებდნენ საქართველოს დამოუკიდებლობის იურიდიული აღიარებისაგან.დასავლეთის სახელმწიფოები საქართველოს საკითხს რუსეთთან ურთიერთობის კონტექსტში განიხილავდნენ. მათ არ სურდათ რუსეთთან დამოკიდებულების გართულება საქართველოს გამო. პარიზის საზავო კონფერენციამ ამ მოტივით შეიკავა თავი მიეღო რაიმე გადაწყვეტილება საქართველოს შესახებ (გამონაკლისს შეადგენდა არგენტინა, რომელმაც საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა 1919 წლის 13 სექტემბერს ცნო).

მდგომარეობა არსებითად შეიცვალა მას შემდეგ, რაც საქართველოს დამოუკიდებლობა თვით საბჭოთარუსეთმა აღიარა დე იურედ. ეს აღიარება, რომელიც ამ ორ ქვეყანას შორის 1920 წლის 7 მაისს დადებულ ხელშეკრულებას მოჰყვა, აღორძინებული ქართული სახელმწიფოს ცხოვრების უმნიშვნელოვანეს პოლიტიკურ მოვლენად იქცა.

1920 წლის დამდეგისათვის წითელმა არმიამ დაამარცხა დენიკინის არმია და ამიერკავკასიის საზღვრებს მოადგა. მხარის გასაბჭოების პერსპექტივა რეალური გახდა. საბჭოთა მთავრობას ჯერ კიდევ 1917 წლის დამლევს მიაჩნდა შესაძლებლად საბჭოთა ხელისუფლების გამარჯვება ამიერკავკასიაში. სწორედ ამ მიზნით მოავლინეს კავკასიაში საგანგებო კომისრად ს.გ. შაუმიანი.

1920 წლის 17 მარტს ვ.ი. ლენინი გ.კ. ორჯონიკიძეს დეპეშით აუწყებდა: „ბაქოს აღება ჩვენთვის უაღრესად, უაღრესად საჭიროა. მთელი ღონისძიებანი აქეთ წარმართეთ. ამასთან აუცილებელია,განცხადებებში უაღრესი დიპლომატიურობა გამოიჩინოთ და მაქსიმალურად დარწმუნდეთ მტკიცე ადგილობრივი საბჭოთა ხელისუფლების მომზადებაში. იგივე ეხება საქართველოს, თუმცა, გირჩევთ, მას კიდევ უფრო ფრთხილად მოეპყროთ, ჯარების გაყვანაზე შეუთანხმდით მთვარსარდალს. ლენინი“.

1920 წლის აპრილის დამლევს საბჭოთა ხელისუფლება დამყარდა აზერბაიჯანში. XI არმიის ხელმძღვანელობამ მაშინვე დააყენა საქართველოში შეჭრის საკითხი. სწორედ ამ დროს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის ინიციატივით დაიწყო მოლაპარაკება საბჭოთა რუსეთთან სამშვიდობო ხელშკრულების დადების თობაზე. საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობა იმედოვნებდა, რომ ხელშეკრულება დაიცავდა საქართველოს წითელი არმიის შემოტევისაგან. იგი ხელსაყრელი იყო საბჭოთა მხარისათვისაც, რომელიც იმ დროს პოლონეთისა და გენერალ ვრანგელის თეთრგვარდიელი არმიების იერიშებს იგერიებდა. საზავო ხელშეკრულება შესაძლებლობას აძლევდა საბჭოთა რუსეთსმთელი ძალები მიემართა პოლონეთისა და ვრანგელის წინააღმდეგ.

საბჭოთა რუსეთსა და საქართველოს შორის 1920 წლის 7 მაისს დადებული ხელშეკრულება შემუშავდა და ძალაში შევიდა საერთაშორისო სამართლის ნორმების დაცვით. ვ.ი. ლენინი ამ ხელშეკრულებას ახასიათებდა, როგორც „მეგობრობის ხელშეკრულებას“ (იხ. „უფლებამოსილებანის“ ტექსტი, რომელიც ვ.ი. ლენინისა და გ.ვ. ჩიჩერინის ხელმოწერებით 1920 წლის 7 მაისს გადაეცა ლ.მ. კარახანს).

ხელშეკრულებას ხელი მოაწერეს ლ.მ. კარახანმა (რომელსაც ვ.ი. ლენინის მიერ მიცემული რწმუნება ჰქონდა) და საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრმა გ.ი. ურატაძემ, მხარეთა შეთანხმებით იგი სავალდებულო ხდებოდა ხელმოწერისთანავე. საგანგებო რატიფიკაციის გარეშე ხელშეკრულების საერთაშორისო სამართლებრივ ნამდვილობაში არასოდეს ეჭვი არ შეუტანიათ არც საქართველოსა და არც საბჭოთა რუსეთის კომპეტენტურ ორგანოებს.

საბჭოთა რუსეთმა, რომელიც ერთა თავისუფალი თვითგამორკვევის პრინციპით ხელმძღვანელობდა, ამ ხელშეკრულებით ყოველგვარი პირობის გარეშე ცნო საქართველოს დამოუკიდებლობა და თავისუფლება. (მუხ I.). საბჭოთა რუსეთი ვალდებულებას კისრულობდა არ ჩარეულიყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის საშინაო საქმეებში. (მუხ. II) ორივე მხარე კისრულობდა ვალდებულებას არ დაეშვა თავიანთ ტერიტორიებზე მეორე მხარისადმი მტრულად განწყობილი ორგანიზაციებისა და შეიარაღებული ძალების მოქმედება (მუხლები V და VI).

ხელშეკრულებას ერთვოდა განსაკუთრებული საიდუმლო დამატება, რომლის ძალით საქართველოს კომუნისტურ ორგანიზაციებს ლეგალური მუშაობის, კერძოდ, კომუნისტური პროგრამის საჯარო პროპაგანდის, კრებების მოწვევისა და საგამომცემლო საქმიანობის უფლება ეძლეოდათ.

ამრიგად, 1920 წლის ხელშეკრულება რუსეთის ყოფილი იმპერიის ხალხთა თანასწორუფლებიანობის ლენინური პრინციპების დადასტურებას წარმოადგენდა. ეს იყო უმნიშვნელოვანესი სამართლებრივი აქტი, რომელიც განამტკიცებდა საქართველოს დამოუკიდებლობის სამართლებრივ სტატუსს საერთაშორისო მასშტაბით, საფუძველს უყრიდა ახალ თანასწორუფლებიან ურთიერთობას ქართველ და რუს ხალხებს შორის. ხელშეკრულება უდავოდ ხელს უწყობდა ახალგაზრდა სახელმწიფოს სუვერენიტეტისადმი პატივისცემის გაზრდას. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკისადმი ევროპის საზოგადოებრივი აზრის პოზიტიური დამოკიდებულება განამტკიცა მეორე ინტერნაციონალის ბელადების ვიზიტმაც, რომლებიც 1920 წლის შემოდგომაზე ეწვივნენ საქართველოს, რათა პირადად გაცნობოდნენ მსოფლიოში პირველი სოციალ-დემოკრატიული დამოუკიდებელი მთავრობის პრაქტიკულ საქმიანობას.

ამის შედეგი ის იყო, რომ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა ცნეს: გერმანიამ (1920 წლის 24 სექტემბერი), ბელგიამ, საფრანგეთმა, ინგლისმა, იტალიამ, იაპონიამ (1921 წლის 27 იანვარი), პოლონეთმა (1921 წლის 22 იანვარი), ავსტრიამ (1921 წლის 17 თებერვალი), რუმინეთმა (1921 წლის 18 თებერვალი), ლუქსემბურგმა (1921 წლის 23 თებერვალი), მექსიკამ (1921 წლის 14 აპრილი) და სხვა, ამგვარად, უცხო ქვეყნების მიერ საქართველოს დამოუკიდებელი რესპუბლიკების ცნობა საქართველოს გასაბჭოების შემდეგაც გრძელდებოდა.

მაგრამ დიდი ქვეყნების, განსაკუთრებით დიდი ბრიტანეთის მმართველი წრეები უკვე სამოქალაქო ომში გამარჯვებულ რუსეთთან ურთიერთობის პოლიტიკურ შერბილებას აძლევდნენ უპირატესობას და ამიტომ, საქართველოს რესპუბლიკის პრობლემებს, ოფიციალურად, რუსეთის საშინაო საქმედ აღიარებდნენ. ისინი კარგად ხედავდნენ, რომ საბჭოთა რუსეთი საბოლოოდ ვერ შეურიგდებოდა საქართველოს დამოუკიდებლობას. ამ ორ ქვეყანას შორის ომი გარდაუვალი ჩანდა. ევროპის ქვეყნები საქართველოსადმი რეალურ დახმარებას უპერსპექტივოდ თვლიდნენ. ეს აგრეთვე ერთ-ერთი მიზეზი იყო იმისა, რომ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა ერთა ლიგაში არ მიიღეს. ამ გარემოებამ ხელი შეუწყო საქართველოს მიმართ საბჭოთა რუსეთის პოლიტიკის გააქტიურებას. საქართველოში საბჭოთა რუსეთის პირველივე ელჩობა, რომელსაც ს.მ. კიროვი ხელმძღვანელობდა, მიზნად ისახავდა, რომ თვით საქართველოში შეემზადებინა ნიადაგი დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის დასამხობად. აქ მთავარი როლი განეკუთვნებოდა საქართველოს კომუნისტურ პარტიას, რომელსაც მოღვაწეობის ფართო ასპარეზი გაუხსნა 1920 წლის მაისის ხელშეკრულებამ. მაგრამ ბოლშევიკთა გავლენა ქართველ ხალხზე იმდენად უმნიშვნელო იყო, რომ მათ ვერ შეძლეს მისი უმრავლესობის დარწმუნება საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის დამხობისა და საბჭოთახელისუფლების დამყარების აუცილებლობაში.

მიუხედავად ამისა, რკპ (ბ) ცენტრალური კომიტეტის კავკასიის ბიურო და XI წითელი არმიის ხელმძღვანელობა ცდილობდნენ დაუყოვნებლივ დაემყარებინათ საქართველოში საბჭოთახელისუფლება. ისინი არ ითვალისწინებდნენ არც საერთაშორისო ვითარებას, არც საკუთრივ საქართველოს პოლიტიკურ მდგომარეობას და, რაც მთავარია, არც იმას, რომ საბჭოთა რუსეთმა ოფიციალურად ცნო საქართველოს დამოუკიდებლობა.

წითელი არმია საქართველოს გასაბჭოებას შეეცადა აზერბაიჯანში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებისთანავე. 1920 წლის მაისში იგი შემოიჭრა კიდეც საქართველოს ტერიტორიაზე. პირველი ცდა წარუმატებლად დამთავრდა. შემდგომი ცდები აღკვეთა 1920 წლის 7 მაისის ხელშეკრულებამ. 1920 წლის 4 მაისს ვ.ი. ლენინი და ი.ბ. სტალინი ატყობინებდნენ გ.კ. ორჯონიკიძეს: „ცენტრალური კომიტეტი გავალებთ გამოიყვანოთ ნაწილები საქართველოს ფარგლებიდან საზღვარზე და თავი შეიკავოთ საქართველოზე შეტევისაგან. თბილისთან მოლაპარაკების შემდეგ ცხადია, რომ საქართველოსთან ზავი გამორიცხული არ არის“. (ვ.ი. ლენინი, თხზ., ტ. 35, გვ.474).

რკპ (ბ) ცენტრალური კომიტეტის კავბიურომ საქართველოს გასაბჭოება კვლავ შესაძლებლად მიიჩნია სომხეთში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ. 15 დეკემბერს გ.კ. ორჯონიკიძემ ვ.ი. ლენინს შეატყობინა: გადავწყვიტეთ, წითელმა არმიამ საქართველოს საზღვარი ხვალვე გადალახოსო. იმავე დღეს ვ.ი. ლენინმა და ლ.დ. ტროცკიმ გ.კ. ორჯონიკიძეს აცნობეს: „ეს ძირეულად ეწინააღმდეგება ცენტრალური კომიტეტის გადაწყვეტილებას. შეიძლება დამღუპველი შედეგი მოჰყვეს. ცენტრალური კომიტეტი არავითარ შემთხვევაში არ დამრთავს ნებას. კატეგორიულად მოვითხოვთ გადაწყვეტილების შესრულების შეჩერებას და გაუქმებას“. (ვ.ი. ლენინი, თხზ., ტ.44, გვ. 373).

როგორც ვხედავთ, საბჭოთა რუსეთის ხელმძღვანელობა მაშინ მიზანშეუწონლად მიიჩნევდა საქართველოს გასაბჭოებას, რადგან ამას შეიძლებოდა საერთაშორისო გართულება მოჰყოლოდა.

1921 წლის 2 იანვარს გ.კ. ორჯონიკიძე და ს.მ. კიროვი კავბიუროს სახელით რკპ (ბ) ცენტრალური კომიტეტისადმი წარდგენილ მოხსენებით ბარათში კვლავ ასაბუთებდნენ საქართველოს დაუყოვნებლივი გასაბჭოების აუცილებლობას. საქართველო, აცხადებდნენ ისინი, გადაიქცა ამიერკავკასიის კონტრრევოლუციის ბაზად და დახმარებას უწევს საბჭოთა რესპუბლიკის ყველა მტრულ ძალას. რკპ (ბ) ცენტრალური კომიტეტის 1921 წლის 12 იანვრის პლენუმმა განიხილა ეს მოხსენებითი ბარათი და კვლავ ნაადრევად მიიჩნია წითელი არმიის მეშვეობით საქართველოშიხელისუფლების დამყარება.

საქართველოს გასაბჭოებას დაჟინებით მოითხოვდა მე-11 არმიის სამხედრო რევოლუციური საბჭო. XI არმიის სარდალმა ა.ი. ჰეკერმა ჯერ კიდევ 1920 წლის 18 დეკემბერს კავკასიის ფრონტის რევოლუციურ სამხედრო საბჭოს წარუდგინა მოხსენება, რომელშიც ჩამოყალიბებული იყო მოსაზრება, „თუ რა პირობებში უნდა მომხდარიყო საქართველოში შეჭრა“. დოკუმენტში აღიარებულია, რომ საქართველოს მოსახლეობა მტრულად არის განწყობილი წითელი არმიის მიმართ. ა.ი. ჰეკერი წერდა: „საქართველოზე თავდასხმა და თბილისზე შეტევა უნდა მოხდეს მხოლოდ და მხოლოდ კარგი მომზადების შემდეგ, რათა სასწრაფოდ მოვუთავოთ ხელი თბილისის ხალხს“. მისი აზრით, თუ მე-11 არმიის რევოლუციური სამხედრო საბჭო მიიღებს იმის რეალურ გარანტიებს, რომ ქიაზიმ ყარაბექირის ჯარები ჩვენს მიმართ მეგობრულად განეწყობიან, საქართველოს და, უპირველეს ყოვლისა, თბილისის ოკუპაციის პრობლემა უფრო რეალური გახდება“.

1921 წლის დამდეგს საბჭოთა რუსეთისათვის შექმნილ ხელსაყრელ საერთაშორისო ვითარებაში (თეთრპოლონელთა და ვრანგელის არმიების განადგურება, დიდ ბრიტანეთთან სავაჭრო ხელშეკრულების მომზადება და სხვ.) შემუშავდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის დამხობისა და საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების გეგმა.

ეს გეგმა წითელ არმიას საკუთარი ძალით უნდა განეხორციელებინა, რადგან 1920 წლის ზაფხულიდან საქართველოში აჯანყებები აღარ ხდებოდა. „საქართველოს მთავრობას უჭირს, მაგრამ ქვეყნის შიგნით არ არსებობენ ძალები, რომელთაც შეეძლოთ მისი დამხობა“, – აღნიშნავდა რსფს რესპუბლიკის ელჩი საქართველოში ა. შეინმანი.

წითელი არმიის მიერ ამიერკავკასიის, კერძოდ, საქართველოს გასაბჭოება ანტანტის წინააღმდეგ საბჭოთა რუსეთის ბრძოლასა და სოციალისტური რევოლუციის ინტერესებს უკავშირდებოდა. მიაჩნდათ, რომ საქართველოს გეოგრაფიულ მდებარეობას, მის წიაღისეულს, სიმდიდრეებს, უმნიშვნელოვანეს სტრატეგიულ და ეკონომიკურ გზებს გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა კავკასიაში საბჭოთა რუსეთის პოზიციების განმტკიცებისათვის.

წითელი არმიის მიერ საქართველოს გასაბჭოება გარე სამყაროს მის დაპყრობად რომ არ აღექვა, საჭირო გახდა საქართველოსთან ომის დაწყებისათვის საბაბის გამოძებნა. საამისო მუშაობა ადრევე დაიწყო. საქართველოში საბჭოთა რუსეთის საელჩო გულმოდგინედ აფიქსირებდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მიერ 1920 წლის 7 მაისის ხელშეკრულების დარღვევის ფაქტებს და ტენდენციურ შეფასებას აძლევდა მათ.

1920 წლის 7 მაისის ხელშეკრულებას მეტ-ნაკლებად ორივე მხარე არღვევდა, თუმცა ეს არც ერთ მხარეს არ აძლევდა ომის დაწყების არც უფლებასა და არც საბაბს. საბჭოთა რუსეთმა კი უგულებელყო საერთშორისო სამართლის ნორმები და მის მიერ იურიდიულად აღიარებული დამოუკიდებელი საქართველოს მიმართ ძალისმიერი აქციის განხორციელებას შეუდგა.

1921 წლის 24 იანვარს ი.ბ. სტალინი რკპ (ბ) ცენტრალური კომიტეტის წევრებს სწერდა: „წინადადებას გაძლევთ, მოიწონოთ ამხანაგ ჩიჩერინის ხაზი საქართველოს საკითხზე და მისცეთ რესპუბლიკის სამხედრო რევოლუციურ საბჭოს დირექტივა, რომ საჭიროა მყისვე შეუდგეს მოსამზადებელ მუშაობას კავკასიაში იმ საკითხის გადასაწყვეტად, თუ რა წესით განხორციელდეს სამხედრო ჩარევა. ამავე დროს მისცეს დირექტივა ამხანაგ ორჯონიკიძეს, რომ საჭიროა აჯანყებულთა გამოსვლების მომზადება საქართველოს გარკვეულ რაიონებში“.

რკპ(ბ) ცენტრალური კომიტეტის პლენუმმა ი. სტალინის წინადადებას მხარი დაუჭირა.

1921 წლის 28 იანვარს ი.ბ. სტალინი გ.კ ორჯონიკიძეს აცნობებდა: „ცეკამ მიიღო გადაწყვეტილება გაწიოს მოსამზადებელი მუშაობა იმ ვარაუდით, რომ შესაძლოა საჭირო შეიქნეს სამხედრო ჩარევა და საქართველოს ოკუპაცია. გადაწყდა აგრეთვე, შეკითხვა გაუგზავნონ კავკასიის ფრონტს ჩვენი სამხედრო ძალების მდგომარეობაზე, იმაზე, თუ რა ძალები დაგვჭირდება კიდევ, რომ უეჭველად დავამარცხოთ საქართველო, თორემ ტროცკი ირწმუნება თქვენს ფრონტზე ჩვენ ერთობ სუსტნი ვართო. აუცილებლად ჩემს სახელზე გამოგზავნე ცნობა, შეგვიძლია თუ არა ვიქონიოთ სრული გამარჯვების იმედი ძალთა არსებული რაოდენობით. თუ უნდა დავიწყოთ მაშინ, როცა ხელმოწერილი გვექნება ინგლისთან ხელშეკრულება, რაც მოხდება დაახლოებით ერთი-ორი თვის შემდეგ. მე და ვლადიმერ ილია ძე ზუსტ გაუზვიადებელ პასუხს ველით შენგან“.

ამრიგად, 1921 წლის დამდეგს რკპ(ბ) ცენტრალურ კომიტეტში მომწიფდა აზრი საქართველოს გასაბჭოების რეალური შესაძლებლობის შესახებ.

საქართველოში შემოჭრის საბაბად გამოიყენეს ლორეს (ბორჩალოს მაზრის ნაწილის) ნეიტრალურ ზონაში შექმნილი ვითარება, რომელიც სადავო ტერიტორია იყო საქართველოსა და სომხეთს შორის და იქ ბოლო სამი თვის მანძილზე ქართული გარნიზონი იდგა, კავბიურომ იგი საომარი ოპერაციების (იგივე „აჯანყების“) დაწყების ადგილად შეარჩია. კავბიურო უთუოდ იმასაც ითალისწინებდა, რომ ნეიტრალურ ზონაში ქართული ჯარების ყოფნის ოფიციალური ვადა 1921 წლის 13 თებერვალს თავდებოდა. ამ დღის შემდეგ ქართული ჯარი ზონიდან გამოვიდოდა და მაშინ „აჯანყების“ საბაბიც გაქრებოდა. ამრიგად, აჯანყების ადგილის შერჩევამ მისი დაწყების დროც განაპირობა.

„აჯანყება“, რომელიც 11 თებერვალს დაიწყო, ბორჩალოს მაზრის სომხურ და რუსულ სოფლებში,მთელ ნეიტრალურ ზონას მოედო და საქართველოს ტერიტორიაზე წითელი არმიის შემოჭრის საბაბი გახდა.

1921 წლის 15 თებერვალს, ი.ბ. სტალინი, გ.კ. ორჯონიკიძეს აცნობებდა: „სეღჩას პერედამ შიფროვანნთღოტვეტ ცკ, ა პოკა პრედლაგაყ: ახლავე შეუტიე. დასტურიჭ. აიგე კალაკი“.

16 თებერვალს, ესე იგი საომარი მოქმედების დაწყების შემდეგ, საქართველოს საზღვრებს გარეთ შეიქმნა საქართველოს რევკომი, რომელმაც საბჭოთა რუსეთს სამხედრო დახმარება სთხოვა. ამ დროს კი წითელი არმია ომის გამოუცხადებლად უკვე შემოსული იყო საქართველოს ტერიტორიაზე.

წითელ არმიას, რომელიც საქართველოს ყველა მხრიდან – სომხეთიდან, აზერბაიჯანიდან, ჩრდილოეთ კავკასიიდან უტევდა, საქართველო უბრძოლველად არ დაუკავებია. მას მედგარ წინააღმდეგობას უწევდა საქართველოს რეგულარული არმია და სახალხო გვარდია. მწვავე ბრძოლები გაიმართავაზიანში, სოღანლუღში, კოჯორთან, ტაბახმელასთნ, კახეთ-ზაქათალის ხაზზე, ოსიაურთან და სხვ.

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ემიგრირებული მთავრობის 1921 წლის აპრილის განცხადებაში ნათქვამია: „საქართველოს ყოველი მხრიდან შემოესიენ რუსეთის ჯარები, კერძოდ, მე-11 არმია, შემდეგ კი მე-8, მე-9 და მე-13 არმიები და აგრეთვე ბუდიონისა და ჟლობას კავალერიის ნაწილები… სამხედრო ტექნიკას და მასალას მოკლებული, უმოკავშირეოდ, თავის ბედის ანაბარად მიტოვებული საქართველო, რომელიც არსაიდან დახმარებას არ მოელოდა, ხანგრძლივად ვერ გაუძლებდა დიდ რუსეთს.

1921 წლის 25 თებერვალს წითელმა არმიამ თბილისი დაიკავა. საომარი ოპერაციები 1921 წლის მარტის მეორე ნახევარში დასრულდა. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობა ემიგრაციაში გაიხიზნა.

საქართველოს ემიგრანტული მთავრობის ოფიციალურ განცხადებებში, მემორანდუმებსა და მოხსენებით ბარათებში შეფასებულია 1921 წლის თებერვლის მოვლენები; საბჭოთა რუსეთის მთავრობას ბრალი ედებოდა, რომ მან უხეშად დაარღვია დამოუკიდებელი და სუვერენული რესპუბლიკის საერთაშორისო სამართლებრივი სტატუსი, უგულებელყო მის მიერვე დადებული ხელშეკრულების ძირითადი დებულებანი და დაიწყო საქართველოს წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედება რაიმე სერიოზული მიზეზის გარეშე, ომის გამოუცხადებლად.

1921 წლის თებერვლის აქციის ნამდვილი პოლიტიკური შეფასება მოცემულია ი. სტალინის, ლ. ტროცკის, გ. ორჯონიკიძის, ფ. მახარაძისა და ბ. ლომინაძის გამონათქვამებში, რაც, როგორც ჩანს, 1921 წლის 7 მაისის ხელშეკრულების პოლიტიკური და სამართლებრივი შეფასების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ამოსავალ პრინციპად უნდა მივიჩნიოთ.

ი. სტალინი ამ აქტს „სამხედრო ჩარევას და საქართველოს ოკუპაციას უწოდებდა“, ლ. ტროცკი – „სამხედრო ინტერვენციას“.

ფ. მახარაძე 1921 წლის 6 დეკემბერს დაწერილ მოხსენებით ბარათში, რომელიც რკპ (ბ) ცენტრალურ კომიტეტს გადაეცა, აღნიშნავდა: „1921 წლის დამდეგს, ე.ი. საქართველოს გასაბჭოების მომენტში, აქ ჩვენი პარტიული ორგანიზაციების მდგომარეობა უაღრესად სავალალო იყო… და მოხდა ისე, რომ, როცა წითელი ჯარების შეტევა დაიწყო, ამ შეტევის მიზნებსა და განზრახვებზე საქართველოში არც ერთმა უჯრედმა კი არა, პარტიის არც ერთმა წევრმაც სრულიად არაფერი იცოდა. ამრიგად, გამოვიდა შემდეგი: ჯერ ერთი, საქართველოს საზღვრებში წითელი ჯარების შესვლამ და საბჭოთახელისუფლების გამოცხადებამ გარედან დაპყრობის ხასიათი მიიღო, რადგან ამ ქვეყანაში ამ დროს აჯანყების დაწყება არც უფიქრია ვინმეს, მეორე, საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების გამოცხადების დროს ადგილებზე არც ისეთი პარტიული უჯრედები აღმოჩნდა და არც ისეთი პარტიის ცალკეული წევრები, რომელთაც უნარი ექნებოდათ მოეწყოთ ხელისუფლება და ცხადია, ამ საქმისათვის მეტწილად ხელი უნდა მოეკიდათ საეჭვო ან პირდაპირ დანაშაულებრივ ელემენტებს“.

1924 წელს საქართველოს კპ ცენტრალური კომიტეტის მდივანი ბ. ლომინაძე წერდა: „ჩვენს რევოლუციას 21 წელს საქმის დაწყება იმით მოუხდა, რომ საქართველო წითელი არმიის ხიშტებით დაიპყრო“.

მართლია, იურიდიულად საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა ინარჩუნებდა დამოუკიდებელი სახელმწიფოს სტატუსს, რომელიც ცნო საბჭოთა რუსეთის მთავრობამ 1921 წლის 21 მაისის ხელშეკრულებით და დაადასტურა საქართველოს სსრ 1922 წლის კონსტიტუციამაც, მაგრამ ეს იურიდიული ფორმა არ ასახავდა პოლიტიკურ სინამდვილეს, საქართველოში წითელი არმიის ყოფნა ზღუდავდა ქართველი ხალხის მიერ თავისი პოლიტიკური ნება-სურვილის გამოხატვის შესაძლებლობას.

აღსანიშნავია ერთი გარემოებაც. ზემოაღნიშნულ ბარათში ფ. მახარაძე მიუთითებდა, რომ გასაბჭოების დროს საქართველოში „რამდენიმე ორგანო გაჩნდა: ერთი მხრივ, საქართველოს ცენტრალური კომიტეტი და რევოლუციური კომიტეტი, რომლებიც მხოლოდ ნომინალურად იყვნენ ამ ქვეყნის უმაღლესი ორგანოები, მეორე მხრივ, რკპ (ბ) ცენტრალური კომიტეტის კავკასიის ბიურო და სრულიად რუსეთის ცენტრალური პროფსაბჭო და XI არმიის რევოლუციური სამხედრო საბჭო, რომლებიც ფაქტობრივად ნამდვილად ხელისუფლების უმაღლესი ორგანოები იყვნენ. ეს უკანასკნელი ორგანოები უმეტესწილად საქართველოს ცენტრალური კომიტეტისა და რევოლუციური კომიტეტისათვის შეუტყობინებლად, უაპელაციოდ წყვეტდნენ ყველა უმნიშვნელოვანეს პოლიტიკურ საკითხს, რომლებიც უშუალოდ საქართველოს ეხებოდა“.

საქართველოს კომპარტია რუსეთის კომუნისტური პარტიის (ბ) შემადგენელი ნაწილი იყო და მთელ თავის საქმიანობას მისი მითითებებით წარმართავდა. ეს ნიადაგს აცლიდა საქართველოს კომპარტიისა და ხელისუფლების რეალურ დამოუკიდებლობას, რაც იწვევდა ქართველ კომუნისტთა ერთი ნაწილის („ნაციონალ-უკლონისტების“) უკმაყოფილებას. ისინი იბრძოდნენ საქართველოს იურიდიულად განმტკიცებული დამოუკიდებლობის შეზღუდვის, ამიერკავკასიის ფედერაციის შექმნისა და ამ ფედერაციის მეშვეობით სსრ კავშირის შემადგენლობაში შესვლის წინააღმდეგ. არსებულ პოლიტიკურ ვითარებაში „ნაციონალ-უკლონისტების“ ეს ცდები განუხორციელებელი დარჩა.

ამიტომ სპეციალურმა კომისიამ, რომელიც შეიქმნა 1989 წელს საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭოს მიერ, სავსებით მართებულად დაასკვნა, რომ საქართველოში ჯარების შემოყვანა და მთელი ტერიტორიის დაპყრობა სამართლებრივი თვალსაზრისით წარმოადგენდა სამხედრო ჩარევას (ინტერვენციას) და ოკუპაციას არსებული პოლიტიკური წეს-წყობილების შეცვლის მიზნით. ეს აქცია მისგან გამომდინარე შედეგებით პოლიტიკური თვალსაზრისით უნდა შეფასდეს, როგორც ფაქტობრივი ანექსია. (მასალები ამოკრეფილია კრებულიდან: „საქართველოს ოკუპაცია და ფაქტობრივი ანექსია“. გამომცემლობა „საქართველო“. თბილისი: 1990 წელი. გვ. 3-26).

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამხობასა და საქართველოს ფაქტობრივ ანექსიას მოჰყვა ქართველი ხალხის სუვერენული უფლებების უგულებელყოფა, მას თავს მოახვიეს ისეთი პოლიტიკური და სამართლებრივი ინსტიტუტები, ეკონომიკური სისტემა, რომლებიც უცხო იყო მისთვის.

საქართველოს საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში ძალდატანებითი შეყვანის პროცესმა და მთელმა მომდევნო ისტორიამ სავსებით დაადასტურა, რომ საქართველოში საბჭოთა კონსტიტუციით თითქოსდა გარანტირებული სახელმწიფოებრიობა, ადამიანის უფლებები რეალურად არ არსებობდა. პირიქით, რაც დრო გადიოდა, ამ ინსტიტუტების შემდგომი „გამოშიგვნა“ ხდებოდა.

ქართველი ხალხი არასოდეს შეჰგუებია შექმნილ მდგომარეობას და იბრძოდა დაკარგული სახელმწიფოებრიობის აღდგენისათვის. მთელი საბჭოთა პერიოდი სავსეა რეპრესიებითა და ტერორით ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის მიმართ.

მაგრამ ეროვნული ძალები არ ყრიდნენ ფარ-ხმალს, ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა სულ უფრო და უფრო მასობრივ ხასიათს იღებდა.

9 აპრილის ტრაგედიის შემდეგ საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღგენისათვის ბრძოლამ თვისებრივად ახალი ხასიათი მიიღო, კომუნისტური ხელისუფლება იძულებული გახდა წასულიყო დათმობაზე, ეროვნული ძალების წინაშე, რის შედეგად მთელი რიგი მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო აქტები იქნა მიღებული.

1989 წლის 18 ნოემბერს საქართველოს სსრ უზენაესმა საბჭომ მოიწონა საქართველოსა და საბჭოთარუსეთს შორის 1920 წლის 7 მაისს დადებული ხელშეკრულების დარღვევის პოლიტიკური და სამართლებრივი შეფასების საკითხთა კომისიის დასკვნა და სსრ კავშირის სახალხო დეპუტატთა ყრილობის წინაშე დააყენა საკითხი სათანადო შეფასება მიეცა ამ ფაქტისათვის. მაგრამ დღემდე საკავშირო ხელისუფლება დუმს.

1990 წლის 9 მარტს საქართველოს უზენაესმა საბჭომ მიიღო დადგენილება საქართველოს სახელმწიფო სუვერენიტეტის დაცვის გარანტიების შესახებ, რომელშიც, სხვათა შორის ჩამოყალიბებულია შემდეგი დებულება:

საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო ადასტურებს საქართველოსა და საბჭოთა რუსეთს შორის 1920 წლის 7 მაისს დადებული ხელშკრულების დარღვევის პოლიტიკური და სამართლებრივი შეფასების საკითხთა საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭოს კომისიის დასკვნას და აღიარებს, რომ 1921 წლის თებერვალში საქართველოში საბჭოთა რუსეთის ჯარების შემოყვანა და მთელი ტერიტორიის დაკავება სამართლებრივი თვალსაზრისით წარმოადგენდა სამხედრო ჩარევას (ინტერვენციას) და ოკუპაციას არსებული პოლიტიკური წყობის დამხობის მიზნით, ხოლო პოლიტიკური თვალსაზრისით – ფაქტობრივ ანექსიას; გმობს საქართველოს ოკუპაციას და ფაქტობრივ ანექსიას საბჭოთა რუსეთის მიერ როგორც საერთაშორისო დანაშაულს და ესწრაფვის საქართველოსათვის 1920 წლის 7 მაისის ხელშეკრულების დარღვევის შედეგების გაუქმებას და საბჭოთა რუსეთის მიერ ამ ხელშეკრულებით აღიარებული უფლებების აღდგენას.

საქართველოს სსრ უზენაესი საბჭო აცხადებს უკანონოდ და ბათილად 1921 წლის 21 მაისის მუშურ-გლეხურ სამოკავშირეო ხელშეკრულებას საქართველოს საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკასა და რუსეთის საბჭოთა ფედერაციულ სოციალისტურ რესპუბლიკას შორის, 1922 წლის 12 მარტის სამოკავშირეო ხელშეკრულებას ამიეკავკასიის საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკათა ფედერალური კავშირის შექმნის შესახებ.

დაიწყოს მოლაპარაკება საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოს აღდგენის შესახებ, ვინაიდან 1922 წლის 30 დეკემბრის ხელშეკრულება საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირის შექმნის შესახებ საქართველოს მიმართ არაკანონიერია.

მაგრამ ეს დადგენილებაც სათანადო მსველობის გარეშე დარჩა და მას რაიმე რეალური პოლიტიკური და სამართლებრივი შედეგები არ მოჰყოლია.

ყოველივე ამან გამოიწვია საქართველოში ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის შემდგომი გააქტიურება.

როგორც აღინიშნა, საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა, რომელიც არასოდეს შეწყვეტილა საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს ფაქტობრივი ანექსიის შემდგომ პერიოდში, ყოველთვის თავის უმთავრეს მიზნად ისახავდა საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენას. ოპოზიციური ძალების ყველა დიდი თუ მცირე აქცია ამ მიზნისაკენ იყო მიმართული. მიუხედავად კრემლის მიერ განხორციელებული რეპრესიული პოლიტიკისა, საქართველოში მუდამ არსებობდნენ ლეგალური და არალეგალური ოპოზიციური ჯგუფები, რომელთა ერთობლივი მოქმედებით 1987 წლის დამდეგიდან საქართველოში ფართოდ გაიშალა მასობრივი საპროტესტო მოძრაობა, რომლის კულმინაცია იყო 1989 წლის 4-9 აპრილის დემონსტრაციები და მიტინგები, ესოდენ ბარბაროსულად დარბეული იმპერიის დამსჯელი ძალების მიერ.

პარალელურად, საქართველოს ოპოზიციური ორგანიზაციები და პირველ რიგში ჰელსინკის კავშირი, ეძებდნენ გზებს საერთაშორისო სამართლებრივი ნორმების საფუძველზე საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის კანონიერების დასაბუთებისათვის, სხვადასხვა სამართლებრივი აქტების, პირველ რიგში ჰელსინკის ხელშეკრულების მოშველიებით, რომელსაც საბჭოთა კავშირმაც მოაწერა ხელი. როგორც ცნობილია, ამ ხელშეკრულებით გარანტირებულია ხალხთათვის თვითგამორკვევის უფლების მინიჭება.

აქედან გამომდინარე პეტიციები და მოთხოვნები, რომლებიც იგზავნებოდა სხვადასხვა საერთაშორისო ინსტანციებში, ხაზს უსვამდნენ ყოველთვის საქართველოს ანექსირებული მდგომარეობის არასამართლებრიობას და მოუწოდებდნენ დასავლეთის მთავრობებს საკუთარი დემოკრატიული პრინციპების დაცვისაკენ. ამათგან გაგაცნობთ ყველაზე სერიოზულ დოკუმენტს, დეკლარაციას, მიმართულს გაეროსადმი, ევროპის და ამერიკის ქვეყნების მთავრობებისადმი, რომლებიც შედგენილ იქნა ჰელსინკის კავშირის ინიციატივით, სხვა ოპოზიციურ პოლიტიკურ ორგანიზაციებთან ერთად და მიღებულ იქნა 1989 წლის 25 თებერვალს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეზოში გამართულ მიტინგზე. ამ დოკუმენტში, მოკლე ისტორიული ექსკურსის შემდეგ, რომელშიც მოთხრობილი იყო ფაქტები საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებისა საბჭოთა რუსეთის მიერ მისი ანექსიისა, განცხადებული იყო შემდეგი:

„საქართველოს ერთიანი ეროვნული მოძრაობის წარმომადგენლობას გააჩნია ისტორიული, იურიდიული, პოლიტიკური, მორალურ-სამართლებრივი საფუძველი მოითხოვოს საქართველოს ეროვნული და სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა. საქართველოს მომავალი მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული იმაზე, შეიყვანს თუ არა მას დემოკრატიული სამყარო მსოფლიო პოლიტიკის არეალში, როგორც საერთაშორისო სამართლის სუბიექტს.

მიუხედავად იმისა, რომ ვენის შეთანხმების დასკვნითი დოკუმენტი იძლევა ამის გარკვეულ პერსპექტივას, ის მაინც არ წარმოადგენს სრულ გარანტს საქართველოს მიერ თავისი უფლებების აღდგენისა დამოუკიდებელი და თავისუფალი ქვეყნის სტატუსის მოპოვების შემდგომ.

აქედან გამომდინარე, საქართველოს პატრიოტული, ოპოზიციური ძალების თავისუფალი და დემოკრატიული ერთობა მოგმართავთ თქვენ თხოვნით:

1. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში შეიქმნას სპეციალური კომისია რუსეთის სოციალისტური ფედერაციული საბჭოთა რესპუბლიკის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის წინააღმდეგ აგრესიის ფაქტის შესწავლისა და დამტკიცების მიზნით.

2. აგრესიის ფაქტის დამტკიცების შემდგომ 1921 წლის 25 თებერვლის აქტი აღიარებულ იქნას ანექსიად, ხოლო საქართველოში საბჭოთა წყობილების არსებობა და საქართველოს საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში ყოფნა შეფასდეს, როგორც აგრესიის უშუალო შედეგი და მისი გაგრძლება.

3. საქართველოს სსრ ე.წ. სუვერენიტეტი არარსებულად იქნას ჩათვლილი და ამით შესაძლებლობა მიეცეს ქართველ ხალხს სამართლებრივი და პოლიტიკური ქმედებით მიაღწიოს დამოუკიდებლობის აღდგენას.

4. მხილებულ იქნას აღნიშნული სუვერენიტეტის ფალსიფიცირებული ხასიათი, რაც გამოიხატება „მოკავშირე საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის“ სტატუსის არსებობაში. განისაზღვროს საქართველოს სტატუსი, როგორც დამონებული ქვეყნისა, რომელიც იმყოფება კოლონიალურ მდგომარეობაში და საქართველო, როგორც თვითმმართველობას მოკლებული ტერიტორია, შეყვანილ იქნას საერთაშორისო მეთვალყურეობის სისტემაში.

5. საქართველოს, როგორც დამონებული ქვეყნის დეკოლონიზაციის საკითხი გატანილ იქნას გაეროს შემდეგ ორგანოებში.

ა). უსაფრთხოების საბჭოში

ბ) მეთვალყურეობის საბჭოში

გ) გენერალური ასამბლეის მეოთხე მთავარ კომიტეტში (თვითმმართველობისა და მეთვალყურეობას მოკლებული ტერიტორიების საკითხები).

დ) მეთვალყურეობისა და თვითმმართველობას მოკლებული ტერიტორიების დეპარტამენტი

ე) დეკლარაციების განხორციელებისა და კოლონიალური ხალხებისა და ქვეყნებისათვის დამოუკიდებლობის მინიჭების სპეციალური კომიტეტი

6. ამის შედეგად ქართველ ხალხს მიენიჭოს თვითგამორკვევისა და ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის უფლება, როგორც სუვერენულ ერს, გაეროს წესდების მიხედვით.

7. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა ჩათვალოს, რომ მოდერნიზებული იმპერიის, ბოლშევიკური რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიის ფაქტის განხილვა წარმოადგენს სსრკ შინაგან საქმეში ჩარევას, პირიქით, ეს უნდა განიხილებოდეს, როგორც ავღანეთისა და ბალტიისპირეთის ქვეყნების წინააღმდეგ აგრესიის შემთხვევაში. საქართველოს ეროვნული და სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა იქნება სამართლიანობის დიდი გამარჯვება ზოგადსაკაცობრიო საერთაშორისო ასპარეზზე. რამდენადაც ერთა შორის ჰარმონიული ურთიერთობის დამყარება გულისხმობს ადამიანთა და ერთა უფლებების სრულ უზრუნველყოფას მსოფლიო სამართლიანობის საფუძველზე, დაე, ამ დიდი მადლს ეზიაროს ყოველი ერი და ყოველი ადამიანი, რაზეც დამოკიდებულია კაცობრიობის მომავალი განვითარების პროცესში ზნეობრივ-პოლიტიკური პრინციპების გამარჯვება და დამკვიდრება. ღმერთი იყოს ჩვენი მფარველი!

25.02.1989 წ. თბილისი

1989 წლის თებერვალში და მაისში ეს დეკლარაცია და მათზე დართული პეტიცია 20 ათასი ხელმოწერით, გადაეცა თბილისში მყოფ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წარმომადგენლებს.

მართალია, გაეროსა და დასავლეთის ქვეყნების მთავრობებს უშუალოდ არ გამოუხატავთ თავიანთი რეაქცია აღნიშნულ პეტიაციაზე, აგრეთვე 4-9 აპრილს გაგაზავნილ პეტიციებზე, მაგრამ იმავე წლის 17 მარტს ამერიკის სენატში განახლდა განხილვა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის საკითხისა რესპუბლიკელი სენატორის ჯეფერი ჰელმსის მიერ (თავდაპირველად ეს საკითხი წამოაყენა 1975 წელს კონგრესმენმა ვაგონერმა, რომელმაც გააცნო კონგრესს კათოლიკოს პატრიარქის, ამბროსი ხელაიას წერილი გენუის კონფერენციისადმი).

სენატორმა ჰელმსმა და უილსონმა მოითხოვეს კონგრესისაგან განხილვა და კენჭისყრის ჩატარება მიმართვაზე, რომელიც ქართველმა დისიდენტებმა, ჰელსინკის კავშირის წევრებმა 1988 წელს გაუგზავნეს პრეზიდენტ რეიგანს საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის საკითხთან დაკავშირებით. კერძოდ, ითქვა, რომ კონგრესმა კენჭი უნდა უყაროს მიმართვას ორი თვის მანძილზე, აგრეთვე შემდეგ წინადადებებს.

1. მხარი დაუჭირონ ქართველ ხალხს ძალისხმევაში, რათა მიაღწიოს თავისუფლების აღგენას.

2. მიანიჭონ მათ უფლება თვითგამორკვევისა ჰელსინკის დასკვნითი აქტის შესაბამისად, რომელსაც საბჭოთა კავშირმაც მოაწერა ხელი.

3. მხარი დაუჭირონ საქართველოს მოთხოვნას ადამიანის უფლებების დაცვაში, რაც გარანტირებულია ადამიანის უფლებების საერთაშორისო დეკლარაციით, რომელსაც აგრეთვე ხელი მოაწერა საბჭოთაკავშირმა.

4. მოუწოდონ საბჭოთა კავშირის მთავრობას გულისყურით მოეკიდოს საქართველოს მოსახლეობის მოთხოვნას და უზრუნველყოს მისი უფლება თვითგამორკვევისა და ადამიანის უფლებათა დაცვა.

მართალია ჰელმსის ინიციატივას შეუერთდა რამდენიმე კონგრესმენი, მათ შორის მაკ კიუინი, რომელიც შემდეგ საქართველოში ჩამოვიდა და რომლის ინიციატივითაც აღიმართა კაპიტოლიუმზე დროშა, მაგრამ ოფიციალური კენჭის ყრა საქართველოს საკითხზე ამერიკის კონგრესში ჯერჯერობით ჭიანურდება, ვინაიდან ოფიციალური ამერიკა ჯერჯერობით თავს იკავებს საბჭოთა კავშირში შემავალი თვითგამორკვევისათვის მებრძოლი ერებისათვის ღია მხარდაჭერისაგან. თუმცა, ჩვენის ღრმა რწმენით, საქართველოს პარლამენტის მიერ სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის ოფიციალურად გამოცხადება მეტ საფუძველს და შესაძლებლობას მისცემს უცხოეთის სახელმწიფოებს ჩვენი მხარდაჭერისას.

ამ მიმართულებით ბევრი რამ უკვე გაკეთდა. მაგრამ ჩვენს აბსოლუტურად სამართლიან მისწრაფებას საკავშირო ხელისუფლებამ კვლავ ნაცადი იარაღი დაუპირისპირა. ფორმალურად მან არ გააუქმა მიღებული არც ერთი სამართლებრივი აქტი, რომლებიც მიზნად ისახავდა საქართველოს რესპუბლიკის რეალური სუვერენიტეტის აღდგენას, მაგრამ საქმით შეუძლებელს ხდის დასახული ამოცანის რეალიზაციას.

საკმარისია გავიხსენოთ სსრკ კანონები მოკავშირე რესპუბლიკების კავშირიდან გასვლის წესის შესახებ, საბჭოთა კავშირსა და ფედერაციის სუბიექტებს შორის უფლებამოსილებათა გამიჯვნის თაობაზე, ასევე მთელი რიგი კანონები ეკონომიკის სფეროში. განსაკუთრებით, აღსანიშნავია საკავშირო ხელისუფლების წადილი თავს მოგვახვიოს ახალი კაბალური სამოკავშირეო ხელშეკრულება, რისთვისაც ყველა ზომას მიმართავს. მათ შორის უმთავრესია ეთნოკონფლიქტების ხელოვნური გაღვივება, ეკონომიკური ბლოკადა და საერთაშორისო სამართლით დაგმობილი სხვა მოქმედებანი.

ამჟამად, ფაქტობრივად გამოცხადებული ომი წარმოებს შიდა ქართლში, სადაც ოსი ექსტრემისტები საბჭოთა არმიის ნაწილებთან ერთად ცდილობენ საქართველოს მოსწყვიტონ მისი განუყოფელი ნაწილი, დაარღვიონ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა.

საბჭოთა კავშირის პრეზიდენტი, კრემლის ხელმძღვანელობა დღესაც ცდილობს გამოიყენოს ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის ტერიტორიაზე შექმნილი ვითარება საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის ჩვენი ბრძოლის დასამუხრუჭებლად, რათა გვაიძულონ ხელი ავიღოთ ამ ბრძოლაზე და ხელი მოვაწეროთ ე.წ. სამოკავშირეო ხელშეკრულებას. ამ მიზნით იმპერიალისტურმა ძალებმა გააძლიერეს ოსი ექსტრემისტების მხარდაჭერა სამაჩაბლოში. კატასტროფული მდგომარეობაა შექმნილი თამარაშენში, კეხვში, აჩაბეთში, სვერში და სხვა სოფლებში. კრემლის ხელმძღვანელობამ უნდობლობა გამოუცხადა არა მხოლოდ ქართულ მილიციას, არამედ, რაც უფრო განსაცვიფრებელია, საკუთარ შინაგან ჯარს, რომელიც თბილისშია განლაგებული (ე.წ. „მერვე პოლკი“) და გამოიყვანა იგი ცხინვალიდან. მის ნაცვლად ცხინვალში შეიყვანეს შინაგანი ჯარის სხვა ნაწილები, სსრკ-ს სხვადასხვამხარეებიდან, დაახლოებით 1500-მდე ჯარისკაცი, 51-მდე ჯავშანტრანსპორტიორი, რომელთაც ხელმძღვანელობენ მოსკოვიდან ჩამოსული პოლკოვნიკები. ამ უკანასკნელთ უნდობლობა გამოუცხადეს არა მხოლოდ ჩვენს მიერ დანიშნულ კომენდანტს პოლკოვნიკ თ. ეპიტაშვილს, არამედ მის მოადგილეს, პოლკოვნიკ პუზირნისაც, ვითომდაც არაობიექტურობისათვის. ნამდვილი მიზეზი კი ის გახლავთ, რომ ისინი უარს ამბობენ ქართველების წინააღმდეგ მტრულ მოქმედებაზე და ოსი ექსტრემისტების მხარდაჭერაზე. ახლადშემოსული შინაგანი ჯარი კი, ნაცვლად იმისა, რომ განაიარაღოს ექსტრემისტები, მათთან ერთად დაერია ქართულ სოფლებს, ალყა შემოარტყა მათ და ამზადებს მათ გენოციდს.

ყოველივე ამის გამო, „მრგვალმა მაგიდამ“ მიმართა ცენტრს ულტიმატუმით: თუ უახლოეს დღეებში არ შეწყდება ახალი აგრესია ჩვენი რესპუბლიკის წინააღმდეგ და არ აღდგება სამართლიანობა, დაიწყება პოლიტიკური გაფიცვა ამიერკავკასიის რკინიგზაზე, რაც ჩრდილოეთ კავკასიის და როსტოვის რკინიგზის პარალიზებასაც გამოიწვევს. გაფიცულები შეუერთდებიან საბჭოთა კავშირში მოქმედი საგაფიცვო კომიტეტის მოთხოვნებს.

რამ გამოიწვია შიდა ქართლში სიტუაციის ასეთი გამწვავება?

როგორც მოგეხსენებათ, 31 მარტს საქართველოში ჩატარდა რეფერენდუმი. მის მონაწილეთა 90,08 პროცენტმა დადებითად უპასუხა შეკითხვაზე – თანახმა ხართ თუ არა აღდგეს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა 1918 წლის 26 მაისის დამოუკიდებლობის აქტის საფუძველზე.

საქართველოს რესპუბლიკის ცენტრალური სარეფერენდუმო კომისიისაგან მიღებულია დასკვნა, რომელიც ავლენს განსაცვიფრებელ შედეგებს საქართველოში ჩატარებული რეფერენდუმისას. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ზოგიერთი დეტალი, რომელიც დაკავშირებულია არაქართული მოსახლეობის მონაწილეობასთან რეფერენდუმში. გაგაცნობთ ზოგიერთ ციფრებს, რომლებიც ჯერ პრესაში არ გამოქვეყნებულა.

დემოგრაფიული მონაცემები აღებულია მოსახლეობის აღწერის 1989 წლის მონაცემების მიხედვით.

ახალქალაქის რ-ნი: ქართველები – 4,3 %; სომხები – 91,3 %; კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო ამომრჩეველთ 90 %, კითხვას უპასუხა „დიახ“ 97,01 % ანუ ყველა ამომრჩევლის 87,31 %. ნინოწმინდი(ყოფ. ბოგდანოვკის) რ-ნი: ქართველები – 1,1 %; სომხები – 90,4 %; რუსები – 8,3 %; კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 88,5 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“, 91,8 % ანუ ყველა ამომრჩევლის 81,04 %. წალკის რ-ნი: ქართველები – 3,3 %; ბერძნები – 61 %; სომხები – 28,5 %; აზერბაიჯანელები – 5,1 %; კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 88,19 %. კითხვას უპასუხა „დიახ“ 96,56 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 85,16 %. დმანისის რ-ნი: – ქართველები – 28 %; აზერბაიჯანელები – 63,7 %; ბერძნები – 6,1 %. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 93,19 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,17 % ანუ ყველა ამომრჩევლის 92,42 %. ბოლნისის რ-ნი: – ქართველები – 21,6 %; აზერბაიჯანელები – 65,9 %; სომხები – 6,8 %; კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 90,86 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,54 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 90,44 %.მარნეულის რ-ნი: – ქართველები – 6,6 %; აზერბაიჯანელები – 80 %; სომხები – 6,6 %; კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 97,7 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 98,94 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 96,74 %.

ესაა ჯავახეთისა და ქვემო ქართლის რაიონები, სადაც ქართველები უმცირესობაში არიან.

შიდა ქართლი

ახალგორის რ-ნი: – ქართველები – 53,8 %; ოსები – 44 %; კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 93,15 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,44 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 92,63 %. ცხინვალის რ-ნი: ქართველები 46,3 %; ოსები – 52,4 %; რეფერენდუმი ჩატარდა 12-დან 7 საკრებულოს ტერიტორიზე. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო რაიონში ამომრჩეველთა სრული რაოდენობის 64,55 %, კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,98 %, ანუ ამომრჩეველთა სრული რაოდენობის 64,54 %.

გარდა ამისა, ღრომისა და ბიყარის საკრებულოთა ტერიტორიებზე, რომლებიც მთლიანად ოსებითაა დასახლებული, კენჭისყრა ჩაატარა ღრომის საბჭოთა მეურნეობის თანამშრომელთა საერთო კრების მიერ არჩეულმა კომისიამ საკუთარი ინიციატივით. 612 ამომრჩევლიდან კითხვას უპასუხა „დიახ“ 607 ამომრჩეველმა.

რეფერენდუმი არ ჩატარებულა ქ. ცხინვალში, ჯავისა და ყორნისის რაიონებში. ჯავის რაიონში 5,8 % ქართველი ცხოვრობდა, ყორნისისაში – 35,4 %, ჯავის რაიონის 474 ამომრჩეველმა, მათგან 149 ოსმა, ხმა მისცა საჩხერის რაიონის სოფ. პერევისაში და ყველამ დადებითად უპასუხა კითხვას.

აფხაზეთი

ქ.სოხუმი: ქართველები – 41,8 %; სომხები – 10,3 %; რუსები – 21,1 %; ბერძნები – 6,3 %; აფხაზები – 12,6 %. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 67,1 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 96,61 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 64,02 %. ქ. გაგრა: ქართველები – 28,5 %; სომხები – 30,5 %; რუსები – 23,4 %; აფხაზები – 9,3 %. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 51,1 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 94,01 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 48,98 %. გალის რ-ნი: ქართველები – 93,5 %; რუსები – 3,1 %; კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 97,67 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,71 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 97,39 %. გულრიფშის რ-ნი: ქართველები – 52,7 %; სომხები – 25,3 %; რუსები – 13,8 %; აფხაზები – 2,3 %. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 85,35 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 97,85 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 83,52 %. ოჩამჩირის რ-ნი: ქართველები – 49,2 %; სომხები – 8,2 %; რუსები – 5,8 %; აფხაზები – 33,6 %. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 54,76 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,1 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 54,27 %. სოხუმის რ-ნი: ქართველები – 44,2%; სომხები – 29,4 %; რუსები – 7,2 %; ბერძნები – 10,5 %; აფხაზები – 5 %. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 60,83 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,44 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 60,61 %. გუდაუთის რ-ნი:ქართველები – 13,4 %; სომხები – 15,5 %; რუსები – 13,1 %; აფხაზები – 53,3 %. რეფერენდუმი ჩატარდა მხოლოდ ერთ უბანში. კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 8,13 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,9 %, ანუ ყველა ამომრჩევლის 8,12 %. ქ. ტყვარჩელი: ქართველები – 23,5 %; რუსები – 24,3 %; აფხაზები – 42,7 %. რეფერენდუმი არ ჩატარებულა. 7,840 ამომრჩეველმა ხმა მისცა ქ. ოჩამჩირეში, კითხვას უპასუხა „დიახ“ 99,9 %, ანუ ამომრჩევლის 7,83 %. მთლიანად აფხაზეთში 347 135 ამომრჩევლიდან კენჭისყრაში მონაწილეობა მიიღო 61,23 %; კითხვას უპასუხა „დიახ“ 97,73 ანუ ყველა ამომრჩევლის 59,84%.

ამრიგად ნათელია, რომ საქართველოს რესპუბლიკის მთელმა მოსახლეობამ, როგორც ქართველმა, ისე არაქართველმა, მხარი დაუჭირა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღგენას.

ამ მონაცემებით ბათილდება აგრეთვე ყველა ის დეზინფორმაცია, რომელსაც ავრცელებენ ჩვენი მტრები საზღვარგარეთ საქართველოში არაქართველი ეროვნული უმცირესობების, ვითომდაც ჩაგვრისა და დისკრიმინაციის შესახებ. აქედანვე ჩანს, რომ საქართველოს დღვანდელ ხელისუფლებას ქართველებთან ერთდ მხარს უჭერენ არაქართველებიც და რომ მითი იმის შესახებ, თითქოს ახალი ხელისუფლების მიზანია არაქართველთა დევნა, კრემლის აგენტების მიერ არის მოჭორილი, რომელთაც თავისი პროპაგანდით მოახერხეს მოტყუება არაქართველთა ძალზე მცირე ნაწილისა, რომელმაც უარი სთქვა რეფერენდუმში მონაწილეობაზე ან უარყოფითი პასუხი გასცა რეფერენდუმის კითხვას (ეს გახლავთ სულ რამდენიმე ათასი ამომრჩეველი მთელს საქართველოში).

ჩვენ მადლიერების გრძნობით აღვნიშნავთ ამ მხარდაჭერას და დიდ მადლობას ვუცხადებთ ჩვენს არაქართველ ძმებს და დებს, რომ არ მიგვატოვეს ამ გაჭირვებაში და ღირსეულად ამოგვიდგნენ მხარში.

მიუხედავად ყოველივე ზემოთქმულისა, საბჭოთა კავშირის ხელმძღვანელობა არ ჩქარობს საქართველოში მომხდარი უზარმაზარი მნიშვნელობის პოლიტიკური ფაქტის აღიარებას. მას არად მიაჩნია საქართველოს მოსახლეობის ნება, რომლის ესოდენ სრულყოფილად გამოხატვას დღეს მთელი მსოფლიო ეხმაურება.

ყოველივე ზემოთქმულიდან მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესმა საბჭომ რეფერენდუმზე გამოხატული ხალხის ნების გათვალისწინებით, მსოფლიოს ცივილიზებულ ერთა წინაშე გამოაცხადოს საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრიობის აღდგენა 1918 წლის 26 მაისის დამოუკიდებლობის აქტის საფუძველზე, რათა საქართველომ დაიკავოს ღირსეული ადგილი მსოფლიოს სუვერენულ სახელმწიფოთა თანამეგობრობაში.

მართალია, ჩვენ ვაცნობიერებთ იმ განსხვავებას, რომელიც არსებობს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის იურიდიულ ფაქტსა და იმპერიის ტყვეობიდან საქართველოს ფაქტობრივ განთავისუფლებას შორის, მაგრამ ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ სამართლებრივი და საკანონმდებლო საფუძველი უმთავრესია ასეთ შემთხვევაში, რათა მოხდეს მსოფლიოს სახელმწიფოთა მიერ საქართველოს დე იურე ცნობა, მისი შესვლა გაერთიანებაში და სხვა ორგანიზაციებში. ამის შემდეგ უფრო შესაძლებელი გახდება საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენა და ცენტრთან მოლაპარაკება საოკუპაციო ჯარების გაყვანის თობაზე.

საქართველოს რესპუბლიკა ავტონომიის შენარჩუნების მტკიცე კონსტიტუციურ გარანტიას აძლევს აფხაზ ხალხს, ხოლო აჭარის ავტონომიის საკითხი გადაწყდება რეფერენდუმით.

სიმბოლურია საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის გამოცხადება 9 აპრილს. ვინაიდან ამ დღეს გადაწყდა საქართველოს ბედი, 9 აპრილს წამებულთა სულები დაგვცქერიან ჩვენ, და ხარობენ ზეციურ ნათელში, რამეთუ აღსრულდა ნება მათი, აღსრულდა ნება ქართველი ერისა.

გაუმარჯოს დამოუკიდებელ საქართველოს!
გვფარავდეს ღმერთი!

error: სტატიის დაკოპირება აკრძალულია!!!