ქართული არტილერიის მთავარი დამრტყმელი ძალა ებრაული ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა გრადლარი

 

დღეს სტატიაში განვიხილავთ ქართული არმიის შეიარღებაში არსებულ ებრაულ 160 მმ კალიბრიან გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიულ სისტემებს,რა ზარალი მიაყენა რუსეთის არმიის ცოცოხალ ძალას და მძიმე ჯავშანტექნიკას, დანადგარები გამოყენებული პირველად ქართული არმიის შეიარღებაში 1600 მმ კალიბრიანი გრადლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რექტიული სისტემები 2005-2007 წლებში გამოჩნდა როდესაც საქართველოს თავდაცვის სამინისტრომ ისრაელში შეიძინა ებრაული ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემების მცირე პარტია. განვიხილთ ებრაული გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემების ტაქტიკური ტექნიკური მონაცემები და მათი დანიშნულება.

1970 წლელბის ბოლოს ებრაულმა ფირმამ პირველად დამუშავა 160 მმ კალიბრიანი ლარ-160 ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემა.1983 წელს ისრაელის არმიამ შეიარაღებაში მიიღო 160 მმ კალიბრიანი ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემები ლარ-160.

ლარ-160 ტიის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემა განკუთვნილიაა მოწინაღმდეგის ცოცოხალი ძალის გასანადგურებლად, ,საარტილერიო და ნაღმსატყორცნი ბატარეების ჩასახშობად და მსუბუქი ჯავშანტქნიკის დასაზიანებლად.

ლარ-160 ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემა.

საბრძოლო კომპლექტი 36 უმართავი რეაქტიული ჭურვი უმართავი რეაქტიული ჭურვის მასა 110 კგ უმართავი რეაქტიული ჭურვის საბრძოლო ნაწილის მასა 46 კგ მინიმალური სროლის სიშორე 7-8 კმ მაქსიმალური სროლის სიშორე 34-45 კმ ზალპის დრო 36 წამი საერთო მასა 19,2 ტონა დატენვის დრო 10 წუთი

ლარ-160 ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემის გასაშვები დანადგარი დამონტაჯებულია ამერიკული მუხლუხოვან ჯავშანტრანსპორტიორ მ-548 ბაზაზე.ლარ-160 ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემის კომპლექსში შედის:გასაშვები დანადგარი,მართვის მანქანა,და საავტომობილო ამწე გამშვები დანადგარის დამტენი.(ბატარეაში არის ერთი მართვის მანქანა და ოთხი გასაშვები დანადგარი) ლარ-160 ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემა ისროდა მკ-1 ტიპის უმართავ რეაქტიულ ჭურვებს, მკ-1 ტიპის უმართავი რეაქტიული ჭურვის მასა 110 კგსაბრძოლო ნაწილის მასა 46 კგ სროლის მაქსიმალური მანძილი 30 კმ იყო. ლარ-160 ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემის გასაშვებ დანადგარზე ორი ოთკუთხა რკინის კონტეინერია მოთავსებული რომლებშიც 160 მმ კალიბრიანი უმართავი რაკეტებია ჩატვირთული ,ლარი-160 ს რეაქტიული სისიტემის გასაშვები დანადგარი 36 წამში ისვრის 36 უმართავ რეაქტიულ რაკეტას რის შემდეგ მოდის საავტომობილო ამწე ხსნის ცარიელ კონტეინერს და აყენებს ახლ კონტეინერებს. ცარიელი გასაშვები დანადგარის ახალით შეცვლას 10 წუთი ჭირდება. 20 ერთეული ლარ-160 ტი;პის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა ექსპორტირებული იქნს ვენესუელაში ოღონდ ვენესუელაში გაყიდეული ლარ-160 ის გასაშვები დანადგარები ამერიკული მუხლუხოვან ჯავშანტრანსპორტიორ მ548 ბაზის ნაცვლად ფრანგულ ამქ-13 ტიპის მსუბუქი ტანკების ბაზაზე იყო დამონტჯებული. თანამედროვე პერიოდში ებრაულმა კომპანიამ დაამუშავა ლარ-160 ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემის მოდერნიზირებულ ვარიანტი გრად- ლარი. რომელიც განკუთვნილი გრადის ტიპის რეაქტიული სისიტემის თანამედროვე უმართავი რეაქტიული ჭურვების გასასროლად.გრადლარის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემის გასაშვები დანადგარი დამონტაჟებულია მერსდერსისი და სხვა მარკის სატვირთო ავტომობილების ბაზაზე და 36 უმართავი ჭურვის ნაცვლად ისვრის 26 უმართავ რაკეტას, შექმნილი არის საზღვაო ვარიანტიც რომელის მცირე ზომის ხომალდებზე დასამონჟებლადაა განკუთვნილი. გაუმჯობესულია უმართავი რეაქტიული ჭურვების სროლის სიშორე და საბრძოლო ქობინები,შეიარღებაში მიღებული იქნა მკ-2 ტიპის ჭურვები,მკ-2 ტიპის უმართვი რეაქტიული ჭურვი მასა 110 კგ საბრძოლო ნაწილის მასა 46 კგ მაქსიმალური სროლის სიშორე 34 კმ, მკ-2 არის ლარ-160 რეაქტილი სისიტემის ძირითად ჭურვი, უკანასკნელი მოდერნიზირებული ჭურვის ვარიანტი არის მკ-4 ტიპის უმართავი რეაქტიული ჭურვები რომელის  მაქსიმალური სროლის სიშორე 45 კმს შეადგენს. უმართავი რეაქტიული ჭურვის მსხვრევად ფუგასური საბრძოლო ქობინის მასა 46 კგია და განკუთვნილია მოწინაღმდეგის ცოცოხალი ძალის გასანადგურებლად.გრადლარის რეაქტიული სისტემისთვის უმართავი ჭურვების კასეტური საბრძოლო ნაწილი ამერიკული წარმოებისაა. 160 მმ კალიბრიანი უმართავი რეაქტიული ჭურვის კასეტური საბრძოლო ნაწილი აღჭურვილია 104 ცალი კუმულაციური ფუგასური საბრძოლო ელემენტით მ-77 ით, კუმულაცირი ფაუგასური საბრძოლო ელემენტი მ-77 განკუთვნილია:მოწინაღმდეგის ცოცოხალი ძალის,სამხედრო ტექნიკის და მსუბუქად შეჯავშნული საბრძოლო მანქანების დასაზიანებლად.მ-77 კუმულაციური ფუგსაური საბრძოლო ელემენტის მთლიანი დაზიანების რადიუსია 3 მეტრი და ხვრეტს 40 მმ სისიქის ჯავშანს.გრადლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემებიდან ნასროლი 160 მმ კალიბრიანი უმართავი კასეტური ჭურვები გაშლის ფართობზე 34 000 კვადრატულ მეტრს აზაინებენ. გრად ლარის მკ-4 ტიპის უმართავი რეაქტიული ჭურვების კასეტური საბრძოლო ნაწილში მ-77 ნაცვლად მ-85 ტიპის კუმულაციური ფუგასური საბრძოლო ელემენტები არის დაყენებული, ასევე გათვალისწინებულია თანამედროვე დისტანციური ტანკასწინაღმდეგო ნაღმების დაყემება მოწინაღმდეგის ჯავშნტექნიკისთვის წინაღობის შექმნის მიზნით.გრადლარის ზალპური ცეცლის რეაქტიულ სისტემაზე დამონჟებული იქნა გპს ტიპის კოსმოსური სანავიგაციო სისიტემები (დამიზნების და ცეცხლის მართვის სისიტემა) რომელიც უზვრუნელყოფს საარტილერიო ცეცხლის წარმობას რამდენიმე მეტრის სიზუსტით.

მოკლედ შევადაროთ რუსული 122 მმ კალიბრინი გრადის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემა ებრაულ 160 მმ კალიბრიან გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიულ დანადგარს. რუსული გრადის ტიპის ზალპური ცეცხლის რაქტიული სისიტემა 122 მმ კალიბრიან 66 კგ მასის 40 ცალ უმართავ რეაქტიულ ჭურვს 40 წამში მაქსიმალრ სიშორეზე 20,6 კილომეტრზე ისვრის, ებრაული გრად-ლარის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა 160 მმ კალიბრიან 110 კგ მასის 36 უმართავ რეაქტიულ ჭურვს 36 წამში მაქსიმალურ სიშორეზე 45 კილომეტრზე ისვრის. გრადის 122 მმ უმართავი რეაქტიული ჭურვის საბრძოლო ნაწილის მასა 19 კგ-ია ხოლო გრად ლარის 160 მმ კალიბრიანი უმართავი რეაქტიული ჭურვის საბრძოლო ნაწილის მასა კი 46 კგია,როგორც ხედავთ ებრაული გრად-ლარი რუსულ გრადთან შედარებით 38 მმ კალიბრით უფრო მსხვილკალიბრიან ჭურვებს 24 კილომეტრით უფრო შორს ისვრის, გრადიდან ნასროლი 122 მმ კალიბრიანი უმართავი რეაქტიული ჭურები 10000 კვ.მეტრსა აზიანებენ ხოლო გრად-ლარიდან გაშვებული 160 მმ კალიბრიანი უმართავი კასეტური ჭურვები 34 000 კვ/მეტრს აზიანებენ, გრადიდან ნასროლი 122 მმ კალიბრიანი რაკეტები დიდი სიზუსტით არ გამოირჩევიან, ებრაული გრადლარის რეაქტიული სისტემა გპს კოსმოსური სანავიგაციო სისიტემის მეშევობით საარტილერიო ცეცხლს რამდენიმე მეტრის სიზუსტით აწარმოებს.როგორც ხედავთ ებრაული 160 მმ კალიბრიანი გრადლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რესქტიული სისიტემა რუსულ 122 მმ კალიბრიან გრადთან შედარებით ორჯერ უფრო ძლიერი საარტილერიო დანადგარია,საარტილერიო ორთაბრძოლისას ქართული არმიის ებრაული გრად ლარები აშკარად დაჯაბნიდნენ ოსი სეპარატისტების და რუსი სამხედროების გრადის ტიპის რეაქტიულ სისტემებს, ქართულ სამხედროებს ებრაული გრად ლარებით შეძლოთ წარმატებული საარტილერიო დუელი გაემართათ რუსეთის არმიის ურაგანის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემებისთვის(რუსული 220 მმ კალიბრიანი ურაგანის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემა 16 ცალ 220 მმ კალიბრიან უმართავ რეაქტიულ ჭურვს მაქსიმალურ 34 კილომეტრის სიშორეზე ისვრის) ხოლო იმ შემთხვევაში თუ ქართველი სამხედროები ებრაული გრად ლარის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემებიდან 160 მმ კალიბრიან კასეტურ უმართავ  ჭურვებს ესროდნენ მოწინაღმდეგეს,ცოცოხალი ძალის და მსუბუქი ჯავშანტექნიკის დიდ დანაკარგებს მიაყენებდნენ. 2008 წლის რუსეთ საქართველოს ომში ქართულმა არმიამ ფართოდ გამოიყენა ებრაული 160 მმ კალიბრიანი ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემები მოწინაღმდეგის პოზიციების დასაბომბად.

2008 წლის 7 აგვისტო მოწინაღმდეგე ცხინვალიდან და ხეთაგუროვიდან მძიმე არტილერიით ჰაუბიცებით და ნაღმსატყორცნებით ქართული სოფლების ინტენსიურ საარტილერიო დაბომბავს აწარმოებდა. 2008 წლის 7 აგვისტოს 23 საათსა და 50 წუთზე ქართული არმიის სახმელეთო ჯარების საარტილერიო ბრიგადამ 160 მმ კალიბრიანი გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემებით ინტენსიური ზალპური საარტილერიო ცეცხლი გაუხსნა ცხინვალში განლაგებული მოწინაღმდეგის პოზიციებს. ცხინვალის გრადლარებით საარტილერიო დაბომბვის შედეგად განადგურდა ცხინვალში გამაგრებული ოსი სეპარტისტების საცეცხლე წერტილები. 2008 წლის 8 აგვისტოს ოსმა სეპარატისტებმა და რუსმა სამხედროებმა საპასუხო საარტილერიო ცეცხლით მოახერხეს ცხინვალთან შეტევაზე გადასული ქართული ნაწილების შეტევის მოგერიება,8 აგვისტოს დილის 9 საათზე ქართული არმიის სახმელეთო ჯარების საარტილერიო ბრიგადებმა გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემების დანადგარებით ინტენსიური ზალპური საარტილერიო ცეცხლის ცხინვალის სამხრეთ ნაწილში განლაგებულ მოწინაღმდეგის საცეცხლე წერტილებს, ცხინვალის ერთ საათიანი საარტილერიო დაბომბვის შედეგად განადგურდა ცხინვალში მოწინაღმდეგის საცეცხლე წერტილები, რის შემდეგადაც ქართულმა ნაწილებმა ცხინვალის სამხრეთი და ცენტრალური ნაწილები დაიკავეს. 2008 წლის 8 აგვისტოს ქართულმა არმიამ დატოვა ცხინვალი და 3 სათიანი სამშვიდობო მორატორიუმი გამოაცხადა.მორატორიუმის დროს როკის გვირაბიდან გამოვიდნენდა ჯავის რაიონში შემოვიდნენ რუსეთის 58 არმიის შენაერეთები.22 საათიდან ჯავიდან ცხინვალის მიმართულებით რუსეთის 58 არმიის ერთი მოტომსროლელი ბატალიონი წამოვიდა 2008 წლის 8 აგვისტოს 22 სათზე ძარის გზაზე მოძრავ 58 არმიის 135 მოტომსროლელი პოლკის მოტოსმსროლელი ბატლიონის სამხედრო კოლონას ქართული არმის საარტილერიო ბრიგადამ ჩვეულებრივ საარტილერიო დანადგარებით და გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემებით ინტენსიური ზალპური ცეცხლი გაუხსნა. საარტილერიო დაბომბვის შედეგად მთლიანად განადგურდა რუსეთის 58 არმიის ერთი მოტომსროლელი ბატალიონი. 2008 წლის 9 აგვისტოს 14 საათზე ქართული არმიის საარტილერიო ბრიგადამ გრად ლარის ზალპური ცეცხლისს რეაქტიული სისტემებით ზალპური საარტილერიო ცეცხლი დაუშინა ქ. ცხინვალს.საარტილერიო დაბომბვის შემდეგ ქართული არმიის დანაყოფებამ ცხინვლის სამხრეთ ნაწილის დაიკავეს. ჯავში შემოსული 58 არმიის საარტილერიო ბრიგადების განკარგულებაში იყო 152 მმ კალიბრიანი აკაციას ტიპის თვითმავალი ჰაუბიცების ორი ბატარეა და 122 და 220 მმ კალიბრიანი ზაალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემების დივიზიონები. ასევე ტოჩკა-უს ტპის ტაქტიკური სარაკეტო კომპლექსები და ისკანდერის ტიის ოპერატიული ტაქტიკური სარაკეტო კომპლექსები. რუსი არტილერისტები ამაოდ ცდილობდნენ ქართული არტილერიის პოზიციების აღმოჩენას და განადგურებას საპასუხო საარტილერიო ცეცხლით. 9 აგვისტოს ქართული არმიის რეაქტიული არტილერიის დივიზიონმა გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემბით ინტენსიური ზალპური საარტილერიო ცეცხლი გაუხსნა რუსეთის 58 არმიის სამხედრო კოლონას რომელიც დიდი ლიახვის გზით ცხინვალისკენ მიმმართებოდა. გრადლარების საარტლერიო ცეცხლის შედეგად განადგურადა რუსეთის არმიის 17 ერთეული ტ-72 ტიპის ტანკი ,40 ერთეული ჯავშანმანქანა და სამხედრო ავტომანაქანა. 9 აგვისტოდან ქართული ნაწილები ცხინვალიდან გამოვიდნენ და უკან დახევა დაიწყეს. 11 აგვისტოს ქართული არმიის საარტილერიო ბრიგადამ გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემის დანადგარებით ზალპური საარტილერიო ცეცხლი გაუხსნა ცხინვალიდან ზემო ნიქოზში მომავალ რუსულ სამხედრო კოლონას,საარტილერიო დარტყმის  შედეგად განადგურდა რუსების 3 ერთეული ტ-72 ტიპის ტანკი და 5 ბმპ-2 ტიპის ქვეითთა საბრძოლო მანქანა. 11 აგვისტოს საღამოთი ქართულმა არმიამ თბილისისი გარშემო მოიყარა თავი. რუსეთ საქართველოს 2008 წლის ომში ქართულმა არმიამ ებრაული გრადლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემების საარტილერიო დარტყმებთ დიდი ზარალი მიაყენა რუსეთის არმიის ცოცხალ ძალას და მძიმე ჯავშანტექნიკას. ქართველმა არტილერისტებმა პირწმინდად მოუგეს რუსებს საარტილერიო ორთაბრძოლა,რუსმა სამხედროებმა ვერცერთხელ ვერ მოახერხეს ქართველი არტილერისტების პოზიციების აღმოჩენა და საარტილერიო ცეცხლით განადგურება. გორის სატელევიზიო ანძასთან განლაგებულ ქართველი არტილერიის პოზიციებს ინტენსიურად ბომბავდნენ რუსეთის სამხედრო ავიაციის სუ-25 ტიპის მოიერიშე თვითფრინავები თუმც უშედეგოდ, რუსულმა სუ-25 მოიერიშებმა საარტილერიო ბრიგადის ვერცერთი საარტილერიო დანადგარი ვერ დააზიანეს. გრადლარებმა დახლოვებით 300 მდე რაკეტა ისროლეს მოწინაღმდეგის პოზიციების მიმართულებით. ქართველი არტილერისტების ზუსტი ცეცხლი განპირობებული იყო გპს ტპის კოსმოსური დამიზნების სისიტემების გამოყეენებით.

გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემებიდან ნასროლი 160 მმ კალიბრიანი მკ-4 ტიპის უმართავი რეაქტიული ჭურვებიდან გაფანტული მ-85 ტიპის კუმულაციური ფუგასური საბრძოლო ელემენტები განსაკუთრებით ეფექტური აღმოჩნდა რუსეთის არმიის მსუბუქი ჯავშანტექნიკის: ბმპ ტიპის ქვეითთა საბრძოლო მანქანების და ბტრ ტიპის ჯავშაბტრანსპორტიორების განადგურებაში. რუსი გენერლები ძალზე გამწარა ქრთული არტილერის ზუსტმა ცეცხლმა რომელმაც მათ სამხედრო კოლონებს სერიოზული ზარალი მიაყენა.რუსეთ საქართველოს 5 დღიან ომში ქართულმა არმიამ ერთი გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემის დანადგარი დაკარგა რომელიც ქართველი სამხედროებმა კოდორის ხეობაში დატოვეს უკან დახევის დროს. რუსულ ინტერნეტ საიტებზე გავრცელდა ფოტოები რომლებზეც ასახულია სავარაუდოდ განადგურებული ქართული არმიის გრად ლარის დანადგარი ქართული არმიის გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემები ქართული არმის ყველაზე შორსმსროლელი საარტილერიო დანადგარებია. აზერბაიჯანის არმიამ რამდენიმე წლის წინ ისრელლში იყიდა გრად ლარის ტიპის რეაქტიული სისიტემები ხოლო რამდენიმე თვის წინ აზერბაიჯანმ ისრაელსი შეიძინა სპეციალურად აზერბაიჯანის არმიისათვის დამზადებული ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემების სამი სახი მოდელები ყველა მათგანი კამაზის ტიპის სატვირთო ავტომობილის ბაზაზე დამონტაჯებული პირველი მოდიპიკაცია კამზე დამონტაჯებული 122 მმ კალიბრის გრადის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისიტემის დანადგარები(122 მმ კალიბრიან 66 კგ მასისი 40 ცალ უმარტვ რაკეტას მაქსიმალურ 20.6 კილომეტრზე ისვრის მეორე მოდიფიკაცია კამაზზე დამონტაჯებული 160 მმ კალიბრიანი გრად ლარის ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემის დანადგარები 26 ცალი 160 მმ კალიბრიანი უმარტავი რაკეტას მაქსიმალურ სიშორეზე 45 კილომეტრზე ისვრის. მსეამე მოდიფიკაცია კამაზე დამონტაჯებული 200 მმ კალიბრიანი ექსტრას ტიპის ზალპოი ცეცხლის რეაქტიული სისიტემები (200 მმ კალიბრის 8 უმართავ რაკეტას მაქსიმალუ 150 კილომეტრზე ისვრის)

სტატია მოამზადა იოსებ ჭონქაძემ