როგორ ჩამოაგდეს რუსებმა 1993 წლის 23 სექტემბერს სოხუმთან იზანი ცერცვაძის Cy-25 ტიპის მოიერიშე თვითფრინავი.
1993 წლის 23 სექტემბერი სოხუმი ალყაშია მოქცეული კბილებამდე შეიარაღებული აფხაზი სეპარატისტების, სომხური ბაგრამიანის, კონტფედერნტების , შამილ ბასაევის ჩეჩნური შენაერთები მძიმე ჯავშანტექნიკის, რუსეთის სამხედრო საჰაერო ძლებსი და სამხედრო საზღვაო ძალების შავიზღვის ფლოტის მხრდაჭრით სოხუმს უტევვენ,მოწინააღმდეგემ გაარღვის გუმისთის ხაზი და ბრძოლები უკვე სოხუმის ქუჩებში მიმდინარეობს.
1993 წლის 27 ივლისის სამშვიდობო ხელშკრულების თანახმად,ქართულმა მხარემ სოხუმიდან გაიყვანა რეგულარული საჯარისო ნაწილები და გაიტანა 237 ერთეული ტანკი, ჯავშანმანქანა და საარტილერიო დანადგარი.
როგორ მოსალოდნელი იყო მას შემედეგ, რაც სოხუმიდან ქართულმა მხარემ დაასრულა საჯარისო ნაწილების გაყვანა და რუსუეთის შავი ზღვის ფლოტის დიდი სადენსანტო გემებით მძიმე საბრძოლო ტექნიკის და საარტილერიო სისტემების აფხაზეთიდან გატაბა აფხაზმა სეპარატისტებმა და რუსმა სამხედროებმა 1993 წლის 16 სექტემებერს სამშვიდობო ხელშეკრულება დაარღვის სოხუმს რამდენიმე მიმართულებით შეუტიეს.
იმის გამო რომ სამეგრლოს მხარეს შევარდნაძეს ხელისუფლება ვერ აკონტროლებს ხოლო აფხაზებს სოფელ ახალდაბასთან გადაკეტილი აქვთ სოხუმისაკენ მიმავალი გზა, სარგინიგზო გზით მძიმე ტექნიკის და საარტიელრიო დანადგარების სოხუმში გადასროლა ვერ მოხდებოდ
მძიმე ჯავშანტექნიკის და საარტილერიო დანადგარების გარეშე დარჩენილი სოხუმის დამცველების ერთადერთ იმედად და დამხამრედ ქართული სამხედროა ავიაცია იქცა. რომლიც ქუთაისში კოპიტნაირის სამხედრო აეროდრომზე იყო განთვსებული
1993 წლის 23 სექტემებერს კოპიტნარის სამხედრო აეროდრომიდან საქართველოს სამხედრო საჰერო ძალების ორი Cy-25 ტიპის მოიერიშე თვითფრინავი აფრინდა სოხუმის დამცველების დასახამრებლად მათი ამოცანაა გუმისთაიდან სოხუმის მიმართულებით შეტევაზე გადმოსული აფხაზის სეპარატისტების კოლონების და შენაერთების აღმოჩენა და საავაციო დამუშავება.
მოიერიშე თვითფრინავს Cy-25-ს საბორტე ნომრით “04” საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალების სარდალი პოლკოვნიკი იზანი ცერცვაძე მართავს, მოიერიშები დაბალ სიმაღლზე მიფრინავენ რათა მოწინააღმდეგის რადილოკატორებს არ დაეფიქსირებინათ სოხუმის მიმართულებით მფრენი Cy-25- ები.
სოხუმიდან 1,5 კილომეტრის სიშორეზე დაბა სინოპის თავზე დაბალ სიმაღლზე მფრენ ქართულ Cy-25 მოიერიშე თვითფრინავს უეცრად ცაში რაკეტა მოხვდა, რაკეტის აფეთქებამ ქართული Cy-25 მოიერიშე საბორტე ნომრით”04″ ჰაერში ნაწილებად დიაშალა.
მოიერიშე თვითფრინავის ჩამოვარდნის ადგილზე მთაზე ქართველი სამხედროები სასწრაფოდა ავიდნენ , შემთხვევის ადგილზე Cy-25-ის ნაწილები იყო მიმოფანტული , პილოტს კატაპულტირება მოუსწრია თუმცა სამწუხაროდ უშედეგოდ, გარდაცვლილი პილოტი საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალების სარდალი პილკოვნიკი იზანი ცერცვაძე აღმოჩნდა.
იზანი ცერცავაძემ 1992 წლის 19 სექტემბრიდან 1993 წლის 23სექტემბრის ჩათვლით 60-ე მდე საბრძოლო გაფრენა განახორციელა აფხაზეთში მოწინააღმდეგის პოზიციების დასაბომბად.
საინტერესოა როგორ მოახერხეს აფხაზემა სეპრატისეტბმა და რუსმა სამხედროებმა 17 ტონიანი მსუბუქად შეჯავშნული ქართული Cy-25 ტიპის მოიერშე თვითფინავის ჰაერში ნაწილებად დაშლა და განადგურება.მანამდე აფხაზეთში ჩამოგდბეული 5 ქართული Cy-25 მოიერიშედან ჰაერში ნაწილებდ არცერთი არ დაშლილა.
სანამ რამდნეიმე ვერსიას განვიხილავთ საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალების სარდლის იზანი ცერცვაძის Cy-25 მოიერიშე თვითფრინავის ჩამოგდებასთან დაკავშირებით, მანამდე უნდა განვიხილოთ ის ჰაერსაწინააღმდეგო სისტემები რომელებიც აფხაზი სეპარატისტების ფორმიერბებს და აფხაზეთში დისცლოცირებლ რუსეთის ფედერაციის სამხედრო შენაერთებს ჰქონდათ შეიარაღებაში.
1992 წლის 14 აგვსტოს აფხაზეთში საომარი მოქმდებეის დაწყებისთანავე მალევ აფხაზი სეპარატისეტბის ფორმირებებს რუსმა სამხედროებმა გადასცეს დაუზუსტებელი რაოდენობის 12.7 მმ კალიბრის дшк ტიპის მსხვილკალიბრიანი საზნიტო ტყვიამფრქვევბი, 23 მმ კალიბრიანი ЗУ-23-2 ტიპის ავტომატური საზენიტო ქვემეხები, და დიდი რაოდენობით სტრელ-2მ,სტრელა-3მ და იგალს ტიპის გადასატანი საზენიტო სარაკეტო კომპლექსები.
აფხაზეთში გუდაუთის სამხედრო ბაზაზე რუსი სამხედროების შეირაღებაში იყო ЗСУ-23-4 შილკას ტიპის თვითმავალი საზენიტო დანადგარები, და 3 ერთეული Бук-М1 ტიპის მობილური საზენიტო სარაკეტო კომპლექსი. ბუკები გუდაუთის ბომბორას სამხედრო აეროდრომის ტერიტორიის და გუდუთის ბაზის საჰაერო სივრცეს აკონტროლებდნენ და იცავდენ ქართული ავიაციისაგან. ასევე სადაზვერო ინფორმაციის თანაxმდ რუsს სამხედროებს ზემო ეშერაში შემოტნილი და საბრძოლო პოზიციაში ჰქონდათ დაყენებული
გუდაუთის ბომბორას სამხედრო აერდოდრომზე დისცლოცირებული იყო რუსეთის სამხედრო საჰერო ძალების Cy-27 ტიპის გამანადგრებელი თვითფრინავების ესკადრილია.
მობილური საზენიტო სარაკეტო კომპლექსი Бук-М1
1993 წლის 23 სექტემბერს სინოპის თთვზე ქართული Cy-25 მოიერიშე თვითფრინავი რუსმა სამხედროებმა Бук-М1 ტიპის მობილური საზენიტო სარაკეტო კომპლექსიდან გაშვებული მართავადი საზენიტო რაკეტით ჩამოაგდეს ამტკიცებს ერთი გარემოება ,
აფხაზი სეპარატისტების ფორიმირებების შეიარაღებაში მყოფი სტრელა 2მ და იგლას ტიპის გადასატანი საზენიტო სარაკეტო კომპლექსიდან გაშვებული სტრელას ან იგლას სითბური დამიზნების რაკეტები 17 ტონიან შეჯავშნულ Cy-25 მოიერიშე თვითფრინავს ჰაერში ნაწილებად ვერ დაშლიდა რადგან სტრელა 2მ ის სითბური საზენიტო რაკეტის საბრძოლო ნაწილის მასა 1,15, ხოლო იგლას საზენიტო რაკეტის საბრძოლო ნაწილის მასა 1,27 კგ არ აღემატება.
Стрела-2М” (9К32М)
სროლის სიმაღლე 50 მეტრიდან – 2300-მდე
მაქსიმალური სროლის სიშორე დაჭერის კურსეზე 4200მეტრი
მაქსიმალური სროლის სიშორე შემხვედრ მიმართულებაზე 2800 მეტრი
დასაზიანებელი საჰაერო სამიზნეების სიჩაქრე დაჭერის კურსზე 260-950 კმ/სთ შემხვედრ მიმართულებაზე 550 კმ/სთ
საზენიტო რკეტის სასტარტო მასა 9.8კილომტრი
რაკეტის საბრძოლო ნაწილის მასაა 1,17
რაკეტის თვითლიკვიდაციის დროს 14-17 წამი
Бук-М1 დან გაშვებულ 330 მმ კალიბრიან მართავად საზენიტო რაკეტას 70 კილოგრამიანი საბრძოლო ნაწილი აქვს და თავისუფლად განადგურებდა მსუბუქად შეჯავშნულ Cy-25-ს.
რუსი სამხედროების მიერ Бук-М1 ტიპის საზენიტო სარაკეტო კომპლექსით ქართული სუ-25 მოიერიშე თვითფრინავის ჩამოგდების შემდეგ ქართული სამხედრო ავიაცია იძულებული გახდა შეწყვიტა საბრძოლო გაფრენები.
17 ტონიანი შეჯავშნულიCy-25 მოიერიშე საზენიტო რაკეტის მოხვედრის შემდეგ ჰაერში ნაწილებად დაიშალა
ჩამოგდებული სუ-25 ის ჯავშანკაბინა, საბორტე ნომრით-04
ჩამოგდებული სუ-25-ის პილოტი, პოლკოვნიკი იზანი ცერცვაძე აღმოჩნდა
ფოტო მასალა აღებულია კვირის პალიტრის სამხედრო გვერდიდან.ფოტოები გადაღებულია ირკლი ალადაშვილის მეირ 1993 წლის 23 სეტქმბერს აფხაზეთში.
P.S 2001 წელოს რუსმა სამხედროებამგუდაუთის სამხედრო ბაზიდან სარკინიგზო ეშელონით 3 ერთული Бук-М1 ტიპის მობილუირი საზენიტო სააკეტო კომპლექსი გაიტანეს რუსეთში.
მოამზადა იოსებ ჭონქაძემ
