რეზერვის პოლკოვნიკი გიორგი თავდგირიძე 1993 წლის 9 ივლისს ტამისში ანუარხუს სტრატეგიულ სიმაღლისთვის გამართულ სისხლიან ბრძოლას იხსენებს.
1993 წლის 9 ივლისი, ანუარხუ. პირველი საარმიო კორპუსის ცალკული სადაზერვო ბატალიონი ( შავნაბადა).
ანუარხუ, სამხედრო თვალსაზრისით და შექმნილი ოპერატიული ვითარების გათვალისწინებით მნიშვნელოვანი სიმაღლეა ოჩამჩირე-ახალდაბა-სოხუმის საკომუნიკაციო ხაზზე. ერთის მხრივ ამ საკომუნიკაციო ხაზს იცავს, საკმაოდ ფართე მონაკვეთზე და მეორეს მხრივ, თუ ამ სიმაღლეს მოწინააღმდეგე ჩაიგდებს ხელში, სოხუმი ხმელეთიდან დახმარებას ვეღარ მიიღებს.
გეოგრაფიული თავისებურების გამო მისი დაცვა, მცირე ძალებით, წრიულადაა შესაძლებელი. რუსეთის მიერ 1993 წლის ივლისში, „ტამიში დესანტის“ სახელით შემორჩენილ სამხედრო ოპერაციას მხოლოდ ერთი ახსნა აქვს, დესანტი და ადგილობრივი სამხედრო ფორმირებები დაიკავებდნენ ანუარხუსა და ახალდაბას, გაამაგრებდნენ, გადაკეტავდნენ საკომუნიკაციო ხაზს და ალყაში მოქცეულ სოხუმზე იერიშს დაიწყებდნენ. იგივე სქემით იმუშავეს რუსებმა ოდნავ მოგვიანებით, სექტემბერში, გაითვალისწინეს დაშვებული შეცდომები და იმოქმედეს, თუმცა ეს სხვა ამბავია და სხვანაირად დასაწერი. 1992 წლის 2 ივლის პირველი შეტევა შავნაბადის სპეციალური დანიშნულების ბატალიონმა მოიგერია, პირველ დღეს დესანტს სხვა ამოცანა ჰქონდა, მაქსიმალურად ესარგებლა მოულოდნელობის ეფექტით და რაც შეიძლება მეტი ცოცხალი ძალა და ქვედანაყოფები გაენადგურებინათ.
9 ივლისს კი მთელი ძალები კონცენტრირებული იყო ანუარხუს ასაღებად, რუსებს მხოლოდ წარმატება სჭირდებოდათ, სხვა შემთხვევაში ერთკვირიანი ოპერაცია ნულოვანი შედეგით დამთავრდებოდა. მათ უნდა დაესწროთ გაერთიანებული ქართული ძალებისთვის და სანამ ისინი დაიწყებდნენ მოქმედებას ანუარხუ-ახალდაბის მყარი თავდაცვითი ზღუდე უნდა შეექმნათ.
8 ივლისი, საღამოს 9 საათი
ქართველები ყოველთვის ბრუნდებიან ბრძოლის ველზე თავის ბედისწერასთან შესახვედრად.
– ზურა, რატომ დაბრუნდით, ხომ გაგანთავისუფლეთ დღეს?
ზურა უსენაშვილი ჩემი მოადგილეა, ზუსტად ისე ვენდობი, როგორც საკუთარ თავს, მგონი ისეთივე შეცდომებს უშვებს ხოლმე როგორც მე. ის და გიორგი მელითაური კინდღში განთავსებულ შტაბში იყვნენ წასულები, გავროშას ხვალ 16 წელი უსრულდება, „სგუშონკა“ და დაბადების დღის სუფრის შესაბამისი „ტუშონკები“ უნდა ეშოვათ, უფრო ზუსტად მოეპოვებინათ.
– მანქანა მოდიოდა ორხევის ასეულთან, გამცილებლები არ ჰყავდათ და წამოვყევით. სად არიან ბიჭები?
– რომანტიკული საღამო აქვთ შტაბის ბლინდაჟში, გავროშა უყვება თავის შეყვარებულის ამბებს და ცრემლებს აღვარღვარებინებს ამხელა ხალხს.
გავროშა, როლანდ წერეთლის მეტსახელია, დედისერთაა და ცოტა არეული ცხოვრებით ცხოვრობს, თავის თავის გარდა არავის არაფერს უშავებს, მაგრამ მის ასაკს სკოლის მერხი უფრო შეესაბამება ვიდრე ომი და სანგარი.
ორი ივლისიდან მოყოლებული, როდესაც პოზიციებზე შავნაბადის სპეცდანიშნულების ბატალიონი ჩავანაცვლეთ, ყოველ დილით ხუთის ნახევარზე მოწინაღმდეგე იწყებს ყმუილს, გვიხსნის ცეცხლს, რომელიც მაქსიმუმ ნახევარი საათი გრძელდება ცვალებადი ინტესივობიით და მერე ქრებიან. ხალხი არ გვყოფნის პოზიციების გასაფართოებლად, იძულებული ვართ ყველაზე ხელსყრელი პოზიციაზე შევმჭიდროვდეთ.ერთი ჯგუფი ცენტრალური გზიდან ამოსასვლეს აკონტროლებს, გაშლილი ადგილია და მოწინაარმდეგის გამოჩენას შორიდან შეამჩნევენ, მეც საშუალება მექნება გადაჯგუფება გავაკეთო, ერთი ათეული, მარჯვენა ფლანგზე, ტყიდან შემომავალ ვიწრო გზას აკონტროლებს, დაცვა ეშელონირებულია და მანევრისა და უკანდახევის საშუალებას იძლევა, თუმცა მხოლოდ 20 მეტრით, ჯგუფს ვასო ჯავახიშვილი ხელმძღვანელობს და ომს ყველაზე მეტად გაშინაურებული ექვსი კაციც მასთანაა. ამ პოზიციის დაკარგვის შემთხვევაში დაცვის ძირითადი ზღუდის დაცვა თითქმის შეუძლებელი იქნება.
ძირითადი სანგარი 60 მეტრზეა გათხრილი და მაჯვნივ შეტეხილი 5 მეტრიანი ბლინდაჟით მთავრდება, ეს მონაკვეთი ოთხმეტრიანი ციცაბო ფერდის თავზეა და მასზე პრიდაპირი შეტევა, დასაკავებლად, გამორიცხულია. თუმცა სახიფათოა იმდენად, რამდენადაც დიდ სექტორს აკონტროლებს და კარგი სამიზნეა მოწინააღმდეგისთვის. აქ ზურა და დიმა გოგინავა და კიდე სამი მებრძოლია გამაგრებული, მათზე მოწინააღმდეგის ცეცხლი ვერ მოახდენს გავლენას, შიში არ იციან. ზურას და ვასოსგან მოქმედება მჭირდება, მათ პოზიციებზე უფრო სიმტკიცე და მოხერხებულობაა საჭირო ვიდრე რაოდენობა.
ძირითადი სანგრის წინ გაშლილი მინდორია, ოცდაათი მეტრი, რომლის დაფარვას მოწინააღმდეგე 5-6 წამში მოახერხებს, ამიტომ ყველაზე მეტი, 14-16 კაცი ამ სანგარშია განთავსებული. ორიც, უკან ნაღმტყორცნთან. შავნაბადის გამოცდილებას ვითვალისწინებთ, მოწინააღმდეგემ 2 ივლისს, ამ პოზიციას, ამ მიმართულებიდან უტევდა. გაშლილი ფერდობი პატარა ხევით მთავრდება, რომლის მეორე ფერდობი ტყითაა დაფარული.
სანგრის მარცხენა ბოლოს ილო ლასარეიშვილი ხელმძღვანელობს, ჩემ „დამრტყმელ“ და სამეთაურო რგოლს გიორგი მელითაური, მარცხნივ და მარჯვნივ, შტაბის უფროსი რამაზ ჯიქია წარმოადგენს. ნიჭიერი და განათლებული ბიჭია შტაბის უფროსი, კამაროველი, კარგი და ორგანიზებული საშტაბო მუშაობის კულტურით, ოღონდ სანგარში ახალბედაა ცოტათი, დენთის სუნის საკმარისი რაოდენობა ჯერ არა აქვს ნაყნოსი.
8 ივლისის ღამეა, გასაკვირვად და გასახარად არ წვიმს. სიბნელეში მოწინააღმდეგე არ შემოგვიტევს და თავს ათასს სისულელეზე საუბრით ვიქცევთ.
– თუ ისე დამჭრეს რომ ხელსა და ფეხს მომაჭრიან მირჩევნია, რომ მომკლათ,.უცნაურად შემოაგდო უცნაური თემა, ვასო ჯავახიშვილმა.
– მეც, ეგრე მირჩევნია, უხელო ზურა უსენაშვილს ვერ ავიტან, აყვა ზურა.
– თუ დამინახეთ, რომ ეგრე ვარ დაჭრილი აუცილებლად მომკალით, ახლავე გაფრთხილებთ. რომც გთხოვოთ არ ქნათო, მაინც მომკალით. მელითაური ხომ არ ჩამორჩებოდა და სთქვა რუქამ არაკი.
იუმორის გარეშე, სრული სერიოზულობით ისაუბრეს დაჭრაზე და სიკვდილზე, ბედს და ბედისწერას საქმით რომ დასცინოდნენ ის არ ყოფნიდათ, სიტყვითაც აბუჩად აიგდეს.
გვიან დავიძინეთ, სამი საათი იქნებოდა, ომი და ბრძოლა ყოველდღიური რუტინად იქცა, სამზე ჩავიძინებთ, ერთ საათში სროლა გაგვაღვიძებს, ვისვრით ცოტა ხანს, შემდეგ ჩაწყნარდება, დღისით გამოვიძინებთ, საღამაოს ვისაუბრებთ და შემდეგ დღეს დაველოდებით. ასე გრძელდებოდა შვიდი დღე, რომელმაც იმაზე მეტად მოგვადუნა ვიდრე ვითარებას ეკადრებოდა.
სროლები მაღვიძებს, ახალჩაძინებულზე ბურანიდან გამოსვლა მიჭირს, ერთი გაფიქრება ძილის შებრუნებაც დავაპირე, მაგრამ რაღაცა არ მასვენებს, სროლა გაცილებით ძლიერია, ვიდრე წინა დღეებში, მაგრამ რაღაც კიდე არის. წამიერად ხდება ყველაფერი, ხელყუმბარის ორი აფეთქების ხმა და სროლები ჯავახიშვილის პოზიციაზე. ე.ი. ყველა მხრიდან ისვრიან და თანაც ხელყუმბარის სასროლ მანძილზე მოვიდნენ. ახლა მთავარია მეთაურობა არ გამექცეს ხელიდან, რამდენიმე ახალბედას ნერვებმა არ უმტყუნოს და ორგანიზებული დაცვა არ ჩამოგვეშალოს. რუსებმა ანუარხუს აღების ოპერაცია დაიწყეს.
ჩვენ სანგრის წინ მოწინააღმდეგე, ჯერ ტყიდან ისვრის და წინ არ მოდის. როგორც მერე მივხდებით ტანკების შეტევას ელოდებიან ჩვენ ზურგში. ყველა ფეხზეა და ისვრის, ილო და ზურა მოვიდნენ, ბრძანება მარტივია, უკან არ ვიხევთ, პოზიციებს არ ვთმობთ.
ვასოს ფლანგი უნდა მოვინახულო, ჯავახიშვილი გამწარებული ამუშავებს მის სანგრის წინ ეკალბარდით დაფარულ ფერდს. ეკალბარდი მოწინააღმდეგის შეტევას კი გამორიცხავს, მაგრამ რამდენიმე მოწინააღმდეგის მოპარვას არა.
– რუსები არიან, ამბობს ვასო
– რა იცი?
– ოსმა გაიგონა, ერთი როგორ ეუბნებოდა ჩურჩულით მეორეს, ვასილიოკ, „ზდეს პულიომიოტ“-ო, თან მოკლულს სუფთა და ერთნაირი ფორმა აცვია, თითქმის სრული ეკიპირებით.
როგორც მოკლედ მომიყვა, ოსს ( ელდარ მუზაევი სამხედრო სავალდებულო სამსახურში გაიწვიეს და ალეექსევკის „უჩებკის“ გავლის შემდეგ დანარჩენ 120 კაცთან ერთად ჩვენთან, შავნაბადას პირველ ასეულში მოხვდა) მათი გადმოგდებული „ლიმონკა“ უკან გადაუგდია და ცეცხლი გაუხსნია, ვასოც და ფირმაც ( ნუკრი მენთეშაშვილი) უცებ გამოფხიზლებულან და მინიმუმ ერთი კაცი მოუკლავთ. სავარაუდოდ, კიდე რამდენიმე, მინიმუმ დაუჭრიათ, როდესაც მკვდრის გათრევას ცდილობდნენ. როდესაც დაღუპული თვალს მიაფარეს, მოიერიშე ჯგუფიც გავიდა და ახლა შორიდან ( შედარებით) ისროდნენ. მოულოდნელობის ეფექტი რაკი ვერ გამოიყენეს, იერიში კონკრეტულად ამ ბლინდაჟზე აღარ გამეორდებოდა. შევთანხმდით, რომ მთავარი ახლა ტყიდან მომავალი გზის კონტროლი იყო.
ჩემს ადგილს დავუბრუნდი, მოწინააღმდეგის ცეცხლის ინტესიობა არ ნელდებოდა უკვე ნახევარი საათია, თუმცა არც მოძრაობა აღინიშნებოდა. ხუთი საათისკენ, ცეცხლი გაძლიერდა, მოწინააღმდეგის რაოდენობა აშკარად მატულობდა. მალე იერიშზე გადმოვიდნენ. ვასომ შემატყობინა, რომ მოწინააღმდეგის სამი ტანკი მეზობელ მაღლობის ფერდზე დაეშვა და მალე გზის დანაღმულ მონაკვეთს მოაღწევდა. შევთანხმდით, რომ პირველი პოსტი ( გია ფინთურია და დათო გელაშვილი) ქვეითების მიყოლას არ დაუშვებდა, ტანკებს გამოატარებდა და მერე მოიხსნებოდა.
გზის პოსტმა ერთი ტანკი დააფიქსირა, ქვეითების გარეშე. მოწინააღმდეგემ ჩვენი სანგრის წინ ძალები არ გაყო, მთელი მასით წამოვიდა. ნაწილი რომ სიმაღლეზე, ტყეში დაეტოვებინათ საცეცხლე მხარდაჭერისთვის, უფრო გაგვიჭირდებოდა, სანგრიდან თავის ამოწევა სახიფათო იქნებოდა, ყველა საცეცხლე წერტილს ვერ ჩავუხშობდით ერთდროულად, რამდენიმე ასეული იყვნენ და ორგანიზებულობაც შესაბამისი რომ ჰქონოდათ, საქმე გართულდებოდა. პირველ ტალღას ყველაზე დიდი ენერგია აქვს და ამიტომ მისი მოგერიება ყველაე უფრო ძნელია. თანაც გაურკვევლობის ხარისხიც მეტია, რა აქვს მოწინააღმდეგეს ჩაფიქრებული და როგორი მებრძოლები არიან არ ვიცით. ნაღმტყორცნს ბრძანება მივეცი, მაქსიმალური შესაძლო სიხშირით ესროლათ, საპირისპირო სიმაღლის წვეროსკენ, იქ მოწინააღმდეგის დაჯაგუფებას ფეხი რომ არ მოეკიდა, იგივე ბრძანება ქონდათ მეტყვიამფქვევეებს. ორმოცამდე მეტრი გაშლილი მინდორი საშშუალებას გვაძლევდა, უშუალოდ შეტევაზე წამოსულები მხოლოდ ავტომატებითაც დაგვეხოცა. მიუხედავად რიცხოვნობისა, მოწინააღმდეგის პირველი მცდელობა ჩაიფუშა. ერთი დაჭრილის ან მოკლულის გასაყვანად რამდენიმე მებრძოლი იხსნებოდა, იმის მაგივრად, რომ ჯერ შეტევა დაემთავრებინათ და მერე მიეხედათ, ეგრევე გაყავდათ. ფაქტიურად ერთი ზუსტი გასროლით, რამდენიმე კაცის ძალა აკლდებოდა მოწინააღმდეგეს. გეგმა მარტივი იყო, თუ ამ მასას ჩემს ფლანგზე შევაჩერებდით, მოწინააღმდეგის მინიმუმ ერთ ტანკს ნაღმზე ავაფეთქებდით, დარჩენილი ორს, რომლის მანევრი შეზღუდული იყო ( პოზიციებზე შემომავალი გზა ერთ მხარეს ტანკისთვის გაუვალი ჩაის ბუჩქებით იყო შემოსაზღვრული და მეორე დამრეცი ფერდობით) ტანკასაწინაღმდეგო ნაღმტყორცნით გამოვიყვანდით მწყობრიდან.
ყველაფერი გეგმაზომიერად მიდიოდა, მოწინააღმდეგის პირველი ტანკი ნაღმზე აფეთქდა, მეორემ გვედის ავლა გადაწყვიტა, მერე გადაიფიქრა, მერე უკან დაიხია და გაჩერდა ( მიზეზი გაუგებარია, ეკიპაჟს უმტყუნა ეტყობა ნერვებმა ), მესამე ტანკმა გადაწყვიტა გზა დაეთმო, ვერ გათვალა მოძრაობა, გზიდან გადავიდა და დამრეცად გაჩერდა, სანამ გზაზე დაბრუნებას ცდილობდა, ზურას პოზიციიდან, რამდენიმე ყუმბარმტყორცნი მოხვდა. არ აფეთქებულა, მაგრამ შემდგომში, მთელი ბრძოლის განმავლობაში არც მოძრაობა უცდია და არც ცეცხლის გახსნა, სავარაუდოდ დარტყმის ძალამ კოშკურა გაეჭედა და ეკიპაჟიც დააზიანა. როგორც ვასომ დაადგინა, პირველი ორი ტანკი ეკიპაჟებმა დატოვეს. როგორც კი პირველი ტანკი აფეთქდა, ცენტრალური გზიდან მომავალი მე-4 ტანკი უკან გაბრუდან, მხარდაჭერის გარეშე შეტევა გადაიფიქრა ან უბრძანეს.
ოთხსაათიანი ინტენსიური ბრძოლის შემდეგ, დილის ცხრა საათისკენ, სიტუაციე შედარებით განიმუხტა. არავინ დაგვღუპია და მძიმედ არ დაგვჭრია. ნაღმტყორცნის ჭურვები შეგვითხელდა. მოწინააღმდეგის რიცხოვნობის გათვალისწინებით, არც ცოცხალი ძალის დახმარება გვაწყენდა. დახმაებას ველოდი კიდეც, ჯერ ერთი გამოიკვეთა, რომ მოწინააღმდეგის შეტევის მთავარი მიმართულება ჩვენზე მოდიოდა და თანაც სიმაღლის ფლობის მნიშვნელობა ორივე მხარეს კარგად გვესმოდა.
მესამეჯერ გავედი კავშირზე შტაბთან, არტილერიამ ჭურვების სიმცირე მოიმიზეზა და მხოლოდ ფერდობის დამუშავებას დაგვპირდა, კორდინატები მივეცით, მაგრამ ნახევარი საათი გავიდა უკვე და ჯერ კიდე არ დაეწყოთ დაბობვა. დამხმარე ძალაც არ ჩანდა. უკვე ჩხუბზე გადავდივარ, თავმოუბმელობა მგონია და სერიოზულად ვბრაზობ. თან რაციაში ბევრსაც ვერ ვლაპარაკობ.
– სად არის დამხმარე ჯგუფი?
– ჩასაფრებაში მოყვნენ და თქვენამდე ვერ მოაღწიეს, ამოღერღეს როგორც იქნა.
სიჩუმე ჩამოვარდა, მე გასააზრებელი მქონდა, რომ ალყაში ვიყავი და დახმარებას ვერ მივიღებდი, შტაბი კი ჩემს რეაქციას ელოდებოდა, პოზიციას ხომ არ მივატოვებდი.
თუმცა, ფიქრის დრო უკვე აღარ იყო, მორიგი შეტევა დაიწყო, ახლა შეტევის მოგერიება იყო მთავარი. მეორე ტანკში ეკიპაჟი შეცვალეს და ცეცხლი ქვემეხიდან გაგვიხსნეს. ფლანგურ შეტევას ვუძლებდით, მაგრამ ტანკის ცეცხლი 30 მეტრიდან, სულ უფრო უახლოვდებოდა სამიზნეს. პირველი ტანკი ტყვიამფრქვევს ამუშავებდა, მისი პოზიციიდან, ქვემეხის სროლას აზრი არ ჰქონდა, მაგრამ ვასოს ჯგუფს მიახლოების საშუალებას არ აძლევდა. ის რომ ორი მიმართულებაზე, ნახევარწრის დიდ სეგმენტზე სტაბილური მდგომარეობა მქონდა და ცოცხალი ძალა არ გვიტევდა უკვე კარგი იყო, მაგრამ ტანკის გამოყვანა მწყობრიდან აუცილებელი იყო. პირველი მწყობრიდან ორთაჭალელი ობობა გამოვიდა, მძიმედ დაიჭრა, მაგრამ არა სასიკვდილოდ. შეტევის ტალღამ ძალა დაკარგა და უკან დაიხიეს. ტყეში ჩასხდენ და პოზიციური ბრძოლა გაგვიმართეს. ელოდებოდნენ ტანკის მოქმედების შედეგებს. ტანკი მცირე მანევრით ცდილობდა პოზიციის გაუმჯობესებას, ჩვენ სანგრის დასაბომბად. რამდენიმე გასროლა ახლოს, მაგრამ ზიანის გარეშე გამოდგა. ზურას პოზიციიდან ნასროლი ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარები ხან მიზანს ვერ ახწევდა, ხან ტანკის ჯავშანი ისხლიტავდა. ზურას მდგომარეობა სახიფათო ხდებოდა, უკან დახევაზე უარი თქვა, თუ ტანკის ეკიპაჟი მიხვდებოდა, რომ ხიფათი აღარ ელოდათ, უკეთ პოზიციას დაიკავებდნენ ( სულ რაღაც 10 მეტრით აიწევდნენ უკან ფერდობზე) და ძირითადი სანგარი მათი ქვემეხის ცეცხლის ქვეშ აღმოჩნდებოდა.გავროშას მოვკარი თვალი, სასტიკად გავაფრთხილე, რომ ახლომახლო არ დამენახა და ვასოსთან წასულიყო და მასთან ყოფილიყო სანამ არ დამჭირდებოდა. როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, მალულად ზურას სანგარში წასულიყო.
სროლის ხმისა და ბრძოლის გაწამაწიის გარდა, რაღაც დისკომფორტს ვგრძნობდი, რაღაცა განუწყვეტლივ ყურში ჩამბზუოდა. როგორ არა, გიორგი მელითაური ჩვეულ ფორმაშია და განუწყვეტლივ ხან რჩევებს მაძლევს და ხან შენიშვნებს. არც ტყვია ხვდება, ცოტა რომ ამოვისუნთქო. „მუხას“ მოვკარი თვალი, ჩემ შტაბის უფროსს დაუთრევია ყოველ შემთხვევისთვის, ნეტა რაში ჭირდებოდა, მაგრამ სულ გაიძახოდა Praemonitus, praemunitus ( ვინც გაფრთხილებულია, ყოველთვის შეიარაღებულია) და თავის შიშს შეიარაღების სიუხვით ებრძოდა ( ყველას თავისი მეთოდი აქვს).
– გია, მომენტი დაუჭირეთ ტანკს და მუხლუხო გაუწყვიტეთ, არ არის საჭირო აფეთქება, მაგ პოზიციიდან, ვერაფერს გვავნებს. ზურას უთხარი, როგორც კი ააფეთქებთ, სანგარი დატოვეთ, აქ მჭირდებით.
ინტენსიური სროლები გრძელდება, 5 წუთში „პლაშპალატკაზე“ დაწვენილი, დაჭრილილი მელითაური მოყავთ. როცა სანგრიდან წამოდგა და ცდილობდა ტანკისთვის მუხა საჭირო ადგილას დაემიზნებინა, ტანკის ჭურვი მოხვდა, გადარჩა, მაგრამ მარჯვენა ფეხი და მარჯვენა ხელი სულ დაფლეთილი აქვს, ძვლები დამტვრეული. ჭრილობას და გადარჩენის შანს ვაფასებდი, „მაკაროვი“ გამომიწოდა, მაშინალურად გამოვართვი, ეს პისტოლეტი ჩვენი მეგობრისაა, რომ მოგვაბარა, თან დაგვიბარა შეგიძლიათ სამშობლოც კი გაყიდოთო, მაგრამ ჩემი იარაღი ნებისმიერ ფასად დამახვედრეთო.
ხელში მიჭირავს შემართული იარაღი და თან დავყურებ. მელითაურმა ერთი ამომხედა და ამოიკვნესა არ მომკლაო. ეტყობა, ეგონა, გუშნდელი თავის დანაპირების ასრულებას ვუპირებდი. ერთი კარგი დაცინვის ღირსი იყო, მაგრამ არც აფხაზებმა გვაცალეს და არც ვითარება იყო ხუმრობისთვის შესაფერისი.
სიტუაცია კიდე უფრო იძაბებოდა, ტანკის შემდეგმა გასროლამ სანგრებს შორის გასასვლელი ჩახერგა. ხოლო შემდეგი ორი გასროლა, ზურასთვის საბედისწერო აღმოჩნდა, პირველმა გასროლამ სანგრის წინა კედლის დიდი ლოდი ჩამოაქცია და შემდეგი გასროლამ კი შეთხელებული კედელი გაანგრია და სანგარში აფეთქდა, გოგინავამ ძლიერი კონტუზია მიიღო და ფორთხვით გამოვიდა სანგრიდან, მოასწრეს და უსაფრთხო ადგილას ჩამოათრიეს, ზურაზე უსაზღვროდ შეყვარებული გავროშა კი ფეხზე წამოხტა და ზურას მკვლელი ტანკზე შურისძიებას ავტომატის ჯერით ცდილობდა.
გულმოცემული მოწინააღმდეგე ისევ შეტევაზე გამდოვიდა. ორი დაღუპული, ორი დაჭრილი, ერთი კონტუზირებული და ერთი ფსიქოლოგიურად გატეხილი, მნიშვნელოვანი ზარალი იყო. პოზიცია შევამჭიდროვეთ. ორი საათის განმავლობაში ზურას და გავროშას ცხედრის გამოტანას ვერ ვახერხებდით. მართალი მოწინააღმდეგემ სანგრის ეს ნაწილი ვერ დაიკავა, მაგრამ არც ჩვენ გვაძლევდნენ მიახლოების საშუალებას. თითქოს საბედისწერო იყო „გავროშას“ წინა ღამის ნათქვამი, თუ მომკლეს მოწინააღმდეგეს არ დაუტოვოთ ჩემი სხეულიო. ყველაფერი გავაკეთეთ რომ გვამების შეუარაცხყოფაზე დახარბებულ მოწინააღმდეგეს არ ჩავარდნოდათ ხელში.
არტილერიამ მუშაობა დაიწყო, კავშირზე პირველი გამოვიდა და გვთხოვა პოზიციები ყველაფრის ფასად შეგვენარჩუნებინა. თხოვნა რათ მინდოდა ან ბრძანება. დაჭრილებს და ცხედრებს არ დავტოვებდით და მათ წამოსაყვანად ხალხი არ მეყოფოდა.
დღის სამ საათზე ბრძოლა შეწყდა, მოწინააღმდეგემ გადაჯგუფება დაიწყო.ტყვიების მარაგი საგრძნობლად შეგვითხელდა. მაგრამ, ჩვენც ამოვისუნთქეთ. ზურას და გავროშას ცხედრები გამოვიყვანეთ. მეორე ტანკის მუხლუხო გავუწყვიტეთ და ორივე ტანკი უძრავ საცეცხლე წერტილებად ვაქციეთ, რომელთა სროლის სექტორიდან ხალხი გამოვიყვანეთ. სადუნიშვილი ნაკრებმა ჯგუფმა, რომელიც ჩვენ დახმარებას ცდილობდა მოწინააღმდეგის რკალი ვერ გაარღვია. ხანგრძლივ ბრძოლას ვეღარ გავქაჩავდით, დაღლილობას კი გავუძლებდით, მაგრამ ტყვიები მარაგი იწურებოდა. რაც მოვიფიქრეთ ის იყო, რომ მოწინააღმდეგე გენერალურ ბრძოლაში ჩაგვეთრია, მაქსიმალური ზარალი მიგვეყენებია და საბოლოოდ გაგვეტეხა. არტილერია ვთხოვეთ ცეცხლი შეეწყვიატა და მხოლოდ ჩვენ ნიშანზე, მხოლოდ ჩვენ მიწოდებულ კორდინატებზე ემუშავათ და ჩვენზე გათვლილი მთელი მარაგი მოკლე დროში დაეხარჯათ.შტაბს კი მოვახსენეთ, რომ ტყვიაწამალი აღარ გვქონდა და პოზიციების შენარჩუნება მტრის შეტევის შემთხვევაში შეუძლებელი იქნებოდა. რაღაცნაირ ტყუილს ვამბობდით, თან სიმართლე რომ იყო და თან ტყუილი, შენიანების მოტყუებაც რომ სასარგებლოა და მოწინააღმდეგის. გადაჭერილმა ინფორმაციამ რამდენად იმოქმედა მოწინააღმდეგეზე, დაზუსტებით ვერ ვიტყვი, მაგრამ ფაქტია, რომ მთელი ძალების კონცენტრაცია მოახდინეს და შეტევაზე წამოვიდნენ. არტილერიის ცეცხლი პოზიციებიდან 20 დან 80 მეტრამდე გამოვიწვიეთ. ვასო ჯავახიშვილის ფლანგმა, მოახერხა და მეორე ტანკს ცეცხლი გაუჩინა, პირველი ტანკის ეკიპაჟმაც სროლა შეწყვიტა და სავარაუდოთ სადესანტო ლუკით ტანკი დატოვა. მოწინააღმდეგისათვის მოულოდნელი აღმოჩნდა ჩვენი განუწყვეტელი სროლაც და არტილერიის ინტენსიური ცეცხლიც ( მანამდე ნახევარ საათში ერთხელ თითო ჭურვს ისროდნენ). დიდი ზარალი ნახეს (როდესაც ყველაფერი ჩაწყნარდა და გავთამამდით, მიმდებარე ტყეში უამრავი სისხლიანი შესახვევი მასალა და სისხლის კვალი ვნახეთ), მორალურად გატყდნენ და მართვაც მოეშალათ. ამას ისიც დაერთო, რომ სადუნიშვილმა შემოვლითი ოპერაცია დაიწყო მოწინააღმდეგის ზურგში და რაღაც ჯგუფები თვითნებურად მოიხსნენ. 12 საათიანი განუწყვეტელი ბრძოლა მოულოდნელად შეწყდა. მოწინააღმდეგე ჩამოიშალა, უკან კი არ დაიხია, აი ჩამოიშალა. სამწუხაროდ კიდე ერთი კარგი კაცი დავკარგეთ, კახელი სარდიონ კილასონია, ლაპარაკი არ უყვარდა, უხმოდ დაიღუპა.
დესანტმა მიზანს ვერ მიაღწია. მალე სიტუაცია კარდინალურად შეიცვალა. მთელი ღამე ქართული გრადები მიმდებარე ტყეებს „აუთოვებდნენ“, ჩვენ ზუსტად ასე აღვიქვამდით ამას. დილით კი ოჩამჩირედან ქობალიას და ჭუმბურიძის სატანკო კოლენებმა სოხუმისკენ ჩაიარეს, სოხუმზე შეტევა ორი თვით და მორიგ ღალატამდე გადაიდო”.
რეზერვის პოლკოვნიკი გიორგი თავდგირიძე.
