რას იხსენებს GMAS.GE-ის თან საუბარში 101-ე ბატალიონის ათმეთაური მიხეილ ცირდავა გაგრის ბრძოლებზე .
GMAS.GE ბატონო მიხეილ რომელ შენაერთში იბრძოდით გაგრაში??
მ.ც გაგრაში ვიყაი 101-ე ბატალიონში ათმეთაურად, ვინაიდან ტანკის ეკიპაჟი არ ყავდათ გაგრაში პარალელულად ტანკის მეთაურიც ვიყავი. უფრო სწორად მე და მძღოლი მექანიკოსი. ეკიპაჟის ორი წევრი არ გვყავდა.
GMAS.GE როგორც ცნობილია 101 და 102 ბატალიონები თავდაცვის სამინისტროს დაქვემდებარებაში იყო,როდის ჩაერთო თქვენი ბატალიონი გაგრის დაცვის ოპერაციაში და რა რაოდენობის ცოცხალი ძალა და ჯავშანტექნიკა გყავდათ?
მ.ც ჩვენი ბატალიონი 2-სექტემბერს ჩავიდა გაგრაში სოხუმიდან 3-ბარჟით. ეს იყო მოხალისეთა ბატალიონი, ხემძღვანელობა იყო კადრის ოფიცრებით დაკომპლექტებული, ძირითადად თბილისის საარტილერიო სასწავლებლიდან. მეთაური იყო ამ სასწავლებლის რექტორი თენგიზ შუბლაძე. 102- და 103 -ე ბატალიონები ცოტა მოგვიანებით ჩამოვიდნენ. სოხუმში ჩვენს ბატალიონში 360-მეომარი იყო, გაგრაში უკვე 250 დაახლოებით, ბოლოს 70-80 კაცი.სოხუმში ჩვენი ხალხი გიორგი ყარყარაშვილმა წაიყვანა ძირითადად სნაიპერები და ყუმბარმტყორცნელები, ეშერაზე შეტევისტვის ჭირდებოდა, ხოლო გაგრაში ხელშეკრულების დადების შემდეგ უმეტესობა სახლში წავიდა
GMAS.GE თქვენს ბატალიონს მძიმე ჯავშანტქნიკა თუ ჰქონდა შეიარაღებაში????
მ.ც არა არცერთ ამ ბატალიონებს მძიმე ტექნიკა არ ქონდა, ბემპეები ქონდა მარტო წითელაშვილის ავაზას და ერთი კიდევ პოლიციის კურსანტებს.
GMAS.GE RPG-7 ტიპის ხელის ტანკსაწინააღმდგეო ყუმბარსატყორცნები თუ გქონდათ შეიარაღებაში ?!?
მ.ც მთლიანად იყო ორი ტანკი, ერთი თითქმის არ გამოუყენებიათ ისეთი გაფუჭებული იყო, მართო ერთი ტანკი მუშაობდა 144-ნომრით. რპგ-7-იყო მაგრამ სროლა ძალიან ცოტამ იცოდა, მეც ვისროდი მას, მაგრამ ძველი მცირე მუხტიანი წვრილი ყუმბარები გვქონდა, რომელსაც მცირე მუხტი აქვს
GMAS.GE როგორც ცნობილია 1992 წლსი 15 აგვისტოს დაბა განთიადში გადასხმულმა შავნაბადას ბატლიონის საზღავო დესანტს ერთი ბტრ-70 და ერთი ბმპ-1 ჰქონდა ,ხოლო 1992 წლის 30 აგვისტოს მცურავმა ამწემ 6 ტ-55 ჩაიტანა გაგრაში ამ ინფორმციაზე რას გვეტყვით?!?
მ.ც ეს მმიმე ტექნიკა არავიზე არ იყო მიმაგრებული, მე ჩემი ინიციატივით ვიჯექი, მეხანიკი მხედრიონელი მყავდა, რომელიც მხედრიონის უფროსის მოადგილე იყო. კი ბოლოს ჩამოიტანეს ჩემი ინფორმაციით მაგრამ ჭურვები არ ქონდათ.
GMAS.GE . ვცდილობთ დავადგინოთ გაგრაში ქართული არმიის ჯავშანტექნიკის სახეობები და რაოდენობა თუ შეიძლება დაავზუსტოთ რამდენი ტანკი და ჯავშანმანქან ჩამოიტანეს გაგრაში?!?
მ.ც არა ტანკი მთლიანად რაც მე ვნახე გაგრაში სექტემბერში იყო 2-ცალი ტანკი ტ-55, სადღაც ვნახე ვიდეო აგვისტოს თვეში სადაც 3- ტანკი ჩანს, რომლებიც გაგრაში იყო. ამ ორი ტანკიდან ერთს საერთოდ ვერ ქოქავდნენ და სულ ერთხელ ვნახე, ეს მეორე რომელიც მე ვიჯექი ხოლმე ესეც გაფუჭებული იყო, არცერთი ლული არ იხურებოდა, ელექტრობა დამწვარი ქონდა და ლულა ხელით უნდა გეტრიალებინა, არ ქონდა არცერთი აკუმულატორი. იქოქებოდა აირის ბალონით და რაც მთავარია ზარბაზნის გადატენვის რიჩაგი იყო გაღუნული ფორმა ქონდა ვესავით და მხოლოდ ერთი სნსრიადს ისროდა, ამის შემდეგ გილზა იჭედებოდა ლულაში და უკან უნდა გამოსულიყავი გილზა რომ ამოგეგდო ამას დრო უნდოდა.
GMAS.GE ნუ თქვენს განკარგულებაში არსებული ტ-55 ტიპის ტანკი 100 მმ კალირბის ქვემეხი გაჭირვებით მაგრამ მაინც ისროდა ხომ???
მ.ც. ერთ სნარიადს და პაუზა იყო თავიდან 1-საატი, მერე ვისწავლე სწრაფი გამოგდება გი პრობლემა იყო დაქოქვა, ვინაიდან აკუმულატორები არ ქონდა, ჰაერით დაქოქვისას სულ რამდენიმე ცდა გაქვს და თუ არ დაიქოქა, სხვა ტექნიკა უნდა მიიყვანო ლზის და 10 წუთში შემეძლო გასროლა, მაგრამ სხვები რას სვრებოდნენ არ ვიცი.
ერთხელ წინ გავედით იმათ პოზიციებთან ახლოს და ტანკი ჩაგვიქვრა, იმედი აღარ მქონდა თუ დავქოქავდიტ და ბოლო ცდაზე ძლივს დავქოქეთ.
GMAS.GE როგორც ცნობილია 1992 წლის ივნის-ივლისში რუსეთმა ახალციხის მე-10 მოტომსროლელი დივიზიიის შეირაღაება გადმოგვცა მათ შორის 108 ერთეული ტ-55 ტიპის ტანკი და საომარი მოქმედების ზონაში მწყობრიდან გამოგსული ტანკები ვინ ჩაიტანა???
მ.ც რომ გადმოგვცა მთავარია ვინ დასვეს ამ ტანკებზე, ტრაქტორისტები, ხოლო მსროლელათ ვინც ზარბაზნის სროლა იცოდნენ ან ბეემპეს მსროლელი და მოსპეს ახალი ტექნიკა. ტანკის სტაბილიზატორს რომ ჩართო თავისი თანმიმდევრობა და დროის პაუზა უნდა თუ არა და იწვება ყველაფერი. მე რომ ჩავედი ტანკის მეთაური არცერთი არ იყო და მემიზნეც ბეემპის სპეციალისტი იყოის ტანკის რიჩაგიც ვინ გაღუნა, ნორმალურად ვიღაცამ არ ჩაკეტა და სროლისას გაიშალა და გაიღუნა.
GMAS.GE ტ-55 ტიპის ტანკს 100 მმ კალირბის ქვემეხის გარდა აქვს ორი 7.62 მმ კალიბრის ტყვიამფრქვევი და ერთი 12.7 მმ კალიბრის დშკ,ტყვიამფრქვევბი თუ მუშობდა თქვენი ტანკის?
მ.ც მხოლოდ ერთი 7.62 მმ ტყვიამფრქვევი ქონდა ერთი ლენტით, ისიც მე გავისროლე ტანკი რომ ჩამიქრა წინა ხაზე და შევსება ტყვიების არავის მოუტანია, მასეთი ტყვიების დეფიციტი იყო.მძიმე ტექნიკის ტვიამფრქვევებს ხელით დაარბენინებდნენ მებრძოლები, ისე ისროდნენ.
GMAS.GE როგორც ცნობილია 1992 წლის 28 აგვისტოს ქართულმა მხარემ კოლხიდიდან ბზიფის მიმართულებით ავტომაგისტრალზე შეტევა განახორიცელა და მძიმე ჯავშანტექნიკა გამოიყენა, შეტევა კოლიდიდან 3 კილომტრში შეჩერდა ქართულმა მახარემ 25 მებრძოლძიი მოკლულის სახით,100 დაჭრილი და 3 ტანკი დაკარგა.
მ.ც ეს შეტევა იყო ძალიან ცუდი დაგეგმილი და დიდი მსხვერპლით დამთავრდა. როგორც წესი ტექნიკა დასახლებულ პუნქტებში წინ არ მიდიან თორემ ააფეთქებენ ამათმა წინ გაუშვეს უკან ხალხი მიზდევდა, მთის მხარეს მხედრიონი უტევდა და სინქრონი დაირღვა, მთაში მეომრებს გაუჭირდათ და ნელა მოძრაობდნენ და სანამ მივიდნენ, ქვევით უკვე დიდი მსხვერპლი იყო. ტანკი არა, ყველა ბეემპეს ტანკს უძახდნენ.
მ.ც წითელ ჯვარს გაცდნენ და ბოლოს რომ დაიხიეს ისევ წითელ ჯვართან გაჩერდნენ.
GMAS.GE დაუბრუნდეთ ტქვენ ბატლიონში 1992 წლის 2 სეტემბერს ცახვდეით გემებით სოხუმიდან გაგრაში ხოლო 1992 წლსი 3 სექტემბერს მოსკოვში სამშვიდობო ხელშეკრუელბა გაფორდმა.
მ.ც ეს სამშვიდობო ხელშეკრულების შემდეგ მასიურად დაიწყო მეომრების გამოსვლა გაგრიდან და თან დაიწყეს მძიმე ტექნიკის უკან გადატანა გაგრა თითქმის უბრძოლვევად აიღეს, კოლხიდაში ბრძოლა იყო.
GMAS.GE თქვენი 101 ბატილონი უკან წამოვიდა თუ დარჩა?
მ.ც ჩემი 101-იყო, სადაც 70 კაცამდე დარჩა , 102- ე ბატალიონი 40-50 კაცი ხოლო 103-ე დაიშალა.
GMAS.GE თქვენი ინფორმაციით რამდნიმე მებრძოლი გამოვიყვანეს სამშვიდობო ხელშეკრულების დადების შემდეგ და რა რაოდენობის ჯავშანტექნიკა გამოიყვანე გაგრიდან უკან ?
მ.ც ბოლოს მიხვდნენ სულ დაიცლებოდა გაგრა და დაახლოებით 23-სექტემბერს აიკრძალა სამხედროების გასვლა გაგრიდან შვეულმფრენით, სხვა რამით მაინც ვერ წამოხვიდოდი. ტექნიკა გამოიყვანეს წინა ხაზიდან დაახლოებით 1-2 კილომეტრში, წაგვართვეს 100-მილიმეტრიანი ზარბაზანი რომელიც წინა ხაზე იდგა. წინა ხაზე უშვებდნენ ბეემპეს ან ტანკს ერთმანეთს ეცვლებოდნენ. ამ ბეემპეს ზარბაზანი არ ისროდა, ხოლო ტანკზე მხოლოდ მძღოლი მოვიდა, მაშინ გადავწყვიტე ტანკზე დაჯდომა. ისე აკეთებდნენ რომ იარღი არ გამოგვეყენებინა ბატალიონში რომ 40-70 კაცი დარჩება რა ბატალიონიატექნიკას გაგრიდან ვერ გამოიყვანდნენ უბრალოდ წინა ხაზს მოაშორეს, მაგრამ ავაზას მაინც ყავდა ბეემპეები და ბევრი აუფეთქა მოწინააღმდეგემ.
GMAS.GE როგორც ცნობილია აფხაზებმა სამშვიდობო ხელშეკრუელბა 1992 წლის 6 სექტემებრს დაარღვიეს და ცეცხლი გასხენს ქართული პოზიციების მიმართულებით ანუ სექტემბრის თვეში გაგრის რაიონში პოზიციური ბრძოლები 3 სექტემბრის სამშვიდობო ხელშეკრუელბს გაფორმების მიუხედავად მაინც მიმდინარეოდბა ხომ?!?
მ.ც ბრძოლები არ შეწყვეტილა უბრალოდ, იმათ მძიმე ტექნიკა ძალიან ცოტა ქონდათყოველდღე იყო მათი მხრიდან პარტიზანული გამოხტომები.G
GMAS.GE ქართული მხარე გაგრის დაცვის ოპერაციაში სამხედრო ავაიციას სუ-25 ტიპის მოიერიშე თვითფრინავებს და მი-24 ტიპის საბრძლო შვეულფრენებს იყენებდა აფხაზებს გაგრის აღებისიას გადაღებულ ვიდოეში აქვთ დაფიქსირებული როგორ ბომბავენ ქართული სუ-25 და მი-24.
მ.ც კი იყენებდა მაგრამ რა გააკეთა ეს არის საკითხავი?? შვეულფრენმა ისევ ჩვენები დაბომბა, რომლებიც ალყაში იყვნენ და რაც ვიცი კიდევ მთავარი წყლის რეზერვუარი გაანადგურეს 1992 წლის 2 ოქტომბერს .
GMAS.GE მე მაინტერესბს მოწინააღმდეგს რამე ზარალი თუ მიაყენეს ქართულმა საბრძოლო ავაიციამ 5 ოქტომბერს 1 მი-24 დახოლო 7 1 სუ-25 დავკარგეთ.
მ.ც მე როგორც ვიცი არაფერი, ყოველ შემთხვევაში აფხაზები არაფერს ამბობენ
GMAS.GE ადგილობრივი მოსახლობა არ იყო ჩართული გაგრის დაცვაში???
მ.ც ძალიან ცოტა, გაგრელი რამდენიმე ათეული, ბოლოს ლესელიძის ბატალიონი შექმნეს და კოლხიდაში მთაში დააყენეს ბზიფის მთაზე. გაგრის შეტევამდე რამდენიმე საათით ადრე პოზიციები მიატოვეს და მარტო 10-კაცი დარჩა ადგილზე. ეს არ სეიძლება არ ცოდნოდათ შტაბში. შეტევამდე 30-წუთით ადრე პოზიციებზე ტყვიები დაარიგეს და ნახავდნენ რომ ხალხი არ იყო პოზიციებზე ტყვიები არ გვაქვსო და წამოვიდნენ, რაც ქონდათ გაისროლეს.
ტყვიები დახარჯეს, გაგრის შეტევამდე როცა მოწინააღმდეგე არ ესროდა.
GMAS.GE 1991 წლის სექტემბრის ბოლოს მხარების სამხედრო ბალანსი როგორ იყო თქვენი ინფორმაციით.
მ.ც 1992-წლის სექტემბრის ბოლოს მიუხედავად გაფუჭებული ტექნიკისა მაინც უპირატესობა გვქონდა, ხალხის რაოდენობითაც. გვაჯობეს მოულოდნელობით და ბასაევის და ყაბარდოელების დანაყოფები მოქმედებდნენ როგორც ერთი ორგანიზმი, შეთანხმებულად, რამაც პანიკა გამოიწვია განსაკუთრებით მეორე დღეს როცა გაგრას შუაში ზემოდან შეუტიეს
GMAS.GE დახლოევებით რა როდენობა იყო მხარეების ძალები
მ.ც ელემენტარულად ჩვენებს ტყვიაწამალი გაუთავდათ, საშუალოდ 4-მჭიდი ქონდათ მინიმუმ მაქსიმუმ ზოგიერთს 300 ტყვია რამდენი ხანი ეყოფოდათ, ავტომატებს ყრიდნენ და ისე მორბოდნენ.
GMAS.GE მხარეების რაოდნებობა და შეიარაღება
მ. ცჩვენები იყვნენ გაფანტულები, ზოგიერთმა მეორე დღეს გაიგო გაგრის დაკარგვა. აფხაზების მხარეს იმ დღეებში შეემატა 1000 კაციანი კაზაკების დანაყოფი, რომლებიც მანამდე ჩვენთან იყვნენ მოლაპარაკებაზე და გვთავაზობდნენ პიცუნდის აღებას. ალბათ საერთო რაოდენობა 1600 , ჩვენი ცოტა მეტი
მ.ც ტექნიკა იმათი 2-ტანკი, ტ-72 და ტ-55, და რამდენიმე ბეემპე ბეტეერი. ჩვენი 1-ტანკი ტ-55 რომლის მეთაურიც მოკლეს დახლოებით 7-8 ბეემპე და სხვა ტექნიკა. დანარჩენი გაფუჭებულები იდგა. 4000 ათასი ითვლებოდა ვიზეც საჭმელი კეთდებოდა ვითომ და ფული ტყდებოდა. ისე სიით თავიდან ითვლებოდა 3500 და ნელნელა უკვე 22-სექტემბრისთვის უმეტესობა წავიდა. ვინც ბოლოში დარჩა იქ იყო უკვე ადგილობრივებიც, რომლებმაც პოზიციები მიატოვეს.
ესაუბრა ი.ჭონქაძე
