ინტერვიუ აფხაზეთის ომში მონაწილე Cy-25 მოიერიშეს მფრინავ გოჩა შინგაზრდილოვთან.
მოგესალმებით ბატონო გოჩა , მოგვიყევით სად მიიღეთ საავიაციო განათლება ?!?
პირველადი საავიაციო მომზადება გავიარე საქართველოს დოსააფ-ში 1985-86 წწ ბოლნისის აეროდრომი სპორტულ სასწავლო თვითმფრინავზე იაკ-52! შემდგომ 1986!წ ჩავაბარე ქ. ვოლგოგრადში არსებულ კაჩის უმაღლეს სამხედრო საფრენოსნო სასწავლებელში რომელიც დავამთავრე 1990 წელს! ვმსახურობდი საბჭოთა კავშირის სამხედრო საჰაერო ძალებში 1992 წ სექტემბერში კი საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალებში
საბჭოთა კავშირის სამხედრო საჰაერო ძალებში რომელი ტიპის და კლასის თვითფრინავებთ დაფრინავდით??
სასწავლებელში – სასწავლო ლ-29 შემდგომ სასწავლო-საბრძოლო მიგ-21უს; უმ (УС УМ)(მოდიფიკაციებია) საბრძოლო მიგ-21 (БИС) საბრძოლო ნაწილში ოფიცრის რანგში მიგ-29.
ანუ თქვენ გამანადგურებელი თვითფრინავის პილოტის კვალიფიკაცია გქონდათ ხომ ?!?
კი! კი! დიპლომის მიხედვით სპეციალობა სამეთაურო ტაქტიკური ავიაცია კვალიფიკაცია მფრინავი-ინჟინერი.
ბატონო გოჩა საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ როგორ ხდება თქვენი დაბრუნება საქართველოში ?!?
1992 წელს ვმსახურობდი საქართველოში სენაკის ავიაბაზაზე.საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალების შექმნისას გადმოვედი ქართულ ჯარში.
დავაკონკრეტოთ რომელი წლიდან მსახურობდით საქართველოში საბჭოთა ავიაციის შემადგენლობაში ?!?
1991-1992 წლის 10 სექტემბრამდე.
სენაკში საბჭოთა საჰაერო ძალების მიგ-29 გამანადგურებლები იდგა ხომ ?!?
კი.
შეიძლობდა თუ არა მთელი პოლკის თუ არა რამდენიმე MIG-29 გამანადგურებლის დატოვება ქართული არმისათვის???
ყველაფერი შეიძლებოდა საჭირო იყო გადაწყვეტილების მიიღება და მოქმედება მაშინდელინ ხელისუფლების და თავდაცვის წარმომადგემლების მხრიდან!
როგორ მოხვდით მაშინდელი საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალებში ?!?
14 აგვისტოს აფხაზეთში საომარი მოქმედებების დაწყების თანავე შევხვდი საჰაერო ძალების სარდალს პოლკოვნიკ (უფალმა აცხონოს მისი სული) იზანი ცერცვაძეს და სექტემბრში ჩავიეიცხე საქაფთველოს ჯარში
როგორ ყალიბდებოდა საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალები ???
ვაი ვაგლახით და დიდი უყურადღებობით მინისტრის და გენშტაბის უფროსის მხრიდან! მაგას უფრო კარგად და ღრმად პატივცემული გენერალი ნაყოფია უფრო მოგახსენებთ ის მაშინ საჰაერო ძალების შტაბის უფროსი იყო.
როგორც ცნობილია მაშინდელმა ხელისუფლებამ თბილისის 31-ე საავიაციო ქარხანიდან სამხედრო საჰაერო ძალებს 10 Cy-25 გადასაცა !
1992 წლის დეკემბრამდე სულ 4 ერთეული გვყავდე მერე კი მფრინავების მომზედების მიხედვით გვემატებოდნენ საერთო ჯამში კი 12 ერთეულამდე იყო. სექტემბრის ბოლო ოქტომბრის 10, 15 ოქტომბერს უკვე კოპიტნარიდან აეროდრომზე გამაგზავნეს.
რომელ აეროდრომიდან და როდის მოგიწიათ აფხაზეთის ომში პირველი საბრძოლო გაფრენის შესრულება?!?
კოპიტნარიდან აეროდრომიდან რიცხვი ზუსტად აღარ მახსოვს ოქტომბრის თვე იყო.
კოპიტნარის სამხედრო აეროდრომზე იყო დისლოცირებული ქართული Cy-25 მოიერიშეები ხომ ?!?
კი!!!
Cy-25-ებისთვის საჭირო საავიაციო ბომბები და რაკეტები რუსებისგან დაგვრჩა ხო ?!?
რა თქმა უნდა მაში ვარციხის შეიარაღების საწყობიდანაც ვიღებდით და თვით კოპიტნარის აეროდრომის საწყობიდანაც.
აფხაზეთის ომში პირველი საბრძოლო გაფრენის შესახებ მოგვიყევით !
რა მოგიყვეთ ცუდი შეგრძნებაა ომი იყო მღელვარებაც შიშიც დავალების შესრულების შემდეგ სიხარული ცოცხალად დაბრუნებისა!
პირველი საბრძოლო გაფრენა ეშერის რაიონთან იყო კოლონა მოძრაობა. სეპარატისტების!
სეპრატისტების კოლონის შემადგენლობა როგორ იყო ?!?
ორი გრადი, სამი კამაზი ეგ რასაც მოვკარი თვალი კოლონის დასაწყისს ასე 10-12 ერთეულამდე ტექნიკა იყო, სამეული ვიყავით გენერალი ნაყოფიას მეთაურობით!
სიმაღლე პირველი შეტევა ბომბებით 800-900 მეტრი, მეორე რაკეტებით პიკირებით!
80 კალიბრიან C-8 უმართავ საავიაციო რაკეტებს გულისხმობთ ხომ ?!?
კი.
საჰაერო იერიშის შედეგი როგორ იყო ?!?
კოლონა განადგურდა! იქ არ იყო მაგის დრო რო გვეთვალიერებინა! შედეგს მესამე ხედავდა ვინც ბოლოს ისროდა ჩვენს მერე.
აფხაზებისთვის თავიდან მოულოდნელი იქნებოდა ქართული სუ-25 ების სავიაციო დარტყმები ?!?
ალბათ! გავიდან კი მარა მერე რუსები ინფორმაციას აწვდიდნენ ყველა ჩვენს გაფრენაზე რადგან ფლობდნენ ინფორმაციას.
მზვერავბი ჰაყვდათ კოპიტნარში თუ სამხედრო რადარებით აფიქსირებდნენ ქართული Cy-25 იების აფრენას კოპიტნაირდან ?!?
გუდაუთიდან რადადით გვხედავდნენ ფოთის ანაკლიის რაიონს რო ვუახლოვდებოდით კოპიტნარში რუსები იდგნენ მაგ პერიოდში.
კოპიტნარში რამე ნაწილი იყო რუსების დარჩენილი ?!?
რა თქმა უნდა თვით კოპიტნარის ბაზის სამხედრო მოსამსახურეები. ჩვენ იქ მაშინ სამი მფრინავი და საავიაციო ქარხნიდან მოვლენილი 15-20 სამოქალაქო პირები ინჟინერ-ტექნიკოსები ვიყავით!!!!
მაშინ ლოგიკურად კოპიტნარში არ უნდა განელაგებინათ Cy-25-ები ხო?!?
კოპიტნარზე ბაზირება ყველაზე სტრატეგიული და ტაქტიკურად გამართლებული იყო! მაგრამ მაშინდელ სამხედრო ხელმძღვანელობას და უფრო ზემოთ ეშლეონებში მჯდარ ჩინოვნიკების უნდა ეზრუნათ მაგ აეროდრომის სრულად კონტროლზე აყვანა და დაცვა! მაგრამ არავის ანაღვლებდა გარდა ავიაცია ხელმძღვანელობას მაგრამ რას გახდებოდნენ.
ბატონო გოჩა როგორც ცნობილია ქართული სამხედრო ავიაცია 1992 წლის 19 სექტმბრიდან ჩაერთო აფხაზეთის ომში და რამდენდაც მე ვიცი თავდაპირველად თბილისიდან ბაბუშერას აეროპორტში ორი Cy–25 გადაფრინდა, თქვენ რას გვეტყვით ამის შესახებ ?!?
მე მაგ დროს ქარხნის ბაზაზე გადამზადებას გავდიოდი და სოხუმში 4 ერთეული გადაფრინდა! იზანი ცერცვაძე ვალერი ნაყოფია სლავა ჯაბუა დაქა ყიზილაშვილი.
გასაგებია ანუ 4 Cy–25 ბაბუშარაში გადაფრიდნა, როდის შეასრულეს პირველი საბრძოლო გაფრენა , როგორც ცნობლია ქართულმა Cy–25 მოიერიშე თვითფრინვებმა გაგრის დაცვის ოპერაციაშიც მიიღეს მონაწილობა !
კი გაგრის ბრძოლებში მიიღეს მონაწილეობა და ზუსტად რიცხვი არ მახსოვს რადგან მაგ დროს თბილისში ვიყავი გადაფრენიდან მეორე დღესვე დაიწყეს საბრძოლო ფრენენი.
1993 წლის გაზაფხული, კოპიტნარის სამხედრო აეროდრომი, საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალების Cy-25 მოიერიშე თვითფრინავების მფრინავები: გოჩა შინგაზრდილოვი (მარცხნივ) და ზურაბ იარაჯული.
როგორც ცნობილია Cy–25 მოირიშეებამდე 14 აგვისტოს ერვონული გვარდიის საშვეულფრენო პოლკის MI-24 ტიპის საბრძოლო შვეულფრენები უკვე ახდენდენ საბრძოლო გაფრენებს მათ შორის გაგრის მიმართულებაზე თქვენ რას გვეტყვით ?!?
თავიდანვე ჩაერთვნენ გვარდიის ავიაცია მარტო მი-24 არ დაფრინავდა ფართოდ იყენებდნენ მი-8 მტვ შეიარაღებით (უმართავი რაკეტები ს-8) პირველი დანაკარგი გვარდიამ განიცადა გიგი კვესაძე 5 ოქტომბერს ჩამოაგდეს გაგრის რაიონში.
უცნობია რა ზარალი მიაყენა ქართულმა Cy-25 ებმა და MI-24 ებმა გაგრის მიმართულებაზე მოწინააღმდეგე შენაერთებს, თუ არ მეშლება გაგრის ბრძოლაში რუსებს ავიაცია არ გამოუყენებით ხომ ?!?
როგორც ვიცი გოგი რუსების სუ-25 ჩამოაგდო!!!! რუსების ავიაცია პირველი დღიდანვე დაფრინავდა!
ბატონო გოჩა ალბათ გუდაუთის ბომბორას სამხედრო აეროდრომზე ჩრდილოეთ კავკასიიდან გადმოსროლილ რუსეთის სამხედრო საჰაერო ძლების რუსული Cy-27 გამანადგურებელ თვითფრინავბს და Cy-25 მიერიშეებს გულისხმობთ ხომ ?!?
კი.
ანუ თქვენ ინფორმაციით რუსების გაგრაში ქართული არმიის პოზიციებზე რუსული Cy-25 ები საჰერო დაბომბვებს ახორციელბდენ ?!?
მე მაგ პერიდში არ ვიყავი და ეს ინფო გადმოცემით ვიცი.
ბატონო გოჩა აფხაზეთის ომი დროს ქართული Cy-25 ებს „ჰაერი -ჰაერი“ კლასის ინფრაწითელი დამიზნების P-60 ტიპის რაკეტები ნამდვილად ჰქონდათ საავიაციო პიონებზე დაკიდებული და რუსული შვეუფრენებზე მართლა ნადირობდენ ????
რ-60 სტანდარტული შეიარაღებაა და რა თქმა უნდა სულ გვქონდა რადგან მაგ დროს ჰაერში რუსებიც დაფრინავდნენ ჰაერშიაც ვხვდებით მაგრამ სროლამდე არ მისულა საქმე ბრძოლაში არ ებმეოდბენ და ამჯობინებდნე გადაუთისკენ წასულიყვნენ.
რითი დაფრინავდნენ ძირითადად Cy-25 ებით თუ MI-24 ებით???
მათი მი-24 არ მინახია სუ კი.
Cy-25 მოირიშეებს გულისხმობთ ხომ ?!?
კი.
ცნობილია რომ რუსული Cy-27 გამანადგურებლები ქართულ Cy-25 ებზე ნადირობდენ აფხაზეთის ცაში თქვენ თუ ჩაუჭერიხართCy-27 ის რადარს ფრენის დროს ?!?
კი ერთი ზუსტად ჩვენზე ნადირობას შეეწირა მთას რო შეეჯახა.
ანუ ჩაუჭერიხართ Cy-27 ის რადარს თქვენი Cy-25 მოიერიშე ? !?
კი! სამწუხაროდ გამოსხივების შეტყობინების სისტემა ზუსტ ინფორმაციას არ იძლევა, ის მხოლოდ გვიჩვენებდა თვითმრინავის რადარია თუ ჰაერსაწინაღმდეგო სისტემის და მხოლოდ პელენგს გიჩვენებს საიდან გასხივებს.
გარდა აფხაზეთის ცაში რუსული Cy-27 ების მოქმედებისა, აფხაზებს ქართული Cy-25 მოიერიშე თვითფრინავების წინააღმდეგ საბრძოლველად რუსებმა მისცეს დიდი რაოდენობით STRELA-2M და IGLA ტიპის სითბური გადასატანი საზენიტო სარკეტო კომპლექსები თქვენი Cy-25 ისთვის თუ უსვრიათ სითბური საზენიტო რაკეტა ?!?
ოქტომბრის ბოლო რიცხვი იქნებოდა სამეული ვიყავით ნაყოფია, დაქა და მე სიდედრის ენას ეძახიან გზას რთული მონაკვეთია მაგ ადგილიდან 4ერთული გრადი ბომბავდა სოხუმს მაგ ადგილას გვესროლეს 4 ერთეული სტრელა 15 წუთი ვერ ვახორციელებდით ცეცხლის გახსნას მხოლოდ რაკეტსაწინააღმდეგო მანევრებს ვახორციელებდით მხოლოდ შემდეგ შევძელით მიზანზე იერიშის მიტანა
სტრელს სითბური ხაფანგებით მოიგერიბდით ხომ ?!?
მანევრი ხორციელდება სითბური რაკეტისკენ ამ დროს გადატვირთვა უნდა შეადგენდეს არანაკლებ 4-5ერთეულის და ამავე დროს სატყუარის გაშვებ და ძრავა დაბალ სიმძლავრეზე გადაყვანით (მიზანია ძრავის საქშენიდან გამომდინარე გაზების ტემპერატურის შემცირება და ძრავის საქშენის კუთხის შეცვლა სითბური რაკეტის თავაკის მიმართებაში მისი ხედვის არეალიდან რო გახვიდე.უნდა მოაშორო ძრავის საქშენი რაკეტის ხედვის არეალს რაკეტა სოთბოს ხედავს და გესვრიან მხოლოდ უკნიდან ამიტომ სწრაფად უნდა შემოტრიალდე მისკენ ამ დროს რაკეტა ვეღარ ხედავს ძრავიდან გამოსულ ცხელ გაზს და კარგავს მიზანს.
სიმაღლეს კარგავ რადგან ძრავა მცირე სიმძლავრეზე გადაგყავს რომ შეამცირო ტემპერატურა ძრავების გაზის.
და სიჩქარე ამ დროს მცირდება თუ იზრდება???
Полупереворот) ძირითადად ამ მანევრს ვიყენებდით სიჩქარე ასე 600-750 კმ/სთ რათა შემდგომ შესძლო სწრაფად ისევ სიმაღლის აღება.
მივუბრუნდეთ ისევ გრადების დაბომბვის ეპიიზოდს ანტისაზენიტო მანევრების შემდეგ დაბომბეთ გრადები ?!?
კი!!! ალბათ მეტი არ ქონდათ !!!
რა ესროლეთ თუ და რა მანძილიდან ?!?
მაშინ ბომბები გამოვიყენეთ და რადგან მესამე ვიყავი ბოლოს მე მომიწია ბომბტყორცნა და წინა წყვილის დაბომბვის შედეგად ბოლს მთელი სამიზნე დამალული ქონდა 90% განადგურებული იყო მომიწია იმ ადგილის დაბომბვა სადაც პირველებმა იმუშავეს
ბატონო გოჩა მორიეშეს საავიაციო ქვემეხის ცეცხლს თუ იყენებდით მიზნების გასანადგრებლად ?!?
იშვიათად მე მხოლოდ ერთხელ მომიწია ეშერასთან.
რატო სუსტია ხო 30-იანი ქვემეხი???
ძირითადად ბომბები და უმართავი რაკეტები
სუსტი არაა მაგრამ შეზღუდული ხარ მანევრში რადგან სროლის დროს ძრავა გადაგყავს დაბალ სიმძლავრეზე და მინიმუმ 4 წამის შემდეგ შეგიძლია ისროლო! მერა ისევ უნდა მოუმატო სიმძლავრეს რათა სიმაღლე აკრიფი ტომ შენივე გამოყენებული ჭურვების ნასხლეტრბში არ მოყვე და არ დაზიანდე.
თქვნი აზრით აფხაზთის ომში ქართული ავიაცია უფრო ეფექტური იყო თუ რუსული Cy-25 ები ?!?
ვერ ვიტყვი რო ეფექტური არ იყო ეფექტურობა უფრო გაიზრდებოდა თუ მეწინავე ავიაგამმიზვნელი გვეყოლებოდა აღჭურვილობით მაგრამ მაშინ რთული პერიოდი იყო სამხედრო ტექნიკოსებიც არ გვყავდა ქარხნის სამოქალაქო სპეციალისტები გვემსახურებოდნენ და ჰაeრიდან მიზნის აღმოჩენა მხოლოდ ვიზუალურად ხდებოდა.
სახმელეთო ჯარების სამეთაურო შემადგენლობის სუსტი ტაქტიკური მომზადების გამოც პრობლემა იყო მიზნების პოვნა რადგა მიზნის კოორდინატებს არ/ვერ იძლეოდნენ მხოლოდ რაიონს ან რაიმე ორიენტირთან მიბმაში ეს ყველაზე საუკეთესო ვარიანტი იყო.
ყველაზე რთული ამოცანა რომლის შესრულებაც მოგიწიათ რომელი იყო აფხაზეთის ომში ?!?
ყველაზე ცუდი იყო როცა შენთან ერთად მყოფ მეგობარსცრო ჩამოაგდებენ და უკან დაბრუნებული რო აღიქვამ მთელ ტრაგედიას!
შეგძლიათ გაიხსენოთ ?!?
როგორ არა ჩემი მეწყვილის 4 ივლისს კაპიტანი კახაბერ თვაურის ჩამოგდეა ზურა იარაჯულის ჩამოგდება იზანი ცერცვაძის ჩამოგდება როგორ აგიხსნა და გადმოგცე ის ტკივილი რსაც მაშინ ყველა განვიცდიდით! მე არ ვიცი.
არ შემიძლია არ ჩაგეკითხოთ 1993 წლის 13 ივლის სოფელ შრომასთან ზურბ იარაჯულის მოიერიშის ჩამოაგდეს მაგ დროს თქვენც იყავით ჰაერში ?!?
ორშაბათი დღე იყო დილით პირველი გაფრენა ერთად შევასრულეთ ხოლო მერე დაქა ყიზილაშვილი და ზურა გაფრიდნენ.
როგორც ცნობილია სოფელი შრომა 1993 წლის 10-11 ივლისს აფხაზებმა აიღეს და 1993 წლის 13 ივლის რა ესაქმებოდა ქართულ ავიაციას სოფელ შრომის მისასდგომეთან ?!?
ვერ გეტყვით მიზნებს სოხუმიდან გვისხავდნენ შრომის ჩრდილოეთის მისადგომი უნდა დაემუშავებინათ.
როგორც ცნობილია ზურაბ იარაჯულის Cy-25 მოიერიშეს სითბური „იგლა“ გარტყეს ძრვაში ?!?
კი !
ასევე მინდა გკითხოთ საქართველოს სამხედრო საჰაერო ძალების სარდლის პოლკოვნიკ იზანი ცერცავაძის Cy-25 მოიერიშის 1993 წლის 23 სექტემბერს სოხუმთან ჩამოგდების შესახებ, როგორც ამბობენ ცერცავაძის Cy-25 ის ჩამოასგდებად რუსებმა სავარაუდოდ BUK-M1 ტიპის მობილური საზენიტო სარაკეტო კომპლექსი გამოიყენეს თქვენ რას გვეტყვით ამის შესახებ ?!?
კი მეც მასე მგონია რადგან ძლიერი დაზიანება მიიღო თვითმფრინავის თვით იზანიმ კატაპულტირება ვერ მოასწრო აფეთებუსგან იმუშავა კატაპულტმა და კისერში იყო ცხონებული გადატეხილი.
იზანი ცერცვაძის გამყოლი მოიერიშე თქვენ ხომ არ იყავით ?!?
არა პირველი წყვილი მე და ამან ლაკოევი ვიყავით ჩვენს უკან 25 წუთიანი ინტერვალით იზანი და ნაწილის მეთაური ცხონებული პოლკოვნიკი ვლადიმერ ბალაევი მოფრინავდნენ (საქართველოში დაბადებული გაზრდილი და იზანის კურსანტობის დროს მისი ინსტრუქტორი იყო)
ბატონო გოჩა სოხუმის დაცემის დღებში 1993 წლის 16 სექტემბრიდან 27 სექტემბრამდე, სოხუმში ქუჩის ბრძოლები მინდინარეობდა და ქართული Cy-25 ები სად ბომბავდით მოწინააღმდეგეს ?!?
სოხუმის მისადგომები!!!!! და მის დაცემის შემდეგ სოხუმი კელასურის გზაზე მოძრავ შეიარაღებულ აფხაზებს. 1993 წლის 28-29 სექტემბრის მერე აღარ გვიფრენია.
ბატონო გოჩა რა აზრის ხართ Cy-25 მოეირიშე თვითფრინავების გარემონეტბაზე და შეიარაღებაში დაბრუნებაზე ?!?
ბატონი მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილის ინიციატუვა მისასალმებელია ჩემთვის სიხარულია რადგან ვთვლიდი რო გაანადგურეს ბოლომდე და რო შე ვიტყვი ძალიან გამიხარდა რადგან საწყისებში ვიდექი ავიაციის დაბადებისა და მისი ასე უმოწყალოდ გაჩერება განადგურება ძალიან მთრგუნავდა! რაც შეეხება აღდგენა რემონტს მარტო ეს არაა საკმარისი! საჭიროა კომპლექსური მიდგომა შემდგომი განვითარებისა ახლო მომავლის გეგმები და შორი პერსპექტიული გეგმა რა გვინდა როგორი გვინდა და როგორ უნდა მივაღწიოთ თუ ეს არ მოხდა გაუშვა ექსპლუატაციის რესურსი და ისევ ჯართად იქცევა ან მოვა სხვა მინისტრი და იტყვის არ გვჭირდება და ამით დამთავრდება ეს ყველაფერი!
აფხაზეთის ომის მონწილე ქართველი მფრინავები, გოჩა შინგარდილოვი და ალან ლაკოევი, თიანეთი სოფელი ზარიძეები, თანამებრძოლის , ეროვნული გმირის ზურა იარაჯულის მემორიალთან.
ესაუბრა იოსებ ჭონქაძე.
