როგორ ჩამოაგდეს რუსებმა 1992 წლის 11 ოქტომბერს ეშერასთან სლავა ჯაბუას Су-25 მოიერიშე თვითფრინავი.
ავღანეთში ამერიკულ “სტინგერებს” გადარჩენილი სლავა ჯაბუა აფხაზეთში რუსებს ვერ გადაურჩა.
1992 წელს 14 აგვისტოს აფხაზეთში ომი იწყება, აფხაზეთში შესული ეროვნული გვარდიის და თავდაცვის სამინისტროს შენარეთების საჰაერო მხარდაჭერის გასაწევად ქართული მხარე 31-ე საავაციო ქარხანაში დამზადებულ Су-25 ტიპის რეაქტიული მოიერიშე თვითფრინავების გამოყენებას გეგმავს.
19 სექტემბერს სქართველმა პილოტებმა იზანი ცერცვაძემ და ვალიერი ნაყოფიამ თბილისის 31-ე საავიაციო ქარხნის აეროდრომზე პირველად იფრინეს 31-ე საავიაციო ქარხანაში გამოშვებული Су-25 ტიპის რეაქტიული მოიერიშე თვითფრინავებით.
ქართული მოიერიშე თვითფრინავები აფხაზეთის ომში 1992 წლის 28 სექტემბრიდან ჩაერთნენ , როდესაც ბაბუაშარას აეროპორტიდან ორმა ქართულმა Су-25 მოიერიშემ მოწინააღმდეგის პოზიციების დასაბომბად საბრძოლო გაფრენა შეასრულა.
მანამდე აფხაზეთის ომის ჩართული იყო საქართველოს ეროვნული გვარდიის ми-24 ტიპის საბრძოლო შვეულფრენები.
იმდროინდელი სამხედრო საჰაერო ძალების შეიარაღებაში 10 ერთეული Су-25 ტიპის მოიერიშე თვითფრინავი, რუსებისგან ნაყიდი 6 ერთეული ми-24 ტიპის საბრძოლო შვეულფრენი და ми-8 ტიპის სამხედრო-სატრანსპორტო შვეულფრენები იყო .
საქართველოს სამხედრო საჰერო ძალების Су-25 ტიპის მოიერიშე თვითფრინავებმა და ეროვნული გვარდიიის ми-24 ტიპის საბრძოლო შვულფრენებმა 1992 წლის 28 სექტემბრიდან- 1992 წლის 7 ოქტომბრამდე გაგრა-განთიადის რაიონში შეტევაზე გადასული აფხაზი სეპარატისტების და ჩრდილო კავკასიელი ბოივიკების დასაბომბად რამდენიმე საბრძოლო გაფრენა შეასრულს თუმცა ქართულმა ნაწილებმა გაგარაში მოწინააღმდეგის მოგერიება ვერ შეძლეს.
გაგრა-განთაიდის მონაკვეთის დაკარგვის შემდეგ ქართული სამხედრო ავიაციის სამოქმედო არეალი ახალი ათონი და ზემო ეშერა გახდა, საიდანაც მოწინააღდეგე სოხუმის მიმართულებით ინტენსიურ საარტილერიო და სატანკო ცეცხლს ხსნიდა.
1992 წელის 11 ოქტომბერს კოპიტნარის აეროდრომიდან სამხედრო საჰერო ძალების ორი Су-25 ტიპის მოიერიშე თვითფრინავი ზემო ეშერის მიმართულებით მოწინააღდეგის პოზიციებზე საჰაერო დარტყმის მისაყენებლად გაფრინდა.
საჰაერო იერიში მიტანის დროს სლავა ჯაბუას მოიერიშე თვითფრინავეს ეშერას ცაში რუსმა სამხედრობმა სავარაუდოდ «Игла» ტიპის გადსატანი საზენიტო სარაკეო კომპლექსიდან გაშვებული სითბური საზენიტო რაკეტა გაარტყეს, სითბური რაკეტის მორტყმის შემდეგ ცეცხლმოდებული Су-25 მოიერიშე ზღვაში ჩავარადა, პილოტმა კატაპულტირება მოასწორო თუმცა მისი შემდგომი ბედი გაურკვეველია. მეორე მოიერიშე მშვიდობიანად დაბრუნდა აეროდრომზე.
«Игла» ტიპის გადასატანი საზენიტო სარაკეტო კომპლექსი საბჭოთა არმიის შეიარაღებაში 1983 წელს იქნა მიღებული,
«Игла» ტიპის საზენიტო კომპლექსი განკუთვნილია დაბალ სიმაღლეზე მფრენი მოწინაღმდეგის თვითფინავების და შვეულფრენებს გასანადგურებლად.
«Игла»
ტაქტიკურ-ტექნიკური მონაცემები
სროლი სიმაღლე 10-3500 მეტრი,
სროლის სიშორე 5200 მეტრი
დასაზიანებელი საჰერ საზმინის სიჩქარე
შემხვედრი კურსით 360 მეტრი/წამი
მიდევნებითი 320 მეტრი/წამი
მასა საბრძოლო მდგომარეობაში, კგ 16,8 კგ
კალიბრის რაკეტა, მმ 72.2
რაკეტის სიგრძე 1655
რაკეტის გაშვების მასა, 10,6 კგ
რაკეტის საბრძოლო ნაწილი მსხვერად ფუგასური
რაკეტი თავი თვითდამიზნებადი ორი სპექტრული
საზენიტო რაკეტის საბრძლო ნაწილის მასა 1,3 კგ
თუმცა სავსებით შესაძლებელია რომ რუსს სამხედროებს ეშერაში სლავა ჯაბუას Су-25-ის ჩამოსაგდებად ბევრად უფრო ძლიერი საზენიტო სარაკეტო კომპლექსი გამოეყენებინათ ვიდრე ხელით გადასატანი საზენიტო კომპლექსი «Игла» იყო, ლაპარაკია “ОСА” ტიპის მობილურ საზენიტო სარაკეტო კომპლექსზე რომელიც რუსებს ეშერაში ნამდვილად ჰქონდათ შეტანილი ქართული Су-25 მოიერიშების წინააღმდეგ საბრძოლველად.
რაკეტის 9M33M3, მასა კგ 126.3
საზენიტო რაკეტის ფრენის სიჩქარე 500 მეტრი/წამი
საჰაერო სამიზნის აღმოჩენის სიშორე 45 კმ
სროლის სიშორე 1,5 -10 კმ
სროლის სიმაღლე 0,025-5 კმ
საზენიტო რაკეტის საბრძოლო ნაწილის მასა 15 კგ
საზენიტო რაკეტის მიერ გამანადგურებლის დაზიანების/ჩამოგდების ალბათობა 0,5 -0,85 %
სამიზნის რეაქციის დროს 16-26 წამი
საბრძოლო მდგომარეობაში გადასვლის დროს 4 წთ-მდე
საბრძოლო მანქანაში რაკეტების რაოდენობა 6 ცალი
ეკიპაჟი 4 კაცი
აღსანიშნავია რომ საბჭოთა Су-25 მოიერიშებს საკმაოდ მაღალი ხარისხის ჯავშანი აქვთ და მეტ-ნაკლებად უძლებენ სითბური რაკეტების მოხვედრას, ამის ნათელი მაგალითია რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის აგვისტო ომი, როდესაც ქართველი მეზენეიტეების მიერ პოლონური გრომის ტიპი საზენიტო სარაკეტო კომპლექსებით დაზიანებული ოთხმა რუსულმა Су-25 მა აეროდრომამდე მაინც მიაღწიესს.
“ОСА” ტიპის საზენიტო სარაკეტო კომპლექსის მართავად საზენიტო რაკეტას 15 კგ-იან საბრძოლო ქობინით ბევრად უფრო მძლავრი დაზიანებების მიყენება შეეძლო ქართული Су-25-ისთვის ვიდრე 1,3 კგიან საბრძოლო ქობინან «Игла»-ს სითბურ რაკეტას, არც იმის გამორიცხვა შეიძლება რომ სლავა ჯაბუას Су-25 მოიერიშე რუსულმა Су-27 ტიპის გამანადგურებელმა თვითფრინავმა “ჰაერი-ჰაერი” კლასის მართავადი რაკეტით ჩამოაგდო, ცნობილია რომ გუდაუთის ბომბორას სამხედრო აეროდრომზე რუსეთის ფედერაციიდან გადმოსროლი იყო რუსეთის სამხედრო საჰაერო ძალების ჩრდილოეთ კავკასიის სამხედრო ოქლის Су-27 ტიპის გამანადგურებელი თვითფრინავების ესკადრილია რომელსაც აფხაზეთის ცაში საქართველოს Су-25 მოიერიშებიის ჩამოგდება ევალებოდა.
საბოლოდ თუ რა გახდა Су-25 ჩამოგდების მიზეზი, ჩამოგდებული Су-25 ის ზღვიდან ამოღების და შესაბამისი ექსპერტიზის ჩატარების შემდეგ უნდა დადგნდეს თუ რა ტიპის რაკეტით იქნა ჩამოგდებული სლავა ჯაბუას Су-25.
გასათვალისწინებელი რომ სლავა ჯაბუას ავღანეთის ომში მონაწილე მფრინავი იყო და მიღებული ჰქონდა დიდი საბრძოლო გამოცდილება Су-25 მოიერიშე თვითფრინვით საბრძოლო გაფრენების შესრულებაში და ავღანეთის ომმ გამოვლილი პროფესიონალი სამხედრო პილოტის ჩამოგდება იოლი საქმე ნამდვლად არ იქნებოდა.
მოამზადა იოსებ ჭონქაძემ.
