რას იხსენებს ირაკლი ალადაშვილი 1993 წლის 23 სექტემბერს სოხუმთან იზანი ცერცვაძის Cy-25 მოიერიშე თვითფრინავის ჩამოგდების შესახებ.
სოხუმში 1993 წლის 19 სექტემბერს ჩავფრინდი. აფხაზებმა მორიგი ხელშეკრულება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ ტრადიციულად დაარღვიეს და 16 სექტემბერს შეტევა ორი მიმართულებიდან დაიწყეს – შეუტიეს სოხუმს და გადაკეტეს ოჩამჩირე-სოხუმის დამაკავშირებელი გზა.
თბილისიდან დრანდის აეროპორტში ჩაფრენისთანავე ვიგრძენი, რომ ამჯერად საქმე ბევრად უფრო სერიოზულად იყო – პირველად ფრონტის ხაზზე 1992 წლის ოქტომბერში, გაგრის დაკარგვის შემდეგ მოვხვდი (მანამდე ორი თვე ცხინვალში, ქართულ სამშვიდობო ბატალიონთან ერთად ზემო ნიქოზის შტაბში ვიყავი), მას შემდეგ სოხუმში კიდევ ხუთჯერ მომიწია ჩაფრენა (მათ შორის ტამიშის გზის გახსნაზე), მაგრამ არასოდეს ესე კრიტიკული არ ყოფილა სოხუმის ბედი…
ფრონტის ხაზი, რომელიც მანამდე მდინარე გუმისთაზე გადიოდა, დარღვეული იყო, მოწინააღმდეგის მცირერიცხოვანი ჯგუფები თითქმის ყველა მხრიდან უტევდნენ სოხუმს…
ჩვენი მთავარი “მოკავშირე”, “ომის ღმერთი” – არტილერია, რომელმაც არაერთხელ გვიშველა სოხუმზე მოწინააღმდეგის შეტევების მოგერიებისას, აღარ გვყავდა – 27 ივლისის მოლაპარაკებების თანახმად მთელი ქართული არტილერია სოხუმიდან ფოთში გამოვიტანეთ რუსული სადესანტო ხომალდებით (და თანაც ამაში რუს მეზღვაურებს ფულიც გადავუხადეთ!).
სოხუმის მდგომარეობა დღითიდღე მძიმდებოდა, მოიშალა ერთიანი მეთაურობა, სიტუაცია დაამძიმა ხელისუფლების მიერ გადადგმულმა მოუფიქრებელმა ნაბიჯმა – სკოლაში სწავლა სოხუმში მაიცდამაინც 1-ლ სექტემბერს დაეწყოთ, რის გამოც ბევრმა ადგილობრივმა, მანამდე ომს გარიდებული ბავშვები სოხუმში დააბრუნა და მძიმე არჩევნის წინ დადგა – სოხუმის ქუჩებში ებრძოლა თუ ახლობლების სამშვიდობოზე გაყვანაზე ეზრუნა…
ჩემი, როგორც ყოველკვირეული გაზეთის “7 დღის” სამხედრო კორესპონდენტის როლი აზრს კარგავდა – თბილისთან სატელეფონო კავშირის გაწყვეტის გამო, რედაქციაში ინფორმაციებს სოხუმში ბრძოლების შესახებ ვეღარ ვაწვდიდი (მაშინ ვინ იოცნებებდა ინტერნეტსა და მობილურ ტელეფონზე), მენაღმეებთან ერთად რამდენიმე დროებით პოზიციაზე მომიწია გასვლა, რაღაც მასალა დამიგროვდა და იმის იმედით თბილისში როგორმე დამერეკა, კელასურში, შტაბში მივედი, რომელიც სოხუმის ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტის შენობაში იყო განთავსებული.
იქ ერთი მომენტი დამამახსოვრდა. კიბეებზე ვიდექით, როდესაც შევარდნაძე თეთრი “ჟიგულით” მოვიდა (უკან წითელი “ტაბლეტკა-უაზი” და გაზ-66 აცილებდა დაცვით). ჯაბა იოსელიანი შეხვდა და ეუბნება – დრანდის აეროპორტში ჩვენი სამგზავრო თვითმფრინავი ჩამოგვიგდეს, ბევრი დაღუპულია, მათ გადასვენებას ვერ შევძლებთ, აეროპორტი დაიკეტაო. შევარდნაძემ მცირე დაფიქრების შემდეგ უპასუხა – დროებით დავასაფლაოთ აეროპორტის მიდამოებში, მოვიგერიოთ შეტევა და მერე გადავასვენოთო…
შტაბში ყოფნის დროს უცბად შეძახილები გაისმა – ჩამოაგდე, ჩამოაგდესო! ყველანი გარეთ გამოვცვივდით – ორი მოიერიშე “სუ-25” მოფრინავდა ერთს რაკეტა მოხვდა და ახლოს ჩამოვარდა, მეორემ კი თავი უშველაო! – იძახდა თვითმხილველი.
საქართველოს სამხედრო საჰეარო ძალების სარდილის იზანი ცერცვაძის 17 ტონიანი შეჯავშნული სუ-25 მოიერიშე რუსების მიერ ნასროლი საზენიტო რაკეტის მოხვდრის ჰაერში ნაწილებად დაიშლა..
მაშინვე თვითმფრინავის ჩამოვარდნის ადგილისკენ სირბილით წავედი, მთაზე იყო ასასვლელი, საცალფეხო ბილიკზე ადგილობრივი მაცხოვრებელი შემხვდა ხელის ურიკით, რომლითაც “სუ-25″ის პილოტის კაბინის წინა შეჯავშნული მინა მოჰქონდა, რომელიც გახვრეტილი იყო. 55 მმ სისქის ჯავშანშუშის გახრეტა კი იმას ნიშნავდა, რომ ჩვენს მოიერიშეს რუსული საზენიტო რაკეტა წინ აუფეთქდდა…
ის, რომ ჩამოგდებული თვითმფრინავი ქართული იყო უკვე ეჭვი აღარ მეპარებოდა, მხოლოდ იმაზე ვფიქრობდი, მოასწრო თუ არა პილოტმა კატაპულტირება და გადარჩენა .იმიტომ განვიცდიდი, რომ მოიერიშეების პილოტებთან მეგობრობა მაკავშირებდა და მათთან ერთად ომის დროს რამდენიმე საინტერესო სიტუაციაში მოვხვდი, მათ შორის კოპიტნარის აეროდრომზე, საიდანაც ქართული მოიერიშეები აფხაზეთის ომში საბრძოლო გაფრენებს ახორციელებდნენ.
რამდენიმე წუთში თვითმფრინავის ჩამოვარდნის ადგილზე ავედი. საზენიტო რაკეტის აფეთქების ძალა ისეთი ძლიერი აღმოჩნდა, რომ შეჯავშნული მოიერიშეც კი ჰაერში ნაწილებად დაშალა (ეჭვი მაქვს,რომ რუსებმა “ბუკ”-ის რაკეტა გამოიყენეს), თვითმფრინავის მსხვილი ფრაგმენტები, მათ შორის კუდი, აქეთ-იქით ეყარა. თავად ჯავშანკაბინა, საბორტე ნომრით-04 , მიწაზე იდო, პილოტის სავარძელი კატაპულტირებული იყო, იმედი გაჩნდა,რომ მფრინვი გადარჩა, მაგრამ, სამწუხაროდ, მოშორებით ნარინჯისფერი გასაბერი ნავი დავინახე,რომელშიც ჩასვენებულ ცხედარს თეთრი ზეწარი ჰქონდა გადაფარებული.ვთხოვე მეჩვენებინათ – იზანი ცერცვაძე, პოლკოვნიკი, საქართველოს სამხედრო-საჰაერო ძალების სარდალი აღმოჩნდა…
არადა, ერთი წლით ადრე, 1992 წლის 19 სექტემბერს თბილისის საავიაციო ქარხნის “ველის” აეროდრომზე, სამეთაურო-სადისპეჩერო პუნქტიდან ვუყურებდი, თუ როგორ განახორციელეს პირველი გაფრენა “სუ-25” თვითმფრინავით იზანი ცერცვაძემ და ვალერი ნაყოფიამ. ეს დღე ქართული სამხედრო ავიციის (რომელიც დღეს, სამწუხაროდ, აღარ გვყავს) დაბადების დღედ იქცა…
