როგორ გაანადგურა დუშეთის ბატალიონის დანაყოფმა 1993 წლის 2 ივლისს ლაბრაში ტყვარჩელის დაჯგუფების ნაწილი
აფხაზეთი 1993 წლის ივლისი.აფხაზეთში მოქმედებს 1993 წლის 20 მაისის სამშვიდობო შეთანხმება გუმისთის ფრონოტზე მხოლოდ პოზიციური სროლებია.
ქალაქ ოჩამჩირე და მის გარშემო მდებარე სოფლების დიდი ნაწილი საქართველოს შეიარაღებული ძალების კონტროლქვე იმყოფება.
აფხაზი სეპარატისტების კონტროლის ქვეშ რჩება ქ.ტყვარჩელი და მისი მიმდებარე სოფლები ქოჩრა კუტოლი, და აშშ.
წითელი წრით მონიშნული ქართული მხრის მიერ კონტროლირებადი სოფლები
მწვანედ აფხაზი სეპარატისტების კონტროლ ქვეშ მყოფი სოფლები
ტყვარჩელში მოქმედი აფხაზი სეპარატისტების დაჯგუფება რამდენიმე ასეულ მებრძოლს ითვლიდა და შეიარღებული იყვნენ ძირითადად მსუბუქი შეიარაღებით: კალშნიკოვის ავტომატებით, ხელის ტყვიამფრქვევებით, RPG-18/26 ერთჯერდი ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარმტყორცნებით, RPG-7 ტიპის ხელის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარსაყორცნებით.
ჰქონდათ რამდენიმე 12.7 მმ კალიბრის DSHK ტიპის დაზგის ტყვიმფრქვევი, 23 მმ კალბრიანი ავტომატური საზენიტო ქვემეხი ZU-23-2 და 73 მმ კალიბრის დაზგის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარსატყორცნი SPG-9.
ჯავშანტექნიკიდან მათ განკარგულებაში იყო ნაალაფარი ქართული არმიის კუთვნილი ერთი ან ორი T-55 ტიპის ტანკი, რამდენიმე ერთეული ქვეითთა საბრძოლო მანქანა BMP-1, ჯავშანტრანსპორტიორი BTR-60 და სადაზვერო მანქანა BRDM-2.
საარტილერიო სისტემებიდან მათ შეიარღებაში იყო ერთი ან ორი 85/100 მმ კალიბრის ქვემეხი და რამდნიმე 82 მმ კალიბრის ნაღმსატყორცნი.
ჰაერსაწინააღმდეგო საშუალებებიდან ჰქონდათ: STRELA-2M და IGLA ტიპის გადასატანი საზენიტო სარაკეტო კომპლექსები.
ტყვარჩელში მოქმედი აფხაზური დაჯგუფება შეზღუდულად პარტიზანულ და პოზიციურ ბრძოლებს აწარმოებდა ოჩამჩირის გარეშემო სოფლებში განლაგებული ქართული შენაერთების წინააღმდეგ.
ვინაიდან ტყვარჩელი ოჩამჩირის მხრიდნ ბლოკირებული იყო ტყვარჩელში მოქმედი აფხაზი სეპრატისტების შეიარაღებით , საბრძოლო მასალებით და ცოცხალი ძალით რუსეთის ფედრაციის სხვადახვა ძალოვანი უწყებების სამხედრო სატრანსპორტო შვეულფრენებით რუსი სამხედროები გუდაუთის ბომბორას სამხედრო აეროდრომიდან სისტემატიურად ამარაგებდნენ.
ქართული შენაერთების საბრძოლო ამოცანა იყო ოჩამჩირის რაიონის და ოჩამჩირის მიმდებარე სოფლების დაცვას ტყვრჩელში მოქმედი აფხაზი სეპარატისტების თავდასხმებისაგან.
დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონი ოჩამჩირის რაიონში უკვე მეორე ჩავიდა პირველად დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონი ოჩამჩირეში 1993 წლის მარტში ჩავიდა და ოთხი თვე მოუწია საბრძოლო ამოცანების შესრულება .
საქართველოს თვდაცვის სამინისტროს სწრაფი რეაგირების დუშეთის მსუბუქი ქვეითი ბატალიონის პირადი შემადგენლობა 50-70 მებრძოლს ითვლიდა (შეიარაღებაში ჰქონდთა: კალაშნიკოვის 7.62 და 5.45 მმ კალიბრის ავტომატები, RPK-74 და PKM ტიპის ხელის ტყვიამფრქვევბი, 30 მმ კალიბრიანი AGS-17 ტიპის დაზგის ავტომატური ყუმბარსატყორცნები, ერთჯერადი RPG-18 და მრავლჯერადი RPG-7 ხელის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარმტყორცნები, სამხედრო სატვირთო ავტომანქანაზე დაყანებული 12.7 მმ-იანი DSHK ტიპის დაზგის ტყვიამფრქვევები)
დუშეთის ბატალიონის შტაბი განთავსებულია სოფელ ტამისშის ხიდდთან ხოლო ბატალიონის დანაყოფები სოფელ ლაბრაში საბრძოლო პოზიციაზე იყვნენ განლაგებულნი, ტამიშის ცოტა ქვემოთ ახალციხის ბატალიონი იყო განლაგებული.
სატანკო ბატალიონი ავაზა ლაბრის გადასახვევთან იყო დისლოცირებული. ავაზას შეიარაღებაში იყო 3-4 ერთეული T-55 ტიპის ტანკი და 2-4 BMP-1 ტიპის ქვეითა საბრძოლო მანქანა და რამდენიმე MT-LB.
სოფელ ახლ კინდღში განლაგებულია შავნაბადას ბატლიონის ბაზა, შანაბადა ბატალიონის ქვედანაყოფს სტრატეგიულ სიმაღლე ანუ -არხუზე აქვს საბრძოლო პოზიცია დაკავებული.
ახალ კინდღშია განთავსებული იყო თავდაცვის სამინისტროს საარტილერიო დივიზიონი მის შეიარაღებაში იყო: 122 მმ კალიბრის D-30 ტიპის ჰაუბიცები და „ გრადის “ ტიპის ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემები.
სოფელი ლაბარა ძირითადად სომხური მოსახლეობით იყო დასახლებული რომლებმაც ომის დაწყებისთანავე დატოვეს სოფელი.
სოფელ ლაბრაში დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონის ქვედანყოფებს მოწყობილი ჰქონდათ სანგრები, საცეცხლ წერტილები, დანაღმული ველები, ბლინდაჟების ქსელი და აშშ.
სოფელ ლაბრაში დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონის პოზიცები განლაგებული იყო ტყვარჩელის მიმართულებიდან მოსალოდნელი საფრთხეების შესაბამისად.
ოჩამჩირის რაიონი მოქმედი ქართული საჯარისო ნაწილებს თავდაცვითი ზღუდეები და საბრძოლო ტაქტიკა ტყვარჩელის მხრიდან მოსალოდნელი შეტევების მოსაგერიებლდ ჰქონდათ მოწყობილი და სანაპირო ზოლის კონტროლს არ ახორციელბდნენ რასაც მაშინ თავისი ობიექტურ მიზეზიც ჰქონდა იმ დროსათვის აფხაზი სეპარატისტებს შეიარაღებაში სადესანტო კატარღები არ ჰქონდათ და წარმოუდგენელი იყო აფხაზების მიერ საზღვაო დესანტის გადმოსხმა.
რუსს სამხედროებს 1993 წლის 2 ივლისს დაგეგმილი ჰქონდათ სოფელე ტამიში საზღვაო დესანტის გადმოსხმა.
სოფელ ტამისში საზღვაო დესანტის გადასხმის პარალელურად დაგეგმილი იყო ტყვარჩელში მოქმედი აფხაზური დაჯგუფებების მიერ ოჩამჩირის მიმდებარედ არსებულ სოფლებში განლაგებულ ქართულ შენართებზე სახმელეთო შეტევებიის განხორციელება და ზღვიდან გადმოსხმულ საზღვაო დესანტის მხრდაჭერა და მათანნ შეერთება.
მოწინააღმდეგის საბრძოლო ამოცანა იყო ტამიშთან საზღავო დესანტის გადახმა კინდღი-ცაგერას მონაკვეთზე განლაგებული ქართული ნაწილების განადგურება, სტრატეგიული სიმაღლე ანუ-არხუს აღება, ანუ-არხუდან ცენტრალური ავტომაგისტრალის საცეცხლ კონტროლზე აყვანა და სოხუმ-ოჩამჩირის ცენტრალური ავტომაგისტრალს ჩაკეტვა.
საზღვაო დესანტის მიერ სოხუმ-ოჩამჩირის დამკვშირებელი ავტომგისტრალის ჩაკეტვის შემდეგ ოჩამჩირის რაიონს მოწყვეტილ სოხუმზე გუმისითის მიმრთულებიდან ფართომაშტაბიანი სახმელეთო შეტევა დაიწყებოდა.
ალყაში მოქცეული სოხუმში ოჩამჩირდიან დამხმარე ძალების ვერ შევიდოდნენ. რასაც მოწინააღმდეგის გათვლით სოხუმის დაცემა უნდა მოჰყოლოდა.
რუსი სამხედროები კატარღებით გუდაუთიდან ტამიშის მიმართულებით დესანტის გადასახმელად მოემართებინ
1993 წლის 2ივლისი, მთელი ღამის განმავლობაში სოფელ ლაბრაში განლაგებული დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონის მებრძოლი ბადრი პაპიაშვილი სანგარში ჩასაფრებული პოზიციას იცავდა და ელოდებოდა ხელსაყრელ მომენტს აფხაზი სნაიპერის გასანეიტრალებლად.
1993 წლის 2 ივლისი, გამთენისას დაახლოვებით დილის 5 დან 6 საათამდე სანგარში მყოფმა ბ.პაპიაშვილმა მოულოდნელად დაინახა ტყვარჩელის მიმართულებიდან მოძრავი კბილებამდე შეიარღებული აფხაზი სეპარატისტების და რუსი სამხედროების ქვეითების ჯგუფი რომლებიც ლაბრის მიმართულებით მოძრაობდნენ.
ლაბრაში რამდენიმე ათეულ მეტრზე დუშეთის ბატალიონის პოზიციებზე მოახალოვების შემდეგ ბ.პაპიაშილმა ავტომატური ცეცხლსასროლი იარაღიდან ინტენსიური ცეცხლი გაუხნსა ლაბრის პოზიციების მიმარულებით შემოსულ აფხაზის სეპარტისტებს და რუსი სამხედროებს.
ბ. პაპიაშვილის მიერ გახსნილი ცეცხლმა ლაბრაში პოზიციზე მყოფი დუშეთის ბატლიონის ქვედანაყოფის პირადი შეადგენლობა წამოყარა რომლებმაც წინასწარ მომზადებული სანგრებში საცეცხლე პოზიციები დაიკავეს და მოწინაღმდეგეს ინტენსიური ცეცხლი გაუსხენს: ავტომატებით, ხელის ტყვიამფრქვევებით და ხელის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარსატყორცნებით.
აფხაზი სეპარატისტებისთვის მოულოდნელი აღმოჩნდა სოფელ ლაბრაში დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონის მიერ პოზიციებიდან გახსნილი ძლიერი ცეცხლი და ინჟინრული თვალსაზრისით მოწყობილი სასანგრე-ბლინდაჟების სისტემა რომელმაც დიდი საცეცხლე-უპიტატესტობა მისცა დუშეთის ბატალიონის დანაყოფებს შეტევაზე გადმოსულ აფხაზ სეპარტისტებზე.
სოფელ ლაბრასთნ შემოსული აფხაზი სეპარატისტები და რუსები ჩაწვენენ და ხელის ტანკსაწინაღმდეგო ყუმბარმტყორცნებით სანგარში გამაგრებულ ბ.პაპიაშვილს ტანკსაწინააღმდეგო კუმულაციური ჭურვები დაუშინეს…
საბედნიერო სანგარმა ტანკსაწინააღმდეგო კუმულციური ჭურვები აისხლიტა და უკან მდებარე სახლებს მოხვდა.
ტყვარჩელის აფხაზური დაჯგუფების ნაწილმა რომლსაც სოფელი ლაბრის აღება და ტამისში გადასხმულ საზღვაო დესანტთან შეერთება ჰქონდა დავალებული საბრძოლო ამოცანა ვერ შეასრულა დიდი მსხვერპლი განიცადა და იძულებული გახდა შეტევა შეეჩრებინა და სოფელ ლაბრაში გამაგრებულ დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონის ქვედანყოფთან პოზიცურ ბრძოლაში ჩართულიყო.
მოწინააღმდეგის სავარაუდო რაოდენობა კბილებამდე შეიარღებული და უახლესი რუსული ჯავშანჟილეტებთ და ჯავშან ჩაფხუტებით აღჭურვილი 50-150 მებრძოლი უნდა ყოფილიყო.
1993 წლის 2 ივლისს გამეთენისას სოფლე ნაოჩში რუსულმა სადესანტო კატარღებმა 350-500 კაციანი საზღვაო დესანტი გადმოსხეს.
1993 წლის 2 ივლისი ოჩამჩირის რაიონის სოფელი ნაოჩში რუსული საზღვაო დესანტი გადმოსხდა
რუსული საზღვაო დესანტის ჯგუფები სწრაფად ამოძრვადნენ ნაოჩიდან მარცხნივ და მარჯვნივ მიამრთულებით შეტევაზე გადავიდნენ
1993 წლის 2 ივლისს დილით ახალ კინდღიდან შავნაბადას ბატალიონი ორი ოცეული ორი БТР-80 ტიპის ჯავშანტრანსპორტიორით და ერთი ურალის სამხედრო ავტომანქანით სოფელ ტამიშის მიმართულებით გავიდნენ.
რუსული დესანტის დანაყოფებმა ახალი კინდღიდან გამოსულ შავნაბადას ბატალიონის სამხედრო კოლონას ტამიშთან თბილისის-სენაკი -ლესალიძე ავტოაგისტრალზე ჩასაფრებიდან ინტენსიური ცეცხლი გაუხსნეს: ავტომატებით, GP-25 ლულისვეშა ყუმბარმტყორცნებით, SVD სანაპერული შაშხანებით, PKM ხელის ტყვიამფრქვევებით, ერთჯერადი ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარმტყორცნებით, RPG- 7 ხელის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარსატყორცნებთ და 12.7 მმ UTES ტიპის დაზგის ტყვიამფრქვევბით..
კოლონის თავში მოძრავ შავნაბადას ბატალიონის БТР-80 ტიპის ჯავშანტრანსპორტიორს დესანტის მიერ ნასროლი ტანკსაწინააღმდეგო კუმულაციური ჭურვები მოხვდა დაზიანდა და გზიიდან გადავიდა.
აფეთქებული ჯავშანტრასპორტიორიდან შავნაბადას ბატალიონის მებრძოლები გადმოვიდნენ და ჩასაფრებასთან უთანსწორო ბრძოლაში ჩაებნენ .
საზღვაო დესანტის დანაყოფებმა რამდენიმე საათიანი ბრძოლის შედეგად თითქთმის მთლიანად გაანადგურეს შავნაბადას ბატალიონის სამხედრო კოლონა, რამდენიმე დაჭრილბმა შავნაბადელმა ძლივს გააღწია ჩაასაფრების ადგილიდან.
რუსულმა საზღავო დესანტის დანაყოფებმა ტამისშთან ე.წ აიმუნების პიტომნიკთან ჩასაფრება მოუწყოს ტამისში ცენტრალურ ავტო მაგისტრალზე ოჩამჩირის მიმართულებით მოძრავ დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონის სამხედრო კოლონას.
რუსმა საზღვაო მედესანტეებმა ხელის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარმტყორცნით დუშეთის ბატალიონის კოლონის პირველი სამხედრო ავტომანქაა ააფეთქეს, შემდეგ კოლონის ბოლო მანქანაზე გადაიტანეს ყუმბარსატყორცნების ცეცხლი და ამით კოლონის დანარჩენი ავტომანქანები ჩახერგეს.
კოლონაში მყოფი დუშეთის ბატალიონის მებრძოლები სამხედრო ავტომანქანებიდან გადმოხტნენ დ ჩასაფრებაში მყოფ საზღვაო დესანტის დანაყოფებს საპასუხო ცეცხლი გაუხსენს: ავტომატებიდან, PKM ხელის ტყვიამფრქვევედიან და RPG-7 ხელის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარსატყორცნებიდან .
კოლონაში მყოფი „ZIL -131 “ სამხიდან ავტომანქანაზე დაყენებული 12.7 მმ „DSHK “ ტიპის მსხვილკალიბრიანი ტყვიამფრქვევის ჯერით ცხრილავდა ჩასაფრებული დესანტის პოზიციას დუშეთის ბატალიონის მებროლი ლექსო ხეცაშვილი რომელიც ბოლო ტყვიამდე გმირულად იბრძოდა.
დუშეთის ბატალიონის სამხედრო კოლონის დაცვაში იბრძოდა და სიმამაცეში ტოლს არავის უდევდა 15 წლის სამაჩაბლოელი გიორგი ხუბაევი რაზმაძე მეტსახელად (კიზილა)
სოფელ ტამსიში მამიმუნების პოტომნიკთან რუსული საზღავო დესანტის მიერ დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონის სამხედრო კოლონის განადგურების შედეგად ადგილზე დიღუპა და უზგო-უკოდ დაიკარგა დუშთის ბატალიონის 40 სამხედრო მოსამსახურე.
კავშირგბმულობის მოშლის გამო ლაბრაში საბრძოლო პოზციებზე მყოფმა დუშეთის ბატალიონის დანაყოფმა არ იცოდნენ სოფელ ტამისში რუსული საზღვო დესანტის გადმოსხმის შესახებ.
რუსული საზღვაო დესანტი თავს დაესხა და ტამიში-ლაბრას მონაკვეთზე ავაზას ბატალიონის პოზიცებს მოულოდნელი შეტვის შედეგად დესანტმა ხელში ჩაიგდო ავაზას კუთვნილი 3 ერთეული T-55 ტიპის ტანკი. საზღვაო დესანტმა სოფელ ტამიშის ხიდი დაიკავა.
სოფელ ლაბრაში ტყვარჩელის დაჯგუფების ნაწილთან ბრძოლაში ჩაბმული დუშეთის ბატალიონის ქვდანაყოფისათვის დილის 1993 წლის 2 ივლის მხოლოდ 10 საათზე ხდება ცნობილი რომ აფხაზებმა სოფელ ტამისში საზღავო დესანტი გადმოსხეს.
სოფელე ლაბრას ასახვევთან გამაგრებულ ქართულ ქვედანაყოფმა ტამისში მხრიდან მიახლოვებული T-55 ტიპის ტანკი თავისიანად ჩათვალეს იფიქრეს რომ ტანკები მათ დასხმარებლად მიდოდნენ (ლოგიკურად ასეც უნდა მომხდარიყო) და ახლო მანძილზე მიახლოვების საშუალება მისცეს რა დროსაც T-55 ტიპის ტანკმა 100 მმ-იანი ქვემეხიდან გაისროლა.
ტანკიდან ნასროლი ჭურვის აფეთქების შედეგად დაიღუპა 1 და დაიჭრა რამდენიმე ქართველი მებრძოლი.
ლაბრაში გამაგრებული დუშეთის სწრაფი რეაგირების ბატალიონის დანაყოფისთის ცნობილი გახდა ტამიში რუსული საზღავო დესანტის გადმოსხმის შესახებ პარალელურად ტყვარჩელის მხრიდან არ წყდებოდა მოწინააღმდეგის ცეცხლი.
ლაბრაში მყოფი დუშეთის ბატალიონი ქვედანაყოფი პრაქტიკულად ალყაში ექცეოდა
აღსანიშნავია რომ სოფელ ლაბრაში მყოფი დუშეთის ბატალიონის ქვედნაყოფს 6 საათიანი ბრძოლის შედეგად დანკარგი არ ჰქონია.
ლაბრაში მყოფი დუშეთის ბატლიონის მებრძოლი ბ.პაპიაშვილი ჩაუდეგა სათავეში დუშეთის ბატლიონის ჯგუფის ლაბრიდან გამოყვანის ოპერაციას, დუშეთის ბატალიონის დანაყოფი ლაბრიდან 1993 2ლის 2 ივლისი 11 სააზე დაიწყო ოჩამჩირის რკინიგზის ხაზის მიამრთულებით გამოსვლა სადაც აფხაზი სეპარატისტების ჯგუფთან შეტაკებაც მოუხდათ, დუშეთის ბატალიონს დანაყოფს სხვა ქართული შენაერთების გადარჩენილი მებრძოლებიც შეუერთდნენ.
გაერთიანებული ქართველი მებრძოლების ჯგუფი ბადრი პაპაშვილის ხელმძღვანელობით უდანკარგოდ გააღწიეს ოჩამჩირეში.
ტამისში გადმოსხმული რუსული საზღავო დესანტი ქართულმა საჯარსიო ნაწილებმა 9- 10-11 ივლისს გააანადგურეს და გაანთავისუფლეს სოფელი ტამიში.