რა ტიპის ტყვიამფრქვევებს იყენებდა ქართული ჯარი და სახლახო გვარდია 1921 წლის რუსეთ საქართველოს ომში
1873 წელს ამერიკელმა ჰაირემ სტივენს მაქსიმმა შეიმუშავა იარაღი , ეს იყო პირველი ავტომატური ტყვიამფრქვევი რომლის მუშაობის პრინციპი პრინციპი ეფუძნებოდა გასროლი ტყვიის ენერგიის გამოყენებას. ეს იყო პირველი ავტომატური იარაღის კაცობრიობის ისტორიაში.
1883 წლეს გამომგონებელმა სტივენს მაქსიმა პირველად ავტომატური ტყვიამფრქვევები წარუდგინა ამერიკელ სამხედროებს,ამერიკელმა სამხედროებმა ჩათვალეს რომ ტყვიამფრქვეს ჰქონდა ძალიან დიდი სწრაფსროლა რაც გამოიწვევდა ვაზნების დიდი რაოდენობით ხარჯვას და უარი თქვეს ამერიკის არმიაში სტივენს მაქსიმის ტყვიამფრქვევის შეიარაღებაში მიღებაზე.
ამერიკელი კონსტრუქტორი ემიგრაციაში წავიდა დიდ ბრიტანეთში და ბრიტანელებს შესთავაზა თავის იარაღი.
ბრიტნელი სამხედროები ახალ იარაღს მაინცადამაინც დიდი ენთუზიაზმით არ შეხვედრილან თუმცაღა მათში ინტერესი გამოიწვიაახალმა ავტომატურმა იარაღმა.
სტივენს მაქსიმა ახალი ავტომატური ტყვიამფრქვევის გამოშვება დაიწყო ბანკირის Натаниэлю Ротшильдის დახმარებით რომელიც დათანხმდა მისი პროექტის დაფინანსებაზე.
ამერიკელმა ჰაირემ სტივენს მაქსიმა ჩამოაყალიბა კომპანია რომელმაც დაიწყო მსოფლიოში პირველი ავტომატური ტყვიამფრქვევის სერიული გამოშვება.
ტყვიამფრქვევის მუშაობის სექმა რომელიც კონსტრუქტორის მიერ იყო შექმნილი იმდენად სრულყოფილი იყო რომ დიდი შთაბეჭდილება მოხდინა ბრიტანლ სამხედროებზე და მაქისმის დაზგის ტყვამფქრევევბი პირველად ბრიტნეთის არმიის შეიარაღებაში მიღებული იქნა.
ჰაირემ სტივენს მაქსიმი
ბრიტანეთის არმიამ მაქსიმის დაზგის ტყვიამფრქები დიდი ეფექტურობით გამოიყენა ინგლის ბურების 1899-1902 ომში.
მაქსიმის დაზგის ტყვიამფრქვევები მეფის რუსეთის საიმპერატორო არმიაში.
სტივენს მაქსიმა მეფის რუსეთში ტყვიამფრქვევების საცდელი პარტია 1887 წელს შეიტანა.ტყვიამფრქვევის კალიბრი იყო 11, 43 მმ,მოგვიანებით ტყვიამფრქვევის კალიბრი გადაკეთდა ბერდენას შაშხანის კალიბრზე რომლეიც შეიარაღებაში ჰოდქნა მეფის რუსეთის არმიას. უფრო მოგვინებით ტყვიამფრქვევი გადაკეთდა მოსინის შაშხანის ვაზნის კალიბრიზე(7.62მმ)
1897 წლიდან 1904 წლამდე რუსეთმა 300-მდე ტყვიამფრქვევი შეიძინა და დაიწყო ამ იარაღის ისტორია რუსეთის არმიაში.ტყვიამფრქვევის მასა 244 კგ იყო,ტყვიამფრქვევბი დამონტაჟებული იქნა საველე ქვემეხების მძიმე ბორბილიან ლაფეტებზე.
1904 წელს ტულის იარღაის ქარხანაში დაიწყო მაქსიმის ტყვიამფრქვევის წარმოება.რუსეთ იაპონიის 1904-1905 წლების ომში მეფის რუსეთის არმიამ გამოიყენა მაქსმის დაზგის ტყვიამფრქვევები.
იაპონელებთნ ომში გამოჩნადა მაქსიმის ტყვიამფრქვევბის განსაკუთრებული ეფექტურობა.მეფის რუსეთის არმიის ნაწილებიდნა ამოღებული იქნა მძიმე ბორბლიანი ქვემეხის ლაფეტები რომელის ზომები ძალიან დიდი იყო დ ამის ნაცვლად ტყვიაფრქვევბი დამონტაჟებული იქნა სამფეხებზე.
1910 წლიდან ამ იარაღის ბიოგრაფიის ნამდვილი რუსული ნაწილი იწყება.ტულის იარაღის ქარხანაში ჩატარდა მაქსიმის ტყვიმფრქვევის მოდერნიზაცია, მოდერნიზაციის ძირითადი დიზიანური სიახლე იყო, საველ ქვემეხების მძიმე ბორბილიანი ლაფეტების ნაცვლად ტყვიამფრქვევბი დაყენებეული იქნა ორ რკინის ბორბლიან კომპაქტურ ლაფეტზე რამაც ტყვიამფრქვეი ქვეითებითვის ადვილად გადასატანი და გაცილებით მობიულური გახდა ვიდე საველ არტილერიის ლაფეთებზე იყო.
მოდერნიზაციის შემდეგ ტყვიამფრქვევს ეწოდა 1910 წლის ნიმუშის დაზგის ტყვიამფრქვევი..
მაქისმის დაზგის ტყვიამფრქვევი ტაქტიკუ-ტექნიკური მომაცემები;კალიბირი,7.62×54 ,ტყვიის საწყისი სიჩარაე 800-865 მეტრი/წამში, სროლის მანძილი 3000-3800 მეტრი.საბრძოლო სრფაფსროლა 300გასროლა/წუთში წონა 66 კგ,უყენდებოდა 100,200,და 250 ვაზნიანი ლენტა.
მაქსიმის 7.62 მმ კალირბის დაზგის ტყვამფრქვევბი წარმატებით გამოიყენა რუსეთის არმიამ პირველ მსოფლიო ომში.
მაქსიმის ტიპის ტყვიამფრქვები გამოყენებული იქნა რუსეთის სამოქალაქო ომში როგორც ბოლშევიკური წითელი არმიის ისე კოლჩაკის ვრანგლერის და დენიკინის შენაერთების მიერ.
1917 წელის 12 დეკემბერს ქართულმა ჯარის ნაწილებმა და მენშევიკების სახალხო გვრდიის შენაერთებმა თბილისის არსენალი დააიკავეს რის შემედგ ქართული ჯარის და სახალხო გვარდის შეიარაღბაში აღმოჩნდა 7.62 მაქსიმსი დაზგის ტყვიამფრქვევბი .სამწუხაროდ ზუსტად არვინ იცის თუ რამდენი ცალი ტყვიამფრქვევი ერგო მეფის რუსეთის არმიის კავკასიის ჯარების მთავარი საწყობიდან ქართულ არმიას.
საქრთველოს შეიარაღებული ძალების რეგულარული საჯარისო ნაწილების და სახალხო გვარდიის შენაერთების ძირითადი ტყვიამფრქვევვები მაქსიმის ტიპის დაგზის ტყვიამფრქვევები გახდა.
მაქსიმის დაზგის ტყვიამფრქვევებით იყვნენ აღჭურვილნი ქართული ჯავშანავტომობილები და ჯავშანმატარებლები.
გარდა რუსული მაქსიმის ტიპის 7.62 მმ კალირბის დაზგის ტყვიამფრქვევნის ქართულ არმის შეიარაღებაში ჰქონდა მცირე რაოდენობა ბრიტანული ლუისის და კოლტის მარკის ხელის ტყვიამფრქვევები.
ილია ოდიშელიძის 1920 წლის 4 იანვრის მოხსენების თანამხად საქართველოს რუსეთისდა თურქეთისაგან თავდასაცავდ ესაჭიროვებოდა არანაკლებ 364 ცალი ტყვამფრქვევი.
1918-1920 წლებში საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის შეიარღებული ძალების მიერ წარმოებულ სამხედრო ოპერაციებში ქართული ნაწილების მიერ ფართოდ იქნა გამოყენებული მაქსიმის ტიპის ტყვიამფრქვევები.მათ შორის 1918 წლის სომხეთ საქართველოს ომში სამაჩაბლოში და აფხაზეთში 1918 წლსი ბოლშევიკუირი აჯანყებისას და 1920 წლის რუსეთ საქართველოს ომში.
1921 წლის რუსეთ საქართველოს თებერვალ-მარტის ომში ქართულმა საჯრისო ნაწილებმა და სახალხო გვარდიამ აქტიურად გამოიყენეს მაქსიმის ტიპის დაგზის ტყვიამფრქევვები ბოლშევიკების ნაწილებთან ბრძოლებში.
1921 წლის 18-24 თებერვალს ბოლშევიკების მე-11 არმიის ნაწილებთან თბილისის დაცვისთვის გამართულ ბრძოლებში, კოჯორთან შავნაბადასთან,ტაბახმელასთნ და სოღანლუღთან სიმაღლეებზე და სანგრებში გამაგრბეული ქართველი ჯარისკაცები და სახლხო გვარდილები მაქსიმის ტიპის დაზგის ტყვიამფრქვევბით გამანადგურებელ ცეცხლს უშენდნენ შეტევაზე გადასული მე-11 არმიის ქვეით ნაწილებს.
ქართველმა სამხედროებმა მაქსიმის ტიპის დაზგის ტყვიამფრქვევბით განსაკუთრები დიდი ზარალი მიაყენს 1921 წლის 19 თებერვალს სოღანლუღთან შეტევაზე გადმოსულ მე-11 არმიის ნაწილებს.
1921 წლის 19 თებერვალს სოღანლუღთან მე-11 არმიის 58 ბრიგადამ 580 ჯარიკაცი დაკარგა ხოლო ტყვედ 1000-1600 წიტელარმიელი იქნა ჩავრდნილი.
საქართველოში შემოჭრილი მარტო მე-11 წითელი არმიის შეიარაღაბაში იყო 1065 ცალი მაქსიმის ტყვიამფრქვევი.ბოლშევიკები მაქისმის ტიპის ტყვამფრქვევებს ფართოდ იყენებდენ სიმააღლებზე და სანგრებში გამაგრებული ქართული ნაწილების წინააღმდეგ.
ცხადია საქართველოში შემოჭრილი ბოლშევიკებს უდიდესი უპირატესობა ჰქონდა როგორც ცოცხალი ძალის რაოდენობაში ისე ტყვამფრქვევვების რაოდენობის მხრივაც და რაც ყველაზე მთავარია ბოლშევიკებს ტყვიამფრქვევების ვაზნების ულევი მარაგები ჰქონდათ განსხვავებით ქართული ჯარის ნაწილებისგან რომლებიც შაშახანების და ტყვიამფრქვევბის ვაზნების კატასტროფულ ნაკლებობას განიცდიდნენ.
1921 წლის 24 თებერვალს ტაბახმელაში ინუკრების მიერ კონტრეშევის განხორიცლებისას ბოლშევიკების მიერ სიმაღლეზე განთავსებულმა მაქსისმის დაზგის ტყვამფრქვევიდან განხსნილმა ინტენსიურმა ცეცხლმა იუნკერთა კონტრშეტევა შეაფერხა, იუნკერი შალვა ერისთავი სწრაფად გაემართა ბოლშევიკების სანგრისაკენ შაშახნის ცეცხლით და ხიშით განგმირა ტყვიამფრქვევის მემზინე და ოფიცერი თუმცა თვითონ მაქსიმის ჯერით დაცხრილული სასიკვდილოდ დაჭრილი დაეცა.
თბილისიდან უკან დახევის შემედგე გამართულ ბრძოლებში ქართული ჯარი და სახალხო გავრდიის ნაწილები იყენებდნენ მაქსმის ტყვიამფრქვევებს.
ქართლი საჯარისო ნაწილებმა მაქისმსის ტყვიამრქვევები აქტიურდ გამოიყენეს 1921 წლი 17-18 მარტს ბათუმის ბრძოლაში.
ხელისუფლების საფრანგეთიში ემიგრაციაში წასვლის შმედეგ,1921-1924 წლებში ანტიბოლშევიკური აჯაყნებებისას ქართველი პატიზანების მიერ მცირე რაოდენობით იქნა გამოყენებული მაქსმის დაზგის ტყვიამფრქვევები.
მოამზადა იოსებ ჭონქაძემ.
