პირველი მსოფილო ომი 1914-1918 წლები 

12.04.2015.

mk5_0004

 

ბრძოლა სანგრებში (ასევე იწოდება უმოძრაო ომად) არის სახმელეთო ომის ტიპი, სადაც მებრძოლები განლაგებულები არიან სანგრებში და შედეგად, დიდწილად დაცულები არიან მსუბუქი შეიარაღების და არტილერიის ცეცხლისგან. ამ ტიპის ომების ყველაზე ცნობილი მაგალითები იყო პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში, დასავლეთის ფრონტზე.
ბრძოლის სანგრებში განვითარების მიზეზი გახდა საცეცხლე საშუალებებში მომხდარი რევოლუციები/ტექნოლოგიური განვითარებები,  თუმცა მნიშნელოვანი განვითარება არ მომხდარა მობილობაში (გადაადგილების საშუალებებში), რასაც შედეგად მოჰყვა მსგავსი მდგომარეობა, სადაც თავდამცველ ძალას ქონდა უპირატესობა-ის კარგად იყო დაცული სანგრებში და კარგად იგერიებდა თავდამსხმელებს, ხოლო შემტევ ძალას არ ქონდა შესაბამისი მობილობა, რომ გადაელახა სანგრები ან სწრაფად ემოძრავა, ამიტომ ორივე მხარეს ერჩივნა, რომ სანგრებში გამაგრებული ყოფილიყო და იქიდან ებრძოლა.

პირველ მსოფლიო ომში, ორივე მხარე , ფრონტის ხაზზე თხრიდნენ სანგრებს და ასევე ამონტაჟებდნენ ქვეითთა საწინააღმდეგო მავთულებს. ტერიტორია, მებრძოლი მხარეების მიერ გათხრილ სანგრებს შორის, იბომბებოდა არტილერიის მიერ. შეტევები, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ის წარმატებით დასრულდებოდა, შემტევი ძალა ღებულობდა დიდ დანაკარგებს. ამის გამო, სანგრებში ომი, გახდა სიმბოლო ომის უსარგებლობის და ამაოების-როგორც ადამიანთა უმიზნოდ დახოცვის სიმბოლო.mk5_0003

სანგრებში ბრძოლა

სანგრებს ცეცხლსასროლი იარაღების გამოგონებამდეც იყენებდნენ, ოღონდ, იმ დროისთვის, ის უფრო მოწინააღმდეგის მოძრაობის დაბრკოლების მიზნით იქმნებოდა, მაგ. ხშირად თხრიდნენ თხრილებს, ციხე-სიმაგრეების წინ, რათა გაეძნელებინათ მოწინააღმდეგისთვის, ციხე-სიმაგრესთან მიახლოვება და მისი აღება.

მხოლოდ ცეცხლსასროლი იარაღების განვითარების შემდეგ დაიწყეს, სანგრების გამოყენება, როგორც პოზიციის, სადაც მაგრდებოდნენ ჯარისკაცები და თავს იცავდნენ მოწინააღმდეგისგან.  სანგრების გამოყენება ძალიან აქტიურად დაიწყო პირველ მსოფლიო ომში, სადაც სანგრების სიგრძე კილომეტრებს აღწევდა.

სტრატეგია და ტაქტიკა

პირველ მსოფლიო ომში, სანგრებში ბრძოლის ძირითადი სტრატეგია იყო-სანგრებში გამაგრების საშუალებით, ეფექტურად დაეცვათ საკუთარი პოზიციები და ამავე დროს ეცადათ მოწინააღმდეგის ფრონტის გარღვევა. მიზანი იყო მოწინააღმდეგის გამოფიტვა, მათი საბრძოლო რესურსების თანდათანობით ისე შემცირებით, რომ მოწინააღმდეგემ ვეღარ შეძლოს ომის გაგრძელება.

სანგრებში ბრძოლის დროს, შეტევისას გამოყენებული ძირითადი ტაქტიკა იყო შემდეგნაირი: ჯარისკაცების დიდი რაოდენობა, ამოდიოდნენ სანგრებიდან და წინ მიიწევდნენ მტრის სანგრების მიმართულებით, რა დროსაც, მოწინააღმდეგის მძვინვარე ცეცხლის ქვეშ ექცეოდნენ.  ომის ადრეულ პერიოდში, ეს სტანდარტული მეთოდი იყო და წარმატებული მაგალითები ძალიან მცირეა. შემდგომში, შეტევები  დაიწყეს ღამის საათებში, რა დროსაც, მოწინააღმდეგეს ნაკლები ხილვადობა ქონდა და შესაბამისად მათ გადარჩენის შანსი ეზრდებოდათ. 1917 წლისთვის, გერმანელებმა დაიწყეს ინფილტრაციის ტაქტიკის გამოყენება ( მოწინააღმდეგის უკანა პოზიციებზე შეტევა- წინა ხაზის გამაგრებული ადგილების გვერდის ავლით, რასაც შედეგად მოჰყვება წინა ხაზის გამაგრებული ადგილის იზოლაცია), როდესაც მაღალ დონეზე მომზადებული, კარგად შეიარაღებული, მცირე ჯგუფი უტევს მოწინააღმდეგის სუსტ პოზიციებს, კარგად დაცული პოზიციების გვერდის ავლით. თუმცა, მათ მოქმედების მანძილი მაინც შეზღუდული ქონდათ, რესურსების მიწოდებასთან და კომუნიკაციასთან დაკავშირებული პრობლემების გამო.

ქვეითების შეტევების დროს, არტილერიას ორი ძირითადი ფუნქცია ქონდა. პირველ რიგში, ქვეითების შეტევამდე, ხდებოდა არტილერიის ცეცხლის გახსნა, მოწინააღმდეგის იმ ტერიტორიაზე, სადაც ქვეითებს უნდა დაეწყოთ შეტევა. არტილერიის ცეცხლის მიზანი იყო მოწინააღმდეგის თავდაცვითი ნაგებობების დანგრევა, ჯარისკაცების მოკვლა და მათი დემორალიზება. არტილერიის დაბომბვების ხანგრძლივობა სიტუაციის მიხედვით მერყეობდა წამებიდან დღეებამდე. თუმცა, არტილერიის პრობლემა ის იყო, რომ ხშირად მათი ცეცხლი წარუმატებლად მთავრდებოდა და ვერ ახერხებდა მოწინააღმდეგის თავდაცვითი ნაგებობების დანგრევას და ხშირად, არტილერიის ცეცხლი მოწინააღმდეგისთვის უბრალოდ ნიშანი იყო, რომ მალე ქვეითები შეტევაზე გადმოვიდოდნენ. მაგ. სომის ბრძოლის დროს (1916) ბრიტანელებმა, გერმანელებს გაუხსნეს საარტილერიო ცეცხლი, რომელიც რვა დღის მანძილზე გრძელდებოდა, თუმცა რეალურად, ამ დაბომბვებმა, უმნიშვნელო ზიანი მიაყენა, გერმანელთა მიერ- ღრმად გათხრილ სანგრებს (სადაც, ჯარისკაცები შედარებით უსაფრთხოდ იყვნენ) და ქვეითების საწინააღმდეგო მავთულებს (რომელიც ქვეითების გადაადგილებას უშლის ხელს).მას შემდეგ რაც არტილერია შეწყვეტდა სროლას, თავდამცველები ასწრებდნენ მომზადებას , რომ წინააღმდეგობა გაეწიათ შემტევი ქვეითი ჯარისთვის.

არტილერიის მეორე მიზანი იყო, მეგობარი ძალებისთვის დახმარების გაწევა, ისე, რომ ხელი შეეშალათ მოწინააღმდეგეებისთვის კონტრ-შეტევის მოწყობაში. ამას ახერხებდნენ ე.წ მცოცავი ცეცხლის საშუალებით, როდესაც უკან დამხევი მეგობარი ძალების უკან ხდებოდა ტერიტორიის დაბომბვა, რათა ხელი შეეშალათ მოწინააღმდეგეებისთვის, უკან გამოკიდებაში.British_Mark_IV_Tadpole_tank

კომუნიკაციები

ერთ ერთი მთავრი პრობლემა, რომელიც შემტევ ძალას ხვდებოდა სანგრებში ბრძოლის დროს, იყო არასაიმედო კომუნიკაციის საშუალებები. რადიო კომუნიკაციები, ჯერ კიდევ არ იყო კარგად განვითარებული და ფართოდ გავრცელებული, ამიტომ იყენებდნენ ტელეგრაფებს, სემაფორებს, სასიგნალო ნათურებს, საფოსტო მტრედებს და ასევე, ადამიანებს, რომლებსაც სირბილით მიჰქონდათ ინფორმაცია სხვაგან. თუმცა მათი პრობლემა ის იყო, რომ ხშირად ვერ მიდიოდნენ დანიშნულების ადგილამდე და ზოგჯერ, თუ მივიდოდნენ, უკვე დაგვიანებული იყო.

ჩიხიდან გამოსვლა

პირველ მსოფლიო ომში, მთავარმა მეომარმა მხარეებმა, ნელ-ნელა დაიწყეს ახალი ტაქტიკების ძიება, რათა გაერღვიათ ეს ჩიხი, რაც სანგრებში ბრძოლამ შექმნა.

დაიწყეს ახალი მეთოდების ძიება, როგორიცაა გერმანელების მიერ გამოყენებული ინფილტრაციის ტაქტიკები, როდესაც გერმანელები ცდილობდნენ, სწრაფად აეარათ გვერდი კარგად დაცული სანგრისთვის და შეეტიათ უფრო მსუბუქად დაცული პოზიციისთვის.

ასევე, ბრიტანელების მიერ შექმნილ ტანკებს შეეძლოთ სანგრების გადალახვა. იმის მიუხედავად, რომ, თავდაპირველად ტანკებს არ იყენებდნენ ფართოდ და ეფექტურად, მათ დიდი გავლენა იქონიეს გერმანელთა მორალზე;ასევე, იმ დროისთვის, საშუალო ქვეით ჯარისკაცს არ  ქონდა ტანკსაწინააღმდეგო იარაღები.

ბრიტანული ტანკი Mark IV გადადის სანგარზე (1917 წ)

პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ

პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, სანგრებში ბრძოლა იშვიათი იყო, რადგან ტანკების და თვითმფრინავების განვითარებასთან ერთად, სანგრები არ წარმოადგენდნენ ბრძოლის ეფექტურ საშუალებას. თუმცა ისინი, მაინც გამოიყენებოდა ზოგიერთ ომში, როგორიცაა მაგ. ირან-ერაყის ომი. ეს ძირითადად იმით იყო განპირობებული, რომ ორივე ძალას ყავდა  დიდი რაოდენობით ქვეითი ჯარი-მსუბუქი შეიარაღებით, ხოლო შეჯავშნული ტექნიკა , თვითმფრინავები და კომბინირებული ოპერაციებისთვის მომზადებული ძალები, ძალიან მცირე რაოდენობით ყავდათ. ამ ომში ხდებოდა სანგრებიდან ბრძოლა, ამონტაჟებდნენ ქვეითთა საწინააღმდეგო მავთულებს, ამონტაჟებდნენ ტყვიამფრქვევებს და ასევე იყენებდნენ ქიმიურ იარაღებს.

ბრძოლა სანგრებში (მეორე ნაწილი)

გამოყენებული იარაღები

ქვეითების იარაღები

უმეტესობა ქვეითებს, პირველ მსოფლიო ომში, სანგრებში ბრძოლის დროს ქონდა მხოლოდ რამოდენიმე იარაღი: შაშხანა, ხიშტი და ყელის ყუმბარა. ბრიტანელი ჯარისკაცების სტანდარტული იარაღი იყო 7.7 მმ კალიბრის, მოკლე  მჭიდის მქონე შაშხანა-Lee-Enfield. როსის შაშხანა ფართოდ გამოიყენებოდა კანადელი ჯარისკაცების მიერ-ომის ადრეულ პერიოდში და ის უკეთესი სიზუსტით გამოირჩეოდა, ვიდრე ბრიტანული შაშხანა, თუმცა როგორც შემდგომში გამოჩნდა, ის არასაიმედო იყო-ხშირად იჭედებოდა მტვერში.

Short_Magazine_Lee-Enfield_Mk_1_(1903)_-_UK_-_cal_303_British_-_Armémuseum

                                                                  Lee-Enfield. როსის შაშხანა

გერმანელები იყენებდნენ 7.92×57 მმ  Gewerh 98-ს. ამ შაშხანას ქონდა უფრო მოკლე მჭიდი ვიდრე ბრიტანულ Lee-Enfield-ს და ასევე, სროლის უფრო ნაკლები ტემპით გამოირჩეოდა.  ბრიტანელთა შაშხანაზე მიმაგრებული ხიშტი იყო 53 სმ სიგრძის, რაც მას შედარებით უეფექტოს ხდიდა. ბრიტანელების სტატისტიკის მიხედვით, ჭრილობათა მხოლოდ 0.3 % იქნა მიყენებული ხიშტების მიერ. ხიშტებს ასევე იყენებდნენ დაჭრილი მებრძოლის საბოლოოდ მოსაკლავად, რაც ასევე ზოგავდა ვაზნას.

GEWEHR_98_23

გერმანული Gewerh 98

ხელის ყუმბარებს აქტიურად  იყენებდნენ ამ პერიოდში, ორივე მხარე ქმნიდა სპეციალიზირებულ ჯგუფს ამ კუთხით. მისი უპირატესობა ის იყო, რომ საშუალებას იძლეოდა, დაეზიანებინა მოწინააღმდეგე, ისე, რომ თავად არ ამოსულიყო სანგრიდან, ასევე სროლა, დიდ სიზუსტეს არ საჭიროებს, მისი მოქმედების შედარებით დიდი რადიუსიდან გამომდინარე. ასევე, ხელის ყუმბარა, საშუალებას იძლეოდა, თუ საკამრისად მიუახლოვდებოდა ჯარისკაცი მოწინააღმდეგის სანგრებს, ყუმბარა შიგ სანგარში ჩაეგდო.

Lee-Enfield

ტანკები

ტანკები, ომის ისტორიაში, პირველად გამოჩნდა პირველ მსოფლიო ომში. პირველი ტანკი შექმნეს ბრიტანელებმა, იმ მიზნით, რომ შეძლებოდა სანგრებზე გადავლა და მსუბუქი შეიარაღების ცეცხლის მიმართ მდგრადი ყოფილიყო. ბრიტანელებმა ტანკები პირველად გამოიყვანეს სომეს ბრძოლაში. თავდაპირველად, ისინი არასაიმედოდ და უეფექტოდ გამოიყურებოდნენ, თუმცა ძირითადად ცუდი სტრატეგიული ტაქტიკური დაგეგმვის გამო.

ტყვიამფრქვევები

1914 წლისთვის, ბრიტანელი ქვეითი ჯარისკაცები შეიარაღებული იყვნენ ორი ვიკერსის (Vickers) ტყვიამფრქვევით-ყოველ ბატალიონზე (300-1200 ჯარისკაცი),

vickers-profile

ბრიტანული(Vickers) ტიპის დაზგის ტყვიამფრქვევი

გერმანელების ყოველ ბატალიონს ქონდა 6 ტყვიამფრქვევი, ხოლო რუსეთს 8. 1915 წლისთვის, გერმანელბი იყენებდნენ ტყვიამფრქვევ MG 08-ს.

maxim-mg08

გერმანული MG 08 ტიპის ტყვიამფრქვევი

ბრიტანელები, როგორც რიცხვებიდან ჩანს, ნაკლებ ყურადღებას ანიჭებდნენ ტყვიამფრქვევებს და  მას „ზედმეტად სწრაფად მსროლელ იარაღს“ ეძახდნენ. ტყვიამფრქვევების სიძლიერე, ბრიტანელებმა სომის ბრძოლის (1916 წ) დროს იხილეს, როდესაც ტყვიამფრქვევების ცეცხლის შედეგად, დაახლოებით 60 000 ბრიტანელი მოკვდა და დაიჭრა.

ვიკერსის ტყვიამფრქვევი

ნაღმსატყორცნები

სანგრებში ბრძოლის დროს, აქტიურად გამოიყენებოდა ნაღმსატყორცნებიც, რომელთაც შედარებით მოკლე მოქმედების რადიუსი ქონდათ და ისროდნენ მოწინააღმდეგის სანგრების მიმართულებით, როგორც ჯარისკაცების განადგურების, ისე სანგრების დასანგრევად. ბრიტანელებმა 1914 წლისთვის გაისროლეს 545 ჭურვი, ხოლო 1916 წლისთვის 6 500 000-ზე მეტი.

ბრიტანელთა ძირითადი ნაღმსატყორცნი იყო-სტოკსის ნაღმსატყორცნი. გერმანელებს ნაღმსატყორცნების უფრო ფართო სპექტრი ქონდათ. ქონდათ მსუბუქი, საშუალო და მძიმე ნაღმსატყორცნები, რომლებიც სხვადასხვა მასის ჭურვებს, სხვადასხვა მანძილზე ისროდნენ.ფრანგი ჯარისკაცები, 86 მმ კალიბრის ნაღმსატყორცნით

არტილერია

არტილერია დომინირებდა სანგრებში ბრძოლებს. ქვეითების შეტევები, იშვიათად იყო წარმატებული, მათი დამხმარე არტილერიის საცეცხლე რადიუსის იქით. მათ იყენებდნენ სანგრების დაზიანების  მიზნით, ასევე ქვეითების მხარდასაჭერად, ე.წ მცოცავი ცეცხლის მეთოდით.გერმანელები იყენებდნენ 420 მმ ჰაუბიცებს, რომლებიც იწონიდნენ 20 ტონას და ისროდნენ ერთ ტონიან ჭურვებს, 10 კმ-ზე შორს.

მომწამლავი აირები

პირველ მსოფლიო ომში გამოიყენებოდა მომწამლავი აირებიც, თუმცა ისინი, ომის ადრეულ პერიოდში, უეფექტოები იყვნენ, რადგან მოწინააღმდეგეს შეეძლო ის უკან ესროლა, რის გამოც, შეიძლებოდა მის გამოყენებას მეგობარი ძალებიც დაეზიანებინა. მომწამლავი აირების სამი ტიპი გამოიყენებოდა: იპრიტი (Sulfur mustard), ქლორი და ფოსგენი.  ამათ გამოყენებას, შედეგად მოჰყვა აირწინაღების გამოყენება. თავდაპირველად, ქარხნული აირწინაღების შემოღებამდე, ჯარისკაცები მომწამლავი აირებისგან თავს იცავდნენ შემდეგნაირად: ცხვირსახოცზე ან რაიმე ტილოს ასველებდნენ შარდით და შემდეგ მას იფარებდნენ ცხვირზე და პირზე, იმ მიზნით, რომ შარდს გაენეიტრალებინა მომწამლავი აირი.

ცრემლმდენი აირები, პირველად გამოიყენეს ფრანგებმა 1914 წელს. ქლორი პირველად გერმანელებმა გამოიყენეს 1915 წელს, ქლორის დიდ დოზას შეეძლო მოეკლა მოწინნაღმდეგ, თუმცა მისი ადრეული დეტექცია ადვილი იყო, შესამჩნევი სუნისა და ფერის გამო. ფოსგენი პირველად 1915 წელს გამოიყენეს და ის ყველაზე ლეტალური (მომაკვდინებელი ) აირი იყო, რომელიც გამოყენებულ იქნა პირველ მსოფლიო ომში-ის ქლორზე 18-ჯერ უფრო ძლიერი იყო და ასევე, ძნელად შესამჩნევი იყო.

ყველაზე ეფექტური მომწამლავი აირი იყო იპრიტი, რომელიც გერმანელებმა 1917 წელს გამოიყენს. ის არ იყო ისეთივე მომაკვდინებელი, როგორც ფოსგენი, თუმცა ძალიან ძნელად შემჩნევადი იყო. მის მიერ გამოწვეული დამწვრობები იმდენად მძიმე იყო, რომ ძალიან მცირე ალბათობა არსებობდა იმისი, რომ ჯარისკაცი ხელახლა შეძლებდა ბრძოლას.ჯარისკაცი, იპრიტისგან მიღებული ქიმიური დამწვრობებით

ცეცხლმტყორცნი

ცეცხლმტყორცნები პირველად გერმანელებმა გამოიყენეს 1915 წელს, ფრანგების წინააღმდეგ, ხოლო შემდეგ ბრიტანელების წინააღმდეგ. ტექნოლოგია შედარებით ახალი იყო და 1917 წლამდე, ფართოდ არ გამოიყენებოდა.

ჩაფხუტი

პირველი მსოფლიო ომის პირველ წელს, არცერთი მებრძოლი მხარის ჯარისკაცები არ იყენებდნენ აღჭურვილები რკინის ჩაფხუტით. ჯარისკაცები ბრძოლაში მიდიოდნენ ჩაფხუტის გარეშე ან ზოგჯერ ეხურათ ჩვეულებრივი ტყავის ქუდები. გერმანელები იყენებდნენ პიკელჰელმს (წვეტიან ჩაფხუტს), რომლებიც ასევე ტყავისგან იყო დამზადებული.

მას შემდეგ რაც, ომი შევიდა უმოძრაო ფაზაში (სანგრებში ბრძოლის ერთ ერთი სინონიმი), მკვეთრად გაიზარდა ჯარისკაცების თავის ჭრილობები, რაც გამოწვეული იყო აფეთქებების შედეგად სხვადასხვა საგნების მოხვედრით. ფრანგებმა, პირველებმა დაინახეს საჭიროება-უკეთესი თავდაცვის აუცილებლობის და 1915 წლისთვის შემოიღეს რკინის ჩაფხუტები. შემდგომში სხვა ქვეყნებმაც შემოიღეს რკინის ჩაფხუტები.

კაიზერი ვილჰელმ II და სხვები ატარებენ პიკელჰელმს

თვითმფრინავები

სანგრებში ბრძოლის დროს, თვითმფრინავების მთავარი ფუნქცია იყო დაზვერვისწარმოება. ისინი გამოიყენებოდა არტილერიის ადგილმდებარეობის დასადგენად, მტრის მოძრაობის დასადგენად და სხვა. პირველი მსოფლიო ომის გამანადგურებლების ფუნქცია იყო სადაზვერვო თვითმფრინავების დაცვა და მოწინააღმდეგის სადაზვერვო თვითმფრინავების ჩამოგდება.

error: სტატიის დაკოპირება აკრძალულია!!!