საჰაერო ბატონობა-საჰაერო უპირატესობის ისეთი დონე, როდესაც, მოწინააღმდეგის საჰაერო ძალებს არ შესწევთ უნარი ეფექტური წინააღმდეგობის გაწევის.

საჰაერო ბატონობა

საჰაერო უპირატესობის ისეთი დონე, როდესაც, მოწინააღმდეგის საჰაერო ძალებს არ შესწევთ უნარი ეფექტური წინააღმდეგობის გაწევის.“

12.04.2015

საჰაერო ბატონობა გულისხმობს ერთი ერთი მეომარი მხარის, სამხედრო-საჰაერო ძალების, სრულ დომინანტობას-საჰაერო სივრცეში. NATO და შეერთებული შტატების თავდაცვის დეპარტამენტი მას განსაზღვრავს როგორც: „ საჰაერო უპირატესობის ისეთი დონე, როდესაც, მოწინააღმდეგის საჰაერო ძალებს არ შესწევთ უნარი ეფექტური წინააღმდეგობის გაწევის.“

საჰაერო სივრცის კონტროლის სამი დონე არსებობს: საჰაერო ბატონობა, საჰაერო უპირატესობა და საჰაერო პარიტეტი (თანასწორობა).

• საჰაერო ბატონობა არის უმაღლესი დონე, რაც ნიშნავს, რომ, ცის სრული კონტროლია დამყარებული.
• საჰაერო უპირატესობა არის მეორე დონე, რაც ნიშნავს, რომ ერთ ერთ მეომარ მხარეს, მოწინააღმდეგესთან შედარებით უფრო უკეთესი პოზიციები უჭირავს, თუმცა სრულად ვერ აკონტროლებს ცას.
• საჰაერო პარიტეტი არის ყველაზე დაბალი კონტროლის დონე, რაც ნიშნავს, რომ, საჰაერო კონტროლი ხდება მხოლოდ, საკუთარი სახმელეთო ჯარების მაღლა.

ის სამხედრო-საჰაერო ძალები, რომლებსაც არ შეუძლიათ წინააღმდეგობა გაუწიონ მოწინააღმდეგის საჰაერო უპირატესობას, იწყებენ საჰაერო დათმობის ქმედებებს, რაც გულისხმობს ისეთი ოპერაციების ჩატარებას, რომელიც ხელს შეუშლის საჰაერო უპირატესობის, საჰაერო ბატონობაში განვითარებას.

სამხედრო საჰაერო სიძლიერე სულ უფრო მნიშვნელოვანი ელემენტი ხდება თანამედროვე სამხედრო კამპანიების. სამხედრო დამგეგმავები (სტრატეგები) სულ უფრო მნიშვნელოვნად თვლიან სულ მცირე საჰაერო უპირატესობას. საჰაერო ბატონობა შესაძლებლობას იძლევა, განხორციელებულ იქნას საჰაერო დაბომბვები ბევრად უფრო ეფექტურად, ისევე როგორც, სახმელეთო ჯარებისთვის საჰაერო მხარდაჭერის გაწევა. ამასთანავე, ადვილი ხდება პარაშუტისტ-მედესანტეების საშუალებით იერიშის მიტანა, თვითმფრინავებით საბრძოლო მასალების ტრანსპორტირება და სხვა.

მეთოდები

არსებობს საჰაერო უპირატესობის მოპოვების სხვადასხვა საშუალებები. ისტორიულად, ყველაზე ეფექტური მეთოდი, რომლის საშუალებითაც შესაძლებელი იყო საჰაერო უპირატესობის მოპოვება არის მოწინააღმდეგის თვითმფრინავების მიწაზე განადგურება და იმ ინფრასტრუქტურის განადგურება, რომლითაც მოწინააღმდეგე ქვეყანა თვითმფრინავებს და მისთვის საჭირო რესურსებს ქმნის, როგორიცაა ქარხნები, საწვავის მარაგები, ასაფრენ-დასაფრენი ბილიკების განადგურება და სხვა. ამის ერთ ერთი თვალსაჩინო მაგალითიაოპერაცია ფოკუსი, რომელიც იყო ისრაელის მიერ, ექვსდღიანი ომის დასაწყისში განხორციელებული საჰაერო შეტევა, როდესაც მასიური საჰაერო შეტევის შედეგად, მათ ეგვიპტის სამხედრო-საჰაერო ძალების უმეტესობა იქნა განადგურებული მიწაზე. ამათ გარდა, რა თქმა უნდა, შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას თვითმფრინავ გამანადგურებლები, რომელთა მიზანი, მოწინააღმდეგის თვითმფრინავების საჰაერო ბრძოლაში განადგურებაა.შეტევები შესაძლოა განხორციელდეს სახმელეთო გზითაც, ავიაბაზების აფეთქებით და სხვა.

ისტორია

მეორე მსოფლიო ომის დასაწყისში, მთავარმა მებრძოლმა მხარეებმა, განსხვავებული ყურადღება მიაქციეს სამხედრო-საჰაერო სიძლიერეს. ადოლფ ჰიტლერი, მას ნაცისტური არმიის ერთადერთ მხარდაჭერისათვის გამოსადეგ საშუალებად ხედავდა.  ხოლო ანტიჰიტლერული კოალიციის ქვეყნები, მას უყურებდნენ როგორც ომის მნიშვნელოვან ნაწილს, უფრო კონკრეტულად კი, დიდ მნიშნელოვან ანიჭებდნენ სტრატეგიულ დაბომბვებს, როგორც გერმანიის ინდუსტრიული ცენტრების განადგურების საშუალებას.

საფრანგეთის დაცემის შემდეგ, Luftwaffe-მ (ნაცისტური გერმანიის სამხედრო-საჰაერო ძალები) საჰაერო ბატონობა მოიპოვა დასავლეთ ევროპაში. ბრიტანეთის ბრძოლაში, გერმანიამ ეცადა საჰაერო უპირატესობა მოეპოვებინა ბრიტანეთზე, თუმცა ეს ვერ მოახერხა. სტრატეგიულად, ბრიტანეთსა და გერმანიას შორის ზოგადი სიტუაცია, უფრო საჰაერო პარიტეტით შესაძლოა აღიწეროს. ამ საჰაერო ბრძოლის შემდეგ, რომელიც იწოდება ბრიტანეთის ბრძოლად, გერმანია გადავიდა ღამით, საჰაერო დაბომბვებით რეიდზე, რასაც ბრიტანეთმა მსგავსი რეიდებით უპასუხა.

ოპერაცია ბარბაროსას დროსაც, Luftwaffe-მ საჰაერო ბატონობას მიაღწია დროის გარკვეულ მანძილზე-საბჭოთა კავშირის ცაზე. თუმცა, მას შემდეგ რაც შეერთებული შტატები ჩაერთო ბრძოლაში, ანტიჰიტლერული კოალიციის ქვეყნების ერთობლივმა საჰაერო ძალებმა, ჯერ საჰაერო უპირატესობა, შემდეგ კი საჰაერო ბატონობა მოიპოვეს დასავლეთის ფრონტზე; შემდგომში, იგივე მოახერხა საბჭოთა კავშირმაც, რის შედეგადაც შესაძლებელი გახდა, კიდევ უფრო ინტენსიურად მომხდარიყო გერმანიის ქალაქების სტრატეგიული დაბომბვები.

საჰაერო უპირატესობის მოპოვებაში მნიშვნელოვანი ელემენტი გახდა ავიამზიდებიც, რომელიც, შესაძლებლობას იძლევა, მოხდეს თვითმფრინავების გამოყენება, ავიაბაზის არარსებობის შემთხვევაშიც. მაგ. იაპონელთა მიერ, პერლ-ჰარბორზე შეტევის დროს, მოხდა 353 გამანადგურებლის, ბომბდამშენისა და თვითმფრინავ-ტორპედომზიდის საშუალებით იერიშის მიტანა პერლ-ჰარბორის სამხედრო-საზღვაო ბაზაზე, რომლებიც გაფრენილ იქნენ იაპონელთა 6 ავიამზიდის მიერ.