სუნიტური სამკუთხედი

ფალუჯის პაციფიკაციისკენ მიმართული ამერიკული სამხედრო ოპერაცია, რომელმაც მიიღო კოდური სახელწოდება “ფხიზელი გადაწყვეტილება” (Vigilant Resolve), ფაქტიურად 2004 წლის 4 აპრილს დაიწყო, როდესაც საზღვაო ქვეითებმა ბლოკპოსტებით, ტანკებით, ჯავშანმანქანებითა და “ჰამვებით” გადაკეტეს ქალაქის ყველა მისადგომი, მთლიანად მოწყვიტეს რა ქალაქი გარესამყაროს, და ამით პრაქტიკაში მოახდინეს საყოველთაოდ მიღებული ამერიკული საბლოკადო ტაქტიკის ქმედითობის დემონსტრირება.

ოპერაციის მთავარი მიზანი იყო “ბლექუოტერის” თანამშრომლების მკვლელთა გამოვლენა. “ამ ადამიანებს ან ავიყვანთ, ან დავხოცავთ” – განაცხადა ლეიტენანტმა ერიკ კნაპმა, პრესასთან კავშირის ოფიცერმა. მეორე და არცთუ ნაკლებმნიშვნელოვანი ამოცანა იყო ქალაქში კანონიერების, წესრიგის და სტაბილურობის აღდგენა და ფალუჯაში ტერორისტების საქმიანობის განახლების აღკვეთა.

ოპერაცია Vigilant Resolve-ის გეგმის მიხედვით საზღვაო ქვეითებს ფალუჯა კვარტალ-კვარტალ უნდა გაეჩხრიკათ, დაეკავებინათ ეჭვმიტანილები და გაენადგურებინათ ყველა, ვინც წინააღმდეგობას გაწევდა. ქალაქის გარეთ მოწყობილი იქნა სპეციალური პუნქტები დაკავებულების შესაკრებად, ისინი გარშემორტყმული იყო ეკლიანი მავთულით, რაც არ ტოვებდა ილუზიებს ამერიკელთა ზრახვების შესახებ – ყველა, ვიც წინააღმდეგობას გაწევდა, ან მოკვდებოდა, ან პატიმრობაში იქნებოდა აყვანილი. “ქალაქი ალყაშია – რეპორტიორებს განუცხადა ლეიტენანტმა ჯეიმს ვანზანტმა – და ჩვენ იქ ცუდ ბიჭებს ვეძებთ”.

ქალაქის ბლოკირებასთან ერთად, ამერიკელებმა მძლავრი რადიოპროპაგანდა გაშალეს, რომელიც სამოქალაქო მაცხოვრებლებზე იყო მიმართული. რადიომიმღებებით ფალუჯის მცხოვრებლებს მოუწოდებდნენ ეთანამშრომლათ ამერიკულ ძალებთან, გამოევლინათ და ჯარისკაცებისთვის მიეთითებინათ ბოევიკებზე, მათ საყრდენ პუნქტებსა და საწყობებზე. ადგილობრივმა ერაყელმა პოლიციელებმა მეჩეთებთან და ხალხის თავშეყრის ადგილებზე გაფანტეს ფურცლები, რომლებშიც იტყობინებოდნენ იარაღის ტარების აკრძალვასა და ქალქში ყველასათვის სავალდებული კომენდანტის საათის შემოღებაზე საღამოს 7-დან დილის 6-მდე. ამასთან ერთად გავრცელდა ეგრეთ წოდებული “სამძებრო ფურცლები”, რომლებზედაც დაბეჭდილი იყო იმ ადამიანების სახეები, რომლებიც ეჭვმიტანილნი იყვნენ “ბლექუოტერის” კონტრაქტორების მკვლელობაში. სპეციალური რწმუნებულები დადიოდნენ სახლებში და აფრთხილებდნენ ადამიანებს არ გაეწიათ წინააღმდეგობა, როდესაც ამერიკელი ჯარისკაცები მათ სახლებს გაჩხრეკდნენ, პირიქით, სახლის ყველა მცხოვრები ერთად უნდა შეკრებილიყო ერთ ოთახში, რათა ზედმეტი სირთულეები არ შეექმნათ. თუკი მათ ჯარისკაცებთან გასაუბრება მოუნდებოდათ, მაშინ, უპირველეს ყოვლისა, ხელები უნდა აეწიათ. უნდა აღინიშნოს, რომ ფალუჯაში არსებული დაძაბული მდგომარეობის გათვალსწინებით, და ქალაქში მუჯაჰედების პარპაშისას, პირდაპირ ძნელია წარმოიდგინო პროსაოკუპაციო ძალების ასეთი ფართო აქტიურობა ამ დღეებში, ამიტომაც, ყველა ეს ღონისძიება უკიდურესად შეზღუდულად წავიდა, უაღრესად ვიწრო ჩარჩოებში, თუკი საერთოდ გატარდა.

ოპერაციის ნაჩქარევდ დაგეგმვის გამო საზღვაო ქვეითებს არ გააჩნდათ დრო დაზვერვის ჩასატარებლად და საბრძოლო მოქმედებების თეატრის თავისებურებების გასაცნობად, ხოლო ადგილის ერთგვაროვანი გეგმები არ იყო. ამასთანავე, თუმცა ყველამ იცოდა, რომ ჯარებს მოქმედება მჭიდროდ დასახლებულ ქალაქში მოუწევდათ, არანაირი ზომა სამოქალაქო მაცხოვრებლების ევაკუაციისთვის მიღებული არ ყოფილა, მით უფრო, რომ საევაკუაციო ღონისძიებების გასატარებლად, სწრაფი დარტყმის მიყენების აუცილებლობის გამო, დრო არ იყო. შედეგად საზღვაო ქვეითებს ოპერირება მოუხდათ უცნობ ადგილზე რთულ საქალაქო პირობებში.

ამ დროისათვის, ფალუჯაში მყოფი მუჯაჰედები, რომლებიც ხვდებოდნენ შურისგება გარდაუვალი იყო, აქტიურად ემზადებოდნენ თავდაცვისათვის, აგებდნენ ბარიკადებს, საგზაო დაბრკოლებებს და საცეცხლე წერტილებს. დაზვერვის მონაცემებით, იმ მომენტში ფალუჯაში სადღაც 500-მდე “პროფესიონალი” ბოევიკი იმყოფებოდა, რომლებსაც შესაძლოა შეერთებოდა კიდევ დაახლოებით მათი თანამგრძნობი 1000-მდე მოხალისე ადგილობრივი მაცხოვრებლებიდან. ითვალისწინებდნენ იმასაც, რომ ფალუჯაში იმყოფებოდა დაახლოებით 70 000 უმუშევარი მამაკაცი (350 000 მაცხოვრებლიდან), როგორც თვლიდნენ, მრავალი მათგანი დიდი სიამოვნებით გასწევდა წინააღმდეგობას. ამავე დროს, ათასობით მშვიდობიანმა მცხოვრებმა, რომლებიც ამერიკელთა გარდაუვალ დარტყმას მოელოდნენ, ქალაქი დატოვეს შეტევმდე რამდენიმე დღით ადრე. საინტერესოა, რომ ამერიკელები თვლიდნენ, რომ ფალუჯის მცხოვრებთა დაახლოებით 80% განწყობილი იყო ან ნეიტრალურად, ან კეთილად ამერიკული ჯარებისადმი – სწორედ ასე განუცხადა 2004 წლის 9 აპრილს გაზეთ “ვაშინგტონ პოსტს” ინტერვიუში საზღვაო ქვეითთა ვიცე-პოლკოვნიკმა ბრენან ბირნმა, ვისმა ბატალიონმაც აქტიური მონაწილეობა მიიღო ბრძოლაში. როგორც შემდეგში აღმოჩნდა, ასეთი ტიპიური ამერიკული ოპტიმისტური პროგნოზები ძალიან იყო გადაჭარბებული.

კერძო სამხედრო კომპანია “ბლექუოტერის” გარდაცვლილი კონტრაქტორები ჩამოკიდებული ფალუჯის ერთ-ერთ ხიდზე

ბოევიკებისა და მათიდამი სიმპატიურად განწყობილთა შეფასებული რაოდენობის გათვალისწინებით, ამერიკულმა სარდლობამ ოპერაცია “Vigilant Resolve”-ის შესასრულებლად თავდაპირველად ერთობ მცირე ძალები გამოყო. ფალუჯის პაციფიკაციის ამოცანის შესრულება დაკისრებული იქნა საზღვაო ქვეითთა ორ ბატალიონზე, რომელთა საერთო რიცხოვნობა ცოტათი აღემატებოდა 1000 მებრძოლს. ფალუჯა გაყოფილი იქნა ორ სექტორად – ჩრდილოეთად და სამხრეთად. ვიცე-პოლკოვნიკ ბრენენ ბირნის მე-5 პოლკის 1-ლი ბატალიონი (1/5) სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან უტევდა, ხოლო ვიცე-პოლკოვნიკ გრეგ ოლსონის 2/1 – ჩრდილო-დასავლეთიდან. ორივე ბატალიონი გაძლიერებული იყო კაპიტან მაიკლ სკაგსის 1-ლი სატანკო ბატალიონის “ჩარლი” ასეულით, რომელსაც შეიარაღებაზე М1А1 “აბრამსის” ტანკები გააჩნდა. 1-ლი სატანკო ოცეული (ექვსი ტანკი) ოლსონს გადაეცა, ხოლო მე-2 (ასევე ექვსი საბრძოლო მანქანით), პირველი კლასის ლეიტენანტ ტროი ზაილერის მეთაურობით, – ბირნს. ტანკებს ქვეითთა მხარდამჭერთა სახით უნდა ემოქმედათ, ორ-ორ მანქანიანი ათეულებით. ასეთი შედარებით მცირე ძალები, რომლებიც ოპერაციისთვის იქნა გამოყოფილი, აჩვენებს, რომ ამერიკული სარდლობა არ აფასებდა აჯანყებულთა პოტენციალსა და მათ საბრძოლო სულისკვეთებას. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ საზღვაო ქვეითთა დასახმარებლად ასევე გადაცემული იქნა ახალი ერაყული არმიის ორი ბატალიონიც, თუმცა მათზე დიდ იმედებს არ ამყარებდნენ.

სახმელეთო ჯარებისთვის მხარი უნდა დაეჭირა ავიაციას, ამისათვის გამოყოფილი იქნა საარტილერიო მხარდაჭერის თვითმფრინავი АС-130 “სპექტრები” (უნდა ემოქმედათ ღამის პერიოდში), და ასევე გამანადგურებელი F-16-ები და დამრტყმელი შვეულმრენი AH-1W “სუპერ კობრები” (მოქმედებდნენ დღისით). დაჭრილთა ევაკუაციას უზრუნველყოფდა საზღვაო ქვეითთა 161-ე საშუალო საშვეულმფრენო ესკადრონი (Marine Medium Helicopter Squadron). აქ უნდა აღვნიშნოთ, რომ 2002 წლის ოქტომბერში საზღვაო ქვეითთა თადარიგის პოლკოვნიკ გ. ანდერსონის მიერ ჩატარებული იქნა კომპიუტერული კვლევები ქალაქის ბრძოლებში შვეულმფრენების გამოყენების შესახებ. შედეგები არასახარბიელო აღმოჩნდა: მოწინააღმდეგის მიერ მსუბუქი საზენიტო საშუალების არსებობა განაპირობებდა შვეულმფრენების 50-75 %-ის დანაკარგს. თუმცა, როგორც ანალიტიკოსები აღნიშნავდნენ, ეს არ ნიშნავდა, რომ შვეულმფრენები არაეფექტურნი იყვნენ ქალაქის ბრძოლებში, პირიქით – ამერიკულ სარდლობას მხოლოდ მიანიშნეს პოტენციურად სუსტ ადგილებზე მათ გამოყენებაში. გაკეთებული იქნა აუცილებელი დასკვნები – ანალიტიკოსები ადასტურებდნენ, რომ ქალაქის პირობებში აუცილებელია სამხედრო დანიშნულების უპილოტო საფრენი აპარატების უფრო ფართო გამოყენება.

ფალუჯის შტურმის დაწყება

ამერიკელი სამხედროები ბლოკავენ ფალუჯისკენ მიმავალ გზატკეცილს

5 აპრილს ორივე ბატალიონმა საწყისი პოზიციები დაიკავა შეტევისათვის. თავიდან, პოტენციური სამიზნეების გამოსავლენად, ქალაქში შეგზავნილი იქნა პატარა სპეციალური ჯგუფები, თუმცა ქალაქის სიღრმეში ისინი არ შესულან. აქტიური მოქმედებები დაიწყო 6 აპრილს, როდესაც კაპიტანმა კაილ სტოდარდმა, ბატალიონ 2/1-ის ასეულ “ფოქსის” მეთაურმა, ქალაქის ჩრდილოეთ გარეუბანში მოწინააღმდეგის რაოდენობის გასარკვევად ერთი ოცეული შეგზავნა. პატრულმა ქალაქში შესვლაც კი ვერ მოსაწრო, რომ მაშინვე ცეცხლში მოყვა და ბლოკირებული იქნა მოწინააღმდეგის აღმატებული ძალების მიერ; დაიჭრა ერთ-ერთი ჯარისკაცი. საზღვაო ქვეითებმა დახმარება და დაჭრილის ევაკუაცია ითხოვეს. როგორც კი სტოდარდმა დახმარებაზე მათი თხოვნა მიიღო, დაუყოვნებლივ ბრძოლაში გაუშვა თავისი “სწრაფი რეაგირების რაზმი” (სრრ – Quick reaction team – QRT), რომლის შემადგენლობაშიც ორი ტანკი შედიოდა (თავმოყრილნი იყვნენ სარკინიგზო ესტაკადასთან ქალაქის ჩრდილო-დასავლეთ გარეუბანში).

სატანკო ათეულის მეთაური იყო კომენდორ-სერჟანტი (Gunnery-Sergant) ნიკოლას პოპადიჩი, საზღვაო ქვეითების საკადრო ტანკისტი, ჯერ კიდევ 1991 წლის “უდაბნოს ქარიშხლის” ვეტერანი. მეორე ტანკის მეთაური იყო სერჟანტი ხერბიერტო ესკამილია. ბრძანების მიღების შემდეგ, პოპადიჩმა თავისი ტანკები ბრძოლაში წაიყვანა. მძიმე “აბრამსები” სრრ-ის მებრძოლების წინ მიდიოდნენ, ბრძოლის ადგილის მიმართულებით. ტანკები მაშინვე საბრძოლო მოქმედებების ეპიცენტრში აღმოჩნდნენ, ცდილობდნენ რა დაეკავებინათ მოსახერხებელი პოზიციები ბლოკირებული ოცეულის პოზიციასთან გასასვლელად.

პოპადიჩის “აბრამსი” ქალაქის ვიწრო ქუჩაზე შეჩერდა. ვინაიდან ქალაქის პირობებში ბრძოლისას მხედველობა ტანკიდან ძალიან შეზღუდულია, პოპადიჩმა, მეორე მსოფლიო ომის სატანკო მეთაურების მსგავსად, ლუკიდან თავი ამოყო, რათა უკეთესად მოეხდინა ადგილზე ორიენტირება. მარჯვნივ მან დაინახა მებრძოლი საზღვაო ქვეითების ჯგუფი, შემდგომი რამდენიმე წამი კი იმ მიმართულების განსაზღვრაზე დაკარგა, საითაც ისინი ცეცხლს აწარმოებდნენ, რის შემდეგაც თავისი ტანკის ქვემეხის მობრუნება დაიწყო. სანამ კოშკურა მობრუნდებოდა, სერჟანტი ყურადღებით ათვალიერებდა სახურავებს, ფანჯრებს, კარის ღიობებსა და შესახვევებს, რათა მტერი მოიულოდნელად არ დასხმოდა თავს ტანკს.

პოპადიჩმა სწრაფად იპოვა თავისი პირველი სამიზნე – ეს იყო აჯანყებული, რომელიც ექვსი კვარტლის მოშორებით კედლის უკნიდან ისროდა, იგი დაფარული იქნა ქვემეხთან შეწყვილებული ტყვიამფრქვევის ცეცხლით. შემდეგ პოპადიჩმა თავისი ორი ტანკი წინ წაიყვანა, და მალე ტყვიებმა “აბრამსების” ჯავშანზე დაიწყეს წკაპუნი. ტანკების დაფარვით საზღვაო ქვეითები და მედიკები ბლოკირებული ოცეულის დასახმარებლად წავიდა. მძიმედ დაჭრილი საზღვაო ქვეითი წარმატებით იქნა ევაკუირებული, დანარჩენ დაჭრილებთან ერთად.

დაჭრილების ევაკუაციის შემდეგ ლეიტენანტ ჯოშ ჯეიმსონის მე-2 ოცეულმა პოზიციები ტანკების წინ დაიკავა და წინ დაიძრა. შედეგად საზღვაო ქვეითები და აჯანყებულები ფაქტიურად ერთმანეთში აირივნენ ქალაქის ვიწრო მონაკვეთზე, რაც ტანკისტებს თავიანთი შეიარაღების ეფექტურად გამოყენების შესაძლებლობას არ აძლევდა. პოპადიჩი რადიოთი ჯეიმსონს დაუკავშირდა და შესთავაზა, რომ ქვეითები ტანკების უკან გადმოსულიყვნენ. ჯეიმსონმა სწრაფად მოახდინა ორიენტირება და თავისი ხალხი უკან გადაიყვანა; საზღვაო ქვეითებმა სწრაფად დაიკავეს ახლომდებარე შენობების სახურავები, რამაც პოპადიჩს ორმოცი წყვილი თვალი მისცა, რომლებიც მისთვის ზემოდან სამიზნეებს ეძებდნენ. მას შემდეგ, რაც ქვეითები გზიდან ჩამოშორდნენ, პოპადიჩს შესაძლებლობა მიეცა მშვიდად გაენადგურებინა ყოველი სამიზნე, რომელიც მისი მხედველობის არეში მოხვდებოდა. და სწორედ ამას აკეთებდე მთელი დარჩენილი დღის განმავლობაში. დღის ბოლოსკენ პოპადიჩი წინ დაიძრა, თუმცა ორი კვარტლის გავლის შემდეგ წააწყდა წინაღობას, რომელიც ერთ-ერთ შესახვევში შემავალ გზას ხერგავდა- წაქცეული სატელეფონო ბოძები. ეს წინაღობა დაფარული იყო ეზოში მდგარი სახლით, რომელიც ქვიშიანი ტომრებით იყო გამაგრებული. სურათს ავსებდა იქვე დაყენებული უზარმაზარი ბენზინმზიდი. ყოველივე ამის დანახვის შემდეგ, პოპადიჩმა მაშინვე გააანალიზა, რომ ბენზინმზიდი გიგანტურ IED-ის – თვითნაკეთ ასაფეთქებელ მოწყობილობას წარმოადგენდა, რომელიც ადგილზე დამარხავდა მას მთელი თავისი ეკიპაჟით, და მაშინვე უკან დაიხია.

ამით სატანკო შეტევა შეჩერდა – მოძრაობის გაგრძელება წინ ძალიან სახიფათო იყო. ვინაიდან უკვე ღამდებოდა, წარმოიქმნა საშიშროება, რომ მოწინააღმდეგე ინიციატივას დაეუფლებოდა, ეს კი დაუშვებელი იყო. ამიტომაც პოპადიჩმა გადაწყვიტა ეცადა წინაღობასთან მიახლოება და მოესინჯა ძელების თავისი ტანკით გზიდან ჩამოშორება. გასაგებია, რომ ეს არ იყო საუკეთესო გეგმა, ვინაიდან ტანკი შეიძლება აეფეთქებინათ, თუმცა ამ სიტუაციაში დაყოვნება არ შეიძლებოდა.

ნიკოლს პოპადიჩი სიგარით ხელში

თუმცა კაპიტან სტოდარდს შექმნილ სიტუაციასთან დაკავშირებით საკუთარი აზრი გააჩნდა. იმის ნაცვლად, რომ სიბნელეში წინაღობის ტანკებით განადგურებას ცდილიყო, მან საავიაციო მხარდაჭერა გამოიძახა საარტილერიო მხარდაჭერის თვითმფრინავ АС-130-ის სახით. მით უფრო რომ ეს თვითმფრინავები სწორედაც ღამის პირობებში გამოსაყენებლად იყო განკუთვნილი, რათა თავი აერიდებინათ გადასატანი საზენიტო საშუალებებით დაზიანებისაგან.

მალე პოპადიჩმა პილოტებს რადიოთი აღუწერა შექმნილი მდგომარეობა. იქვე წარმოიშვა გაუთვალისწინებელი პრობლემა – პოპადიჩს წარმოდგენა არ ჰქონდა, როგორ უნდა გაეყვანა თვითფრინავი სამიზნეზე. აქამდე მას პირადად არასდროს ემუშავა მჭიდრო კონტაქტში ავიაციასთან. ტანკისტებს, პილოტებსა და საზღვაო ქვეითებს შორის ხანმოკლე თათბირის შემდეგ გამოსავალი ნაპოვნი იქნა – პოპადიჩი თავისი ტანკით სამიზნეს უნდა მიახლოებოდა და იგი ინფრაწითელი სხივით “გაენათებინა”. ითქვა და გაკეთდა: ტანკი წინაღობასთნ მივიდა (მის მიახლოებას მოწინააღმდეგის მხრიდან ცეცხლი არ მოჰყოლია) და იგი გაანათა. წამების შემდეგ პილოტებმა შეატყობინეს სამიზნის ჩაჭერის შესახებ და ურჩიეს პოპადიჩს ტანკი ბარიკადებიდან 125 მეტრით მოეშორებინა. პოპადიჩმა ტანკი 100 მეტრით დახია უკან (“ეს საკმარისია” – გაიფიქრა მან) და პოლოტებს ნიშანი მისცა.

გაისმა აფეთქების ხმა და АС-130-ის 40-მმ-იანი ჭურვებმა, პირველივე ზალპით, დალეწა წინაღობა და გზაა გაათავისუფლა. მომდევნო ზალპით განადგურებული იქნა ბენზინმზიდი, რომელიც საწვავით სავსე აღმოჩნდა და უზარმაზარი ალით იწვოდა. შემდეგ პოპადიჩმა პილოტები გაიყვანა ეზოში მდგარ სახლზე, სწორედ იმაზე, რომელიც ქვიშიანი ტომრებით იყო გაძლიერებული, და 40-მმ-იანმა ჭურვებმა მაშინვე გაანადგურა ნაგებობა.

ახლა უკვე გზა საბოლოოდ იყო გათავისუფლებული. ორი “აბრამსი”, თვითმფრინავის დაფარვით, წინ დაიძრა. პილოტებმა, რომლებიც ზემოდან ყველაფერს შესანიშნავად ხედავდნენ, პოპადიჩს შეატყობინეს ერთ-ერთ მახლობელ ქუჩაზე ხალხის თავმოყრის შესახებ, თუმცა მფრინავებს არ შეეძლოთ იმის განსაზღვრა, ეს ადამიანები ბოევიკები იყვნენ თუ სამოქალაქო პირებს წარმოადგენდნენ. პოპადიჩმა თავისი ტანკი დაუყოვნებლივ მითითებული მიმართულებისკენ დაძრა და მალე ათობით შეიარაღებული აჯანყებულის გარემცვაში აღმოჩნდა. ამერიკული ტანკის გამოჩენა, რომელსაც მათკენ თავისი მძლავრი ქვემეხი ჰქონდა მიშვერილი, ბოევიკებისთვის მოულოდნელი აღმოჩნდა, ვინაიდან მათ თავზე მფრენი თვითმფრინავის ძრავების ღრიალმა ტანკების ძრავების ხმა გადაფარა. ამგვარად პირველი (და უკანასკნელი), რაც მრავალმა მათგანმა გაიგონა, იყო პოპადიჩის ტანკის ქვემეხთან შეწყვილებული ტყვიამფრქვევის სროლის ხმა. გადარჩენილებმა თავს გაქცევით უშველეს და ირგვლივ მდგარ შენობებში შეცვივდნენ. ამერიკელებს უკვე არ სჭირდებოდათ განსაკუთრებული ფაციფუცი – პოპადიჩი უბრალოდ გაანათებდა სამიზნეს, ხოლო АС-130 პილოტები ცეცხლს ხსნიდნენ და მოწინააღმდეგეს ანადგურებდნენ. თვითმფრინავის ცეცხლით კვარტლის განადგურებას ერთი წუთიც არ დასჭირვებია. ეს ტაქტიკა იმდენად კარგად მუშაობდა, რომ ტანკისტები და მფრინავები ამგვარ სტილში დილამდე მუშაობდნენ. 7 აპრილის დილის 4 საათზე ტანკისტებს უკვე ამოწურვაზე ჰქონდათ საწვავისა და საბრძოლო მასალის მარაგები (პირველ რიგში ტყვიამფრქვევის ვაზნები), ამიტომაც მათ მიიღეს ბრძანება დაბრუნებოდნენ სტოდარდის ხალხის მიერ დაკავებულ პოზიციებს ქალაქის ჩრდილოეთ მისადგომებთან.

როდესაც ტანკები ქვეითების ხაზს მიუახლოვდნენ, გამოირკვა, რომ მარაგების შესავსებად საწყის პოზიციებზე დაბრუნებას ისინი ვერ მოახერხებდნენ. უფრო მეტიც, ვინაიდან ფალუჯაში მომარაგების მანქანების გაგზავნა ძალიან სახიფათო იყო, პოპადიჩის ტანკებს არ შეეძლოთ იმედი დაემყარებინათ საწვავის მარაგების შევსებაზე. რაც შეეხება საბრძოლო მასალების მარაგის შევსებას, საზღვაო ქვეითებმა ის ხელით უზრუნველყვეს – როგორც კი გათენდა პოპადიჩმა საზღვაო ქვეითების კოლონა დაინახა, რომლებიც ერთი-მეორის მიყოლებით მოდიოდნენ მის ტანკებთან. ქვეითებს ერთ ხელში პირადი იარაღი ეჭირათ, ხოლო მეორეში – ტყვიამფრქვევის ვაზნების ყუთები. ამგვარად ამერიკელებმა შეძლეს სატანკო ტყვიამფრქვევების საბრძოლო მარაგების შევსება, რაც ქალაქის ბრძოლების პირობებში უკიდურესად საჭირო იყო. ახლა ტანკისტები კვლავ მზად იყვნენ ბრძოლისთვის.

6 აპრილის ბრძოლების შედეგად კაპიტან სტოდარდის საზღვაო ქვეითები ფალუჯაში ყველა სხვა დანაყოფზე ღრმად შევიდნენ, რაშიც დიდი როლი პოპადიჩის სატანკო მხარდაჭერამ და ავიაციასთან წარმატებულმა ურთიერთქმედებამ ითამაშა. თუმცა ახლა ტანკებზე დაყრდნობა სტოდარდს აღარ შეეძლო – “აბრამსების” ავზებში დარჩენილი საწვავის მარაგები მათი აქტიურად გამოყენების საშუალებას არ იძლეოდა. ამიტომაც დილით საბრძოლო მოქმედებების განახლებისას ქვეითებმა შეტევა დაიწყეს, ხოლო პოპადიჩმა პოზიციების შენარჩუნების ბრძანება მიიღო. ამგვარად ტანკები ქვეითების მხარდაჭერის გარეშე დარჩნენ.

ბოევიკები მალევე მიხვდნენ რაც ხდებოდა. მათმა პატარა ჯგუფებმა ეზოებისა და შესახვევების გავლით გაჟონვა (ინფილტრაცია) დაიწყეს და ორ მდგარ ტანკს მიუახლოვდნენ. პოპადიჩი და მისი ხალხი შესანიშნავად აცნობიერებდნენ მდგომარეობის მთელ სერიოზულობას და წინააღმდეგოფისთვის ემზადებოდნენ. აჯანყებულები მათ ხელის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარსატყორცნებიდან ესროდნენ, რამდენიმე ყუმბარა ტანკს ასცდა, თუმცა რამდენიმე მიზანს მოხვდა, მაგრამ სერიოზული დაზიანებები არ გამოუწვევიათ. საპასუხოდ ტანკისტებმა ტყვიამფრქვევებისა და პირადი შეიარაღების ცეცხლით მოწინააღმდეგე მოიგერიეს, ამგვარად ამ შემთხვევაში ყველაფერი მშვიდობიანად დამთავრდა. და ტანკებიც ადგილზე დარჩნენ.

შუადღისას ტანკისტებმა შენიშნეს რამდენიმე ათეული აჯანყებული, რომლებიც სამი კვარტლით წინ მეჩეთის მახლობლად იკრიბებოდნენ. პოპადიჩი მაშინვე სტოდარდს დაუკავშირდა და შეტევის ნებართვა თხოვა. “მიხედე მაგათ”- მოკლედ უბრძანა სტოდარდმა.

“აბრამსებმა” კვლავ შეუტიეს: “წითელი 3, წითელი 4 ვარ, მომყევი” – რადიოთი უბრძანა პოპადიჩმა ესკამილის. ტანკების დანახვის შემდეგ ბოევიკები აქეთ-იქით დაიფანტნენ. მათგან ნახევარზე მეტი ტანკისტებმა ტყვიამფრქვევის ცეცხლით მიაწვინეს, დანარჩენებმა კი თავს გაქცევით უშველეს. საფრთხე უგულებელყოფით, ტანკები მათ უკან მიჰყვნენ და სულ უფრო და უფრო ღრმად შედიოდნენ ქალაქის ვიწრო ქუჩებზე. იმდენად ვიწროებზე, რომ ტანკებს კოშკურების მობრუნებაც კი არ შეეძლოთ, შედეგად ტყვიამფრქვევებით მუშაობაუხდებოდათ. ყველამ იცოდა, რომ ეს ჯავშანტექნიკას სახიფათო მდგომარეობაში აყენებდა, თუმცა არაფრის გაკეთება შეიძლებოდა. შედეგად, როგორც კი პოპადიჩის “აბრამსი” პატარა გზაჯვარედინზე გავიდა, ერთ-ერთმა აჯანყებულმა გვერდიდან ყუმბარსატყორცნიდან ესროლა. ყუმბარა ტანკს კოშკურაში მოხვდა და გასაკუთრებული დაზიანებები არ გამოუწვევია. პოპადიჩმა ბოევიკისკენ კოშკურის ტყვიამფრქვევი მიაბრუნა, თუმცა გასროლა ვერ მოასწრო. მეორე ბოევიკმა შენობის სახურავიდან პირდაპირ ტანკის უკნიდან ყუმბარსატყორცნიდან ისროლა და ტანკის კოშკურა დააზიანა. პოპადიჩმა მძიმე კანტუზია მიიღო, დაიჭრა თავსა და ფეხში, ასევე დაიჭრნენ მემიზნე და დამტენიც (კაპრალი რაინ ჩემბერსი და უმცროსი კაპრალი (Lance-Corporal) ალექს ერნანდესი). თუმცა, ტანკის მძღოლ-მექანიკოსმა უმცროსმა კაპრალმა კრისტოფერ ფრიასმა შეძლო მძიმედ დაზიანებული მანქანის ცეცხლის ზონიდან გამოყვანა, უკან დახევას ესკამილის ტანკი ფარავდა. ორივე “აბრამსი” გავიდა რაიონში, საიდანაც გუშინ შეტევა დაიწყეს. აქ დაჭრილებს პირველადი დახმარება აღმოუჩინეს. ამ პროცესის დროს მახლობლად ნაღმსატყორცნის ნაღმი აფეთქდა, თუმცა ამას არანაირი ზიანი არ მოჰყოლია. მალე დაჭრილები ევაკუირებულნი იქნენ, პოპადიჩი მოათავსეს ბანაკ “ფალუჯას” ქირურგიულ ჰოსპიტალში. პოპადაჩმა ამ ჭრილობის შედეგად მარჯვენა თვალი დაკარგა. მისთვის ბრძოლა ფალუჯისთვის დასრულდა. სიმამაცისთვის, გაბედულებისთვის, ცივსისხლიანი და საზრიანობისთვის ნიკოლას პოპადიჩი დაჯილდოებული იქნა ვერცხლის ვარსკვლავით, იგი გახდა ერთადერთი საზღვაო ქვეითი, რომელიც დაჯილდოვდა ამ მაღალი ჯილდოთი ფალუჯის აპრილის ბრძოლების განმავლობაში. იგი თადარიგში გავიდა და კოლეჯში ჩაირიცხა, რათა გამხდარიყო მასწავლებელი, ხოლო ახლა პოლიტიკითაა დაკავებული.

პოპადიჩი საბრძოლო მოქმედებების დასრულების შემდეგ

ერთ მოკლე მონაკვეთზე 6-7 აპრილის ბრძოლების ჩვენს მიერ მოყვანილი აღწერა აშკარად აჩვენებს, რომ ამერიკელებმა, როგორც კი ფალუჯაში შეაბიჯეს მაშინვე მძიმე ქუჩის ბრძოლებში იქნენ ჩათრეულნი, და დემონსტრირებას ახდენს იმ პრობლემების მთელი ფართო სპექტრის, რომლებსაც ისინი წააწყდნენ – მებრძოლ ნაწილებთან მომარაგების კოლონის მიყვანის შეუძლებლობა, სახმელეთო ძალების შებოჭილობა საჰაერო მხარდაჭერის გარეშე, ბოევიკების მიერ ადგილმდებარეობის ჭკვიანურად გამოყენება და ა.შ. არსებითად წინ წაწევა ორიდან ვერც ერთმა ბატალიონმა ვერ შეძლო, ხოლო მეთაურობის მიერ წაყენებული ამოცანის შესრულება ფალუჯის პაციფიკაციის მხრივ კითხვის ნიშნის ქვეშ აღმოჩნდა.

საზღვაო ქვეითები ქალაქში ეფლობიან

გაჭიანურებული ქუჩის ბრძოლების შედეგად, გადაწყდა უშუალოდ ფალუჯაში მოქმედი ჯარების რეორგანიზება და გაძლიერება – ბრძოლაში ჩართული იქნა საზღვაო ქვეითების კიდევ ორი ბატალიონი, პლუს გაძლიერების რამდენიმე ნაწილი, ხოლო თვითონ ქალაქი ოთხ კვადრატად გაყვეს. გასაძლიერებლად მეტისს ალ-ანბარის მთელი პროვინციიდან ქვედანაყოფების ქალაქისკენ გადაწევა და ჩრდილო-აღმოსავლეთით თავისი პასუხისმგებლობის სექტორის ნაწილის საარმიო ქვედანაყოფებისთვის გადაცემაც კი მოუხდა. მან ასევე მოითხოვა დამხმარე ძალა – არანაკლებ საზღვაო ქვეითთა პოლკსა, გაძლიერებული ტანკებით, თუმცა, ბუნებრივია, ვერაფერი მიიღო. მთელს “სამკუთხედში” არსებული დაძაბულობისა და პრაქტიკულად თანადროული შიიტური აჯანყების გამო, ჯარები არ კმაროდა, ამასთანავე კორპუსის ნაწილების გადასროლა ჯერ კიდევ არ იყო ბოლომდე დასრულებული. აქ ყურადღება უნდა მივაქციოთ იმასაც, რომ ბოევიკები მარტო თავდაცვაში არ ისხდნენ და აქტიურობდნენ ფალუჯისკენ მიმავალ გზებზე, რის გამოც ქალაქის მისადგომები უსაფრთხოებისგან შორს იდგა, რაც მხოლოდ ავსებდა დაძაბულობას.

გაძლიერების ღონისძიებების გატარების შემდეგ ფალუჯაში მებრძოლ ძირითად ნაწილებს წარმოადგენდნენ შემდეგი ბატალიონები:

2/1 – ჩრდილო-დასავლეთით;
3/4 (ორი ტანკით) – ჩრდილო-აღმოსავლეთით;
1/5 (ექვსი ტანკით) – სამხრეთ-აღმოსავლეთით;
2/2 (ოთხი ტანკით) – სამხრეთ-დასავლეთით.

ამ ბატალიონების საერთო რაოდენობა გაძიერების ნაწილებთან ერთად დაახლოებით 2500 კაცს უთანაბრდებოდა. ჩვენ ასევე ვხედავთ, რომ ძირითადი სატანკო ძალები გადასროლილი იყო სამხრეთით – იქ მოქმედებდა 10 ტანკი არსებული 12-დან. საზღვაო ქვეითების კიდევ სამი ბატალიონი ქალაქის ბლოკირებას უზრუნველყოფდა. ამასთანავე ყველა ოცეული, რომელიც ბრძოლაში ღებულობდა მონაწილეობას, მკვეთრად იქნა გაძლიერებული. ფალუჯის რაიონში მიმდინარე საბრძოლო მოქმედებებში ასევე ჩართული იქნა ასეულ “ბრავოს” ქვედანაყოფებიც საზღვაო ქვეითთა 1-ლი სადაზვერვოს ბატალიონის შემადგენლობიდან (ასევე სავსებით შესაძლებელია, რომ ფალუჯაში მოქმედებდნენ ამ ელიტური ბატალიონის სხვა ქვედანაყოფებიც).

როგორც უკვე აღინიშნა, ოპერაციის დაწყების სიჩქარე მის მომზადებაზე არცთუ საუკეთესო კუთხით აისახა. ამგვარად, როგორც ავღნიშნეთ, ჯარებს არ გააჩნდათ ქალაქის ერთგვაროვანი რუკები, რისი შედეგიც იყო მუდმივი გაურკვევლობა, თუ ვინ რომელ სექტორზე აგებდა პასუხს და აქედან წარმოშობილი “მეგობრულ ცეცხლში” მოხვედრის საფრთხე. თავის თავად “საბრძოლო მოქმედებების ფალუჯის თეატრი” განსხვავდებოდა ყველა იმისგან, რაც საზღვაო ქვეითებს აქამდე ენახათ. მზვერავები და სნაიპერები ანგარიშებში წერდნენ – “ქალაქის განაშენიანება ქაოტურია. განსხვავება საცხოვრებელ, საქმიან და საწარმოო ზონებს შორის არ არსებობს”.

ბრძოლების პირველმა დღეებმა ამერიკულ სარდლობას აჩვენა, რომ ფალუჯის პაციფიკაცია იმაზე უფრო უფრო რთული ამოცანა იყო, ვიდრე ეს აქამდე ეგონა ყველას. ბოევიკებმა იმდენად სერიოზული წინააღმდეგობა გასწიეს, რომ მრავლისმნახველ ამერიკელებზეც კი დიდი შთაბეჭდილება მოახდინეს. საზღვაო ქვეითების წინააღმდეგ მებრძოლი მოჯაჰიდების რაოდენობა გამუდმებით ყოველ წუთს იზრდებოდა და უკვე 1200 კაცად იყო შეფასებული. მაიორმა ტ. ჯონსონმა, საზღვაო ქვეითთა კორპუსის ერთ-ერთმა პრეს-ოფიცერმა, აღნიშნა: “ეს მათი სუპერ-თასია. ფალუჯა – ესაა ადგილი, სადაც თქვენ მიდიხართ, თუკი გსურთ მოკლათ ამერიკელები”. აქ ყურადღება უნდა მივაქციოთ, რომ ოფიციალურ მონაცემებს ბოევიკების რაოდენობის შესახებ ყველა არ ეთანხმებოდა. ასე მაგალითად, ჟურნალისტი პ. კოკბურნმა აჯანყებულთა რაოდენობა შეაფასა როგორც “არაუმეტეს 400 კაცისა”.

7 აპრილს პრესაში გამოქვეყნებული იქნა ინფორმაცია, რომ საზღვაო ქვეითებმა ამ მომენტისათვის მოკლულების სახით დაკარგეს ოთხი ადამიანი, ამასთან ძალიან არასრული მონაცემებით, უშუალოდ 7 აპრილს დანაკრგებმა ერთი მოკლული და ხუთი დაჭრილი შეადგინა.

7 პრილს ძირითადი დანაკარგები მოვიდა კაპიტან ბრენტ მორელის 25-კაციან ოცეულზე 1-ლი სადაზვერვო ბატალიონის ასეულ “ბრავოდან”. მზვერავები აცილებდნენ კონვოის, რომელსაც ქალაქის სამხრეთ ნაწილში მებრძოლი ჯარებისთვის მომარაგება მიჰქონდა. ფალუჯის სამხრეთით, ქალაქის ფარგლებთან მისვლადმე, კონვოი მოჰყვა ჩასაფრებაში – ბოევიკების ჯგუფი, რაოდენობით 40-დან 60-მდე კაცი, გაშლილი იყო გზის გასწვრივ თითქმის ნახევარი მილის სიგრძეზე. თავიდან კონვოის ცეცხლი ყუმბარსატყორცნებიდან გაუხსნეს. ერთ-ერთი ყუმბარა “ჰამერს” მოხვდა, რის შედეგადაც მასში მყოფი ხუთივე საზღვაო ქვეითი დაიჭრა, ამასთან ერთ-ერთმა ორივე ხელი დაკარგა. შემდგომ მანქანებს ათამდე ტყვიამფრქვევის ცეცხლი დაატყდათ თავს. ოცეული კონტრშეტევაზე გადავიდა, და გამართულ ბრძოლაში ქვეითებმა 26 მუჯაჰედი მოკლეს. თუმცა, ამ კონტრშეტევის დროს კაპიტანი მორელი სასიკვდილოდ დაიჭრა მკერდში მოხვედრილი ტყვიით. “საზღვაო ქვეითები ყვებოდნენ, რომ როდესაც ის გარდაიცვალა შვეულმფრენში, რომელიც დაჭრილთა ევაკუაციას ახდენდა, მისი წითური თმები წამში ჭაღარა გახდა”. ბრძოლის შედეგად, მორელის დაღუპვის გარდა, ერთი მონაცემებით დაიჭრა ხუთი, მეორეთი კი ექვსი საზღვაო ქვეითი.

მიუხედავად ამისა ამერიკელი სამხედროები ოპტიმიზმს ინარჩუნებდნენ. 8 აპრილს გენერალმა აბიზაიდმა ინტერვიუში განაცხადა: “ჩვენ ფალუჯას კონტროლზე ავიყვანთ”. 7 აპრილს გაზეთ “ვაშინგტონ პოსტში” გამოქვეყნებული იქნა 1/5 ბატალიონის მეთაურ ვიცე-პოლკოვნიკ ბრენან ბირნის ინტერვიუ. სხვათა შორის მან თქვა: “ჩვენ მყარად მოვიკიდეთ ფეხი ქალაქში, და ჩემი ქვედანაყოფი პოზიციებს იმყარებს იქ. თუკი ვინმე წინააღმდეგობას გასწევს – ჩვენ მას უკანალს გავუხვრეტთ…”. ბირნის სიტყვებით, ფალუჯა აჯანყებულებისა და კონტრაბანდისტების სამოთხედ იყო ქცეული, იმიტომ, რომ “არავინ და არასდროს არ უცდია მისი წესიერად გაწმენდა”.

ბირნის საზღვაო ქვეითებმა წარმატებას მიაღწიეს ფსიქოლოგიურ ომში, გამოირჩეოდნენ რა სხვა ამერიკული ქვედანაყოფებისგან არცთუ მთლად სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით. ასე მაგალითდ, ჯარისკაცები მოიგონეს ბინძური შეურაცხყოფები ბოევიკების მისამართით, რომლებიც მთარგმნელს ხმამაღლამოლაპარაკის მეშვეობით მოწინააღმდეგემდე მიჰქონდა. როგორც წესი, მოჯაჰედები ძალიან მწვავედ რეაგირებდნენ ამგვარ რაღაცებზე და საფრებიდან გამორბოდნენ და თავიანთი “კალაშნიკოვებიდან” ყველა მიმართულებით ისროდნენ. ამ მომენტში საზღვაო ქვეითები მათ წინააღმდეგ დამიზნებულ ცეცხლს ხსნიდნენ და მტერს პრაქტიკულად მიბჯენით ანადგურებდნენ. მალე ამგვარი ტაქტიკა სხვა ქვედანაყოფებში გავრცელდა, საერთო სახელწოდებით “შეაგინე და ესროლე”. საზღვაო ქვეითებმა ასევე მასხრად აიგდეს ქალაქის სახელწოდებაც, და მას “ლაფალუჯად” (აშშ-ში პოპულარული მუსიკალური ფესტივალის, ლოლაპალუზას” ანალოგიით (Lollapalooza – ყოველწლიური მუსიკალური ფესტივალი ჩიკაგოში (აშშ), სადაც მონაწილეობას იღებენ ალტერნატიული, ჰევი-მეტალ, ჰიპ-ჰოპ და პანკ-როკ ჯგუფები)) მოიხსენიებდნენ და მთელ ხმაზე რთავდნენ როკ-ჯგუფების სიმღერებს. ბუნებრივია, რომ არაბებში, რომლებიც დასავლურ მძიმე მუსიკას არ იცნობდნენ, ეს სიმღერები კულტურულ შოკს და თავზარს იწვევდა. რთული არ არის წარმოიდგინო, თუ როგორ გამოიყურებოდნენ ფალუჯის მცხოვრებთა თვალებში იარაღაკიდებული საზღვაო ქვეითები, რომელთა გამოჩენასაც თან სდევდა დინამიკებიდან მგრგვინავი მძიმე მუსიკა.

ჩვეული ტაქტიკა, რომელსაც ამერიკელი საზღვაო ქვეითები ქალაქის ბრძოლებში იყენებდნენ, იყო გზაჯვარედინების დაკავება ტანკებისა და მხარდაჭერის მანქანების მეშვეობით, ხოლო შემდეგ მიმდებარე კვარტლების დაცვა. ქვეითები ცდილობდნენ მოეხდინათ მათი იზოლირება და ნეიტრალიზება, რათა თავიდან აერიდებინათ ზედმეტი ზიანი. ამიტომაც ფართოდ გამოიყენებოდნენ სნაიპერები, რომლებიც ფაქტიურად ბლოკავდნენ ცალკეულ რაიონებს, აკონტროლებდნენ ერთი კვარტლიდან მეორისკენ მიმავალ გზებს.

ფალუჯელი ბოევიკები

თუმცა ფალუჯის პირობებში მოქმედების სპეციფიკის გათვალისწინებით, ამგვარი ტაქტიკის რეალიზებას თან ახლდა დიდი სირთულეები. შეგახსენებთ, რომ ფალუჯა უმეტესად განაშენიანებული იყო ორსართულიანი ბეტონის სახლებით, რომლებიც გარსშემოვლებული იყო კედლებით და გაყოფილი იყო პატარა შესახვევებით. გასაგებია, რომ ასეთი ნაგებობები არ შეიძლება საუკეთესოდ მისადაგებოდა საყრდენი პუნქტებისა და საცეცხლე წერტილების ორგანიზებას. ამსთან, მოჯაჰედებმა, რომლებიც კარგად იცნობდნენ ადგილმდებარეობას, სწრაფად გადაადგილდებოდნენ ქალაქში და მოქმედებდნენ პრინციპით “დაარტყი – გაიქეცი”: სანამ ამერიკელები ძალებს მოკრებდნენ, მოწინააღმდეგე უკვე ქალაქში იფანტებოდა. ეს იკი ავიაციისა და მძიმე შეიარაღების სულ უფრო და უფრო ფართო გამოყენებას იწვევდა, მთელი თავისი ნეგატიური შედეგებით საქალაქო ნაგებობებისთვის. როგორც ბრძოლის ერთ-ერთი მკვლევარი აღნიშნავს, ყველაფერი “ეს ჰგავდა რაგბის თამაშს პატარა ჩინურ მაღაზიაში”.

ამერიკელების გამოთვლებით, ფალუჯის პირველ ბრძოლაში, ქალაქში აჯანყებულთა დაახლოებით 25 ჯგუფი დაფიქსირდა, თითოეულში დაახლოებით 25 შეიარაღებული ბოევიკის რაოდენობით. უფრო მეტიც, ერაყის მრავალი ოლქიდან რადიკალ-ისლამისტი ელემენტები ფალუჯაში გაემართნენ, რათა მონაწილეობა მიეღოთ საბრძოლო მოქმედებებში ამერიკული ჯარების წინააღმდეგ. ამაში მათ სერიოზული მორალური მხარდაჭერა აღმოუჩინა ზოგიერთმა რელიგიურმა მოღვაწემ. ერთ-ერთმა მათგანმა, ჰარტ ალ-დარიმ, ათასობით მორწმუნე ერაყელის წინაშე განაცხადა: “ბრძოლა ფალუჯისთვის – ეს არის ბრძოლა ისტორიისთვის, ერაყისთვის, ნაციისთვის. ღვთის წყალობით ჩვენშეგვიძლია შური ვიძიოთ დაღვრილი სისხლისთვის. შური ვიძიოთ მკვლელობებისთვის. მიმართეთ თქვენი იარაღი ოკუპანტების წინააღმდეგ, დახოცეთ ისინი ყველანი. არ დაინდოთ ისინი”.

როგორც პოპადიჩის ტანკის მოქმედების მაგალითზე დავინახეთ, ბარიკადებისა და დაბრკოლებათა სისტემების წყალობით, ბოევიკები ბლოკავდნენ ჯავშანსატანკო ტექნიკის გადაადგილებას. აჯანყებულთა ჯგუფების ძირითად მძიმე შეიარაღებას წარმოადგენდა ხელის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარსატყორცნები, ტყვიამფრქვევები, ნაღმსატყორცნები, თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობები და ზოგიერთ შემთხვევაში – საზენიტო საშუალებები. ტაქტიკა, რომელსაც ბოევიკები იყენებდნენ, მდგომარეობდა საყრდენი პუნქტების შენარჩუნებაში, ჩასაფრებების მოწყობასა და მოულოდნელი თავდასხმების განხორციელებაში. ამ უკანასკნელს ახდენდნენ მცირე ჯგუფებით, რომელებშიც შედიოდა არაუმეტეს ათი მებრძოლისა ქვეითად ან ავტომანქანებით, პრინციპით “დაარტყი – გაიქეცი” – გამოჩნდებოდნენ მოულოდნელად, აუტეხდნენ სროლას ამერიკულ ჯარებს და მაშინვე ქრებოდნენ; ამგვარი მოქმედებების წარმატებებს ხელს უწყობდა ბოევიკების მიერ ადგილმდებარეობის კარგად ცნობა. ფართოდ გამოიყენებოდა ნაღმი-ხაფანგები და თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობები, მათ ძირითადად აყენებდნენ საცხოვრებლებში და გზების გასწვრივ. ამერიკელთა საბრძოლო შვეულმფრენებს ბოევიკები საზენიტო-სარაკეტო საშუალებებიდან ესროდნენ, ამიტომაც ბრძოლის ველზე მათი გამოყენება ძალიან შეზღუდული იყო.

“მტერი იმაზე კარგად იყო მომზადებული, ვიდრე ამას საზღვაო ქვეითები ელოდნენ”, – აღნიშნა “ვაშინგტონ პოსტის” რეპორტიორმა ტ. რიკსმა. ამასვე ადასტურებს საზღვაო ქვეითების ანგარიშები ბრძოლების შესახებ: “ბოევიკებმა გააკვირვეს საზღვაო ქვეითები თავიანთი თავდასხმების კოორდინაციით, ხელის ყუმბარსატყორცნების კომბინირებული ზალპური ცეცხლითა და არაპირდაპირი ცეცხლის ეფექტური გამოყენებით. მოწინააღმდეგე ეფექტურად მანევრირებს და მედგრად იბრძვის”. წინააღმდეგობის ძლიერი ხასიათი გასაკვირი არ არის, ბოევიკების მოტივაციისა და რელიგიური და საზოგადოებრივი მოღვაწეებისაგან მათ მიმართ აღმოჩენილი მორალური მხარდაჭერის გათვალისწინებით. ერთ-ერთ ასეთი საზოგადოებრივი მოღვაწე იყო ადგილობრივი ტომის ბელადი, საქალაქო საბჭოს თავი, შეიხი აბდულა ალ-იანაბი, რომელიც არაერთხელ დაინახეს მოწინავე პოზიციებზე მოჯაჰედებთან მოსაუბრე – მან მოუწოდა ებრძოლათ “ურწმუნოებთან”, და დაჰპირდა, რომ ყოველი მათგანი, ვინც ბრძოლაში დაეცემოდა, უსათუოდ სამოთხეში აღმოჩნდებოდა.

ფალუჯაში მოჯაჰედების საველე მეთაურებიდან ყველაზე ცნობილი გახდა ომარ ჰადიდი, ალ-იანაბის ერთ-ერთი მიმდევარი. ამერიკელების მიერ “საშიშ ადამიანად” დახასიათებულ ჰადიდის “ურწმუნოთა” ერაყის მიწიდან გაყრა სურდა, რისთვისაც პირადად მონაწილეობდა ბრძოლებში, გამოირჩეოდა უშიშარობით.

საინტერესოა, რომ, როგორც ზოგიერთი დასავლეთელი ავტორი აღნიშნავს, ბოევიკების წინააღმდეგობის ხასიათსა და მათ მიერ გამოყენებულ ტაქტიკას მივყავართ იმ აზრამდე, რომ თავდაცვის ერთ-ერთი ხელმძღვანელები ჰუსეინის არმიის ყოფილი ჩინოსნები იყვნენ. ამავე დროს, არის მონაცემები, რომ ბოევიკები ფალუჯაში საზღვაო ქვეითებს ხშრად უტევდნენ პირდაპირ, ყოველგვარი დაფარვის მომზადების გარეშეც, რა დროსაც შესაბამის დიდი დანაკარგებს განიცდიდნენ. “ნიუ-იორკ თაიმსის” კორესპონდენტმა დ. გეტლემანმა თავის ერთ-ერთ რეპორტაჟში აღნიშნა, რომ “ბრძოლებმა აჩვენეს არა მხოლოდ წინააღმდეგობის ინტენსიურობა, არამედ აჯანყებულთა შეუდრეკელი სურვილი სიკვდილისადმი”.

არსებით პრობლემას წარმოადგენდა ბოევიკებისგამოვლენის სირთულე უშუალოდ მშვიდობიან მცხოვრებლებში. ჩაცმულები, ძირითადად, მაისურებსა და შარვლებში, სანდლებსა ან სპორტულ ფეხსაცმელებში, მუჯაჰედები არაფრით განსხვავდებოდნენ ფალუჯას მცხოვრები სხვა ათასობით ჩვეულებრივი მამაკაცისგან. საერთო ჯამში, აჯანყებულებს, საფრთხის შემთხვევაში, მარტივად შეეძლოთ მშვიდობიან მცხოვრებლებში შერევა.

ერაყის ახალი არმიის მებრძოლები

იბრძოდნენ რა უცხო გარემოში, მტრულად განწყობილ ქალაქში, ამერიკელ ჯარისკაცებს პრაქტიკულად არ გააჩნდათ მოკავშირეები. გასაგებია, რომ ხელსაყრელი პოლიტიკური სურათისთვის, ამერიკელებისთვის აუცილებელი იყო საბრძოლო მოქმედებებში ჩაერთოთ ერაყის ახალი არმიის ნაწილები. ფაქტიურად, ეს უნდა გამხდარიყო პირველი სერიოზული გამოცდა ერაყის თავდაცვითი ძალებისთვის. თუმცა, პოზიტიური შედეგის მიღწევა ვერ მოხერხდა. ბრძოლაში ერაყის ახალი არმიის ორი ბატალიონის გამოყენების მცდელობა, ამერიკელთათვის სამწუხაროდ, ჩავარდა. ასე მაგალითად, საუკეთესოდ მიჩნეულმა ერაყის ახალი არმიის მე-2 “საკადრო” ბატალიონმა, რიცხოვნობით 620 ადამიანი, რომელმაც ბრძანება მიიღო დახმარება აღმოეჩინა საზღვაო ქვეითებისთვის, უარი განაცხადა მის შესრულებაზე. უნდა აღინიშნოს, რომ ეს ბატალიონი ფორმირებული იქნა 2004 წლის 6 იანვარს, რის საპატივცემულოდაც გაიმართა საზეიმო ცერემონია, ხოლო აშშ-ის თავდაცვის მინისტრმა რამსფელდმა იმედიც კი გამოთქვა, რომ ეს მნიშვნელოვანი ნაწილი იქნებოდა მომავლის ერაყისთვის. თუმცა იმედები არ გამართლდა. ფალუჯაში გაგზავნილი სხვა ერაყული ბატალიონის ჯარისკაცებმა დეზერტირობა დაიწყეს როგორც კი ბრძანება მიიღეს გამოსვლაზე, ამგვარად ბატალიონი სწრაფად დაიშალა.

ასევე წარუმატებლად დასრულდა ბაღდადის ბაზებიდან სამოქალაქო თავდაცვის კორპუსის ნაწილების ფალუჯაში გადასროლის მცდელობაც. როგორც კი ქვედანაყოფი გამოვიდა, მაშინვე ჩასაფრებაში მოყვა, რომელიც შიიტების მიერ იყო მოწყობილი. დაიჭრა ექვსი ერაყელი ჯარისკაცი (მათგან ორი სერიოზულად), დაიღუპა აგრეთვე ამერიკელი კონვოის თანმხლები პატრულიდან. შემდეგ შიიტების ბრბომ გზა გადაუკეტა ჯარისკაცებს, და მანქანები იძულებულნი გახდნენ ბაზაზე დაბრუნებულიყვნენ. ადგილობრივ ამერიკელ მრჩეველებს მაშინვე დაებადათ იდეა ფალუჯისკენ ჯარების შვეულმფრენებით გადასროლის შესახებ, თუმცა ნაწილებში ნეგატიური განწყობების გამო მალე ამ აზრზე უარი ითქვა. შედეგად 695 ჯარისკაციდან 106-მა იდეზერტირა, ხოლო 104-მა უარი განაცხადა ბრძოლაზე. ამ უკანასკნელთა შორის იყო ყველა მთარგმნელი, რომლებიც ბატალიონში ათზე მეტი იყო. ამგვარად, ბატალიონმა ერთ წუთში დაკარგა არც ისე მაღალი ბრძოლისუნარიანობა. უნდა აღინიშნოს, რომ ზოგიერთი ანგარიშის მიხედვით, ამ დღეებში ერაყის ახალი ძალოვანი სტრუქტურების ყოველი მეოთხე თანამშრომელი ან დეზერტორობდა, ან იარაღით ხელში აჯანყებულების მხარეს გადადიოდა – ამერიკელთა იმედების ჩაფუშვის უფრო ნათელი ილუსტრაცი რთული წარმოსადგენია.

კიდევ ერთი ინციდენტი მოხდა ქალაქ მაჰმუდიაში, ფალუჯის სამხრეთით, სადაც ადგილობრივი ერაყული ძალების მეთაურმა უარი განაცხადა თავისი მოვალეობის შესრულებაზე. რაც შეეხება ფალუჯის პოლიციას, პოლიციელები ხშირად ეხმარებოდნენ აჯანყებულებს, ამარაგებდნენ მათ იარაღითა და საბრძოლო მასალებით თავიანთი საწყობებიდან, ამასთან იარაღის მიწოდებისა და ბოევიკების ტრანსპორტირებისათვის გამოიყენებოდა როგორც საპოლიციო პიკაპები, ისე სასწრაფო დახმარების მანქანები, რომელბიც წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო ნიშნის დაცვის ქვეშ იმყოფებოდნენ.

ერაყული ძალების მხრიდან მხარდაჭერის არარსებობამ, მხარდაჭერისა, რომელსაც ამერიკელები თავიდან ითვალისწინებდნენ, მკვეთრად შეამცრა საზღვაო ქვეითებისთვის ადამიანური რეზერვებით ოპერირების შესაძლებლობა და სამანევრო სივრცე. თუმცა მრავალი ამერიკელი ოფიცერი თავის მხრივ არ ენდობოდა ერაყელ მეთაურებსა და ჯარისკაცებს, მიიჩნევდა რა მათ აჯანყებულთა ფარულ დამხმარეებთან. როგორც ერთ-ერთი საზღვაო ქვეითი იხსენებს: “თუკი ერაყელი ოფიცერი არ მოუკლავთ ან მასზე თავდასხმა არ განუხორციელებიათ, ეს ნიშნავს, რომ ის ან ინფორმაციას აწვდის, ან გარედან ეხმარება აჯანყებულებს. ნებისმიერი ერაყელი ოფიცერი, რომელიც აჯანყებულთან ერთ ლოგინში არ არის, სულ მცირე უკვე მკვდარია”. უნდა ითქვას, რომ ეს ჭეშმარიტებისგან შორს არ იყო.

ბოევიკები თავიანთი მოქმედებებით დარტყმის ქვეშ აყენებდნენ მშვიდობიან მოსახლეობას. ქალაქში არსებულ მრავალრიცხოვან მეჩეთებს ისინი თავშეყრის პუნქტებად და საფრებად იყენებდნენ, რითაც ამ რელიგიურ ნაგებობებს პოტენციურ სამიზნედ აქცევდნენ. აჯანყებულები არ თაკილობდნენ თავი შეეფარებინათ სკოლებისთვის, საავადმყოფოებისა და სხვა მუნიციპალური დაწესებულებებისთვის, სამოქალაქო მოსახლეობას ხშირად იყენებდნენ ცოცხალი ფარის სახით. ბოევიკების ამგვარმა ტაქტიკამ ქალაქის მშვიდობიანი მოქალაქეების ტრაგედია გამოიწვია, რომელზედაც ცოტა ქვემოთ ვისაუბრებთ.

ფალუჯას შტურმმა პროვოცირება გაუკეთა ბოევიკების აქტიურობას ალ-ანბარის მთელს პროვინციაში. 6 აპრილს აჯანყებამ იფეთქა ქალაქ ალ-რამადიში, სადაც სასწრაფოდ გადასროლილი იქნა 2/4 ბატალიონი. ფაქტიურად, საბრძოლო მოქმედებები აქ უფრო ინტენსიური იყო, ვიდრე ფალუჯაში – პირველსავე დღეს საზღვაო ქვეითების დანაკარგმა 12 ადამიანი შეადგინა მოკლულების სახით. ბრძოლა ალ-რამადიში ხუთ დღეს გაგრძელდა, სულ დაიღუპა 16 საზღვაო ქვეითი, ხოლო კიდევ 100-მდე ადამიანი დაიჭრა. მიუხედავად ამისა, აჯანყებულთა გამოსვლა აქ წარმატებით იქნა ჩახშობილი საზღვაო ქვეითთა მიერ.

საერთო ჯამში, აპრილში მთელ ერაყს (ზემოთაღნიშნული შიიტების გამოსვლების გათვალისწინებით) ანტიპარტიზანული ოპერაციების სერიამ გადაუარა, რომელთა მიზანი იყო წინააღმდეგობის ჩახშობა და მუჯაჰედებისთვის საზღვრის გავლით უცხოელი მოხალისეების, იარაღისა და აღჭურვილობის მიწოდების შეწყვეტა.

საერთო ჯამში, ქალაქის დაშოშმინების ოპერაცია გაჭიანურდა, და “ჩვეულებრივ” შტურმში გადაიზარდა. 8 აპრილის საღამოსათვის სარდლობის შეფასებით, ფალუჯის პაციფიკაციის დასასრულებლად საჭირო იყო კიდევ 48-დან 72-საათამდე. 9 აპრილის დღის ბოლოსთვის ფალუჯაში 30-მდე საზღვაო ქვითი იყო გარდაცვლილი. ბრძოლა ძირითადად მიდიოდა ფალუჯის სამხრეთ ინდუსტრიულ და ჩრდილო-დასავლეთ რაიონებში. 9 აპრილისთვის საზღვაო ქვეითები აკონტროლებდნენ ქალაქის სადღაც 25%-ს.

სამოქალაქო მოსახლეობის ტრაგედია და ბრძოლა ცნობიერებებისთვის

ცნობილია, რომ ოპერაციები ქალაქის პირობებში ერთ-ერთ ყველაზე რთულად მიიჩნევა მათი მართებული რეგულირების თვალსაზრისით. მოსახლეობის მაღალი სიმჭიდროვე ქალაქში სამხედრო ოპერაციების ჩატარებას ძალიან ართულებს. ადგილობრივი მცხოვრებლები მხოლოდ თავიანთი არსებობითაც კი უშლის ხელს ჯარების მოქმედებებს, აფერხებენ მათ მანევრს და მოძრაობას, ბლოკავენ გზებს, ზღუდავენ მძიმე შეიარაღების გამოყენებას. ამავდროულად მწვავედ დგას უსაფრთხოების პრობლემები, როგორც ჯარების, ისე მოსახლეობისაც – ქალაქში ხელსაყრელი პირობები იქმნება მოროდიორობის, ყაჩაღობის, საბოტაჟის, შპიონაჟის, ტერორიზმისა და ა.შ. აპრილის ბრძოლებმა ფალუჯაში ყოველივე ეს ნათლად წარმოაჩინა.

ქალაქის პაციფიკაციის სწრაფად დაგეგმილმა ოპერაციამ დრო არ დატოვა მშვიდობიანი მოსახლეობის ევაკუაციის ორგანიზებისთვის. შედეგად, საზღვაო ქვეითებსა და მოჯაჰედებს ბრძოლის წარმოება მჭიდროდ დასახლებული ქალაქის პირობებში მოუხდათ. ნებისნიერი ქუჩის ბრძოლის ტრაგიკული მხარეს, როგორც უწინდელ ომებში, ისე თანამედროვეებში, წარმოადგენს მშვიდობიანი მაცხოვრებლების დაღუპვა, რომელთა სახლებიც საბრძოლო მოქმედებების ეპიცენტრში აღმოჩნდნენ. გამონაკლისი არ ყოფილა არც ბრძოლა ფალუჯაში, სადაც ორივე მხარის მიერ სხვადასხვა ტიპის მძიმე შეიარაღების გამოყენებამ, ამასთანავე ბრძოლაში ამერიკული ავიაციის მონაწილეობამ გარდაუვალი გახადა მრავალრიცხოვანი არასაბრძოლო მსხვერპლი სამოქალაქო მოსახლეობას შორის. ამასთან დაკავშირებით პოდპოლკოვნიკმა ბელონმა აღნიშნა: “თუკი აქ ჩემი ოჯახი იქნებოდა, მაშინ ჩვენ ამ ქალაქში არ დავრჩებოდით. ის, რაც უნდა მომხდარიყო (ესე იგი ქალაქის შტურმი), დიდ გამოცანას არ წარმოადგენდა. თუმცა ადგილობრივებმა წასვლა არ მოინდომეს. და, სამწუხაროდ, ამან გამოიწვია ძალადობის ზრდა…, ხალხი დაზარალდა”.

სამოქალაქო პირების დაღუპვა ქალაქებში საბრძოლო მოქმედებების მიმდინარეობისას პრაქტიკულად გარდაუვალია, როგორც მხარეთა მიერ ჩვეულებრივი ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებისას, ისე მძიმე შეიარაღების გამოყენებისას, რომ არაფერი ვთქვათ საავიაციო იერიშებზე, როგორადაც არ უნდა ეცადნონ მის მინიმალიზებას მაღალი სიზუსტის იარაღის გამოყენებით.

ფალუჯის საბრძოლო მოქმედებების კიდევ ერთი ბნელი მხარე გახდა ქალაქის რამდენიმე მეჩეთის ნგრევა. უნდა გავიხსენოთ, რომ ჟენევის კონვენცია კრძალავს რელიგიურ ნაგებობებზე თავდასხმას. უფრო მეტიც, აშშ-ის არმიაში მოქმედი ინსტრუქციების თანახმად, დაუშვებელია. თუმცა, თუკი მოცემულ შენობებში მოწინააღმდეგე იმყოფება, მაშინ მათი განადგურება ლეგიტიმურია. ასევე მოხდა ფალუჯაშიც, სადაც ერაყელი ბოევიკები, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ზოგიერთ მეჩეთს სამხედრო მიზნებისთვის იყენებდნენ. მაგალითად, მოჯაჰედები, რომლებიც აბდელ-აზიზ ალ-სამარის მეჩეთს აფარებდნენ თავს, იყენებდნენ მას როგორც საფარს საზღვაო ქვეითების ცეცხლისგან თავის დასაღწევად. ამერიკულმა სარდლობამ თავდაპირველად აუკრძალა ჯარისკაცებს მეჩეთისთვის სროლა, გამომდინარე მისი საკულტო ნაგებობის სტატუსიდან, მიუხედავად იმისა, რომ მასში მყოფი ბოევიკების შესახებ კარგად იყო ცნობილი. შემდეგ მართებულად აღინიშნა, რომ როგორც კი ბოევიკები მეჩეთში შეაფარებდნენ თავს და მას სამხედრო მიზნებისთვის გამოიყენებდნენ, იგი დაკარგავდა თავის დამცავ სტატუსს და კანონიერი სამიზნე გახდებოდა. “და ჩვენც დავარტყით” – ინტერვიუში განაცხადა ბრიტანული “დეილი ტელეგრაფის” კორესპონდენტებს პოდპოლკოვნიკმა ბირნმა. 7 აპრილს საბრძოლო შვეულმფრენმა AH-1W “სუპერ კობრამ” მეჩეთს შეუტია. შვეულმფრენიდან გაშვებული ლაზერით მართვადი რაკეტა “ჰელფაიერი” ძირითად მინარეთს მოხვდა. შემდეგ გადაიფრინა გამანადგურებელმა F-16-მა და მეჩეთის კომპლექსზე 500-ფუნტიანი ბომბი ჩამოაგდო. ამ შეტევის მსვლელობისას, ერაყელთა განცხადებით, სულ მცირე 40 ადამიანი დაიღუპა, რომელთა ნაწილიც ნამდვილად ბოევიკები იყვნენ. “მათ დახოცეს ქალები, ბავშვები და მოხუცები, რომლებიც მეჩეთში იმყოფებოდნენ” – იხსენებს ერთ-ერთი მცხოვრები შემთხვევის შემდეგ. თავის მხრივ ამერიკულ სარდლობას არ დაუდასტურებია ინფორმაცია ასეთი რაოდენობით ადამიანთა დაღუპვის შესახებ.

შტურმის დასაწყისში ამერიკულმა ავიაციამ დაბომბა ელექტროსადგური, რითაც ფალუჯა შუქის გარეშე დატოვა – ახლა ელექტროენერგიის ერთადერთ წყაროდ გენერატორები იქცა, რომლებიც მხოლოდ ცალკეულ ადგილებზე იყო ხელმისაწვდომი, მაგალითად მეჩეთებსა და კლინიკებში. წყლით მომარაგების სისტემა არ მუშაობდა, ხოლო პროდუქტების მიწოდება ფაქტიურად შეწყდა ქალაქის ბლოკირებასთან დაკავშირებით. სატელეფონო კავშირი ამერიკელებმა გაწყვიტეს. ფალუჯის მთავარი ჰოსპიტალი სამხედროებმა დაიკავეს, რომლებიც ზღუდავდნენ იქ ადგილობრიცი მცხოვრებლების დაშვებას, ვინაიდან სურდათ თავიდან აეცილებინათ მისი ბოევიკების მიერ გამოყენება. ვინაიდან მოკლულთა გვამების უმეტესობა დაუმარხავი რჩებოდა და სწრაფად იხრწნებოდა სიცხეში, სიმყრალე მთელს ქალაქში გავრცელდა. ამგვარად, ალყაშემორტყმული ფალუჯა ჰუმანიტარული კატასტროფი ზღვარზე იდგა, რის შესახებაც მსოფლიოს დაუყოვნებლივ აცნობეს ჟურნლისტებმა.

ფალუჯაში მომხდარის გაშუქებით, რომელიც ჟურნალისტებმა მონათლეს როგორც “სარაევო ევფრატზე”, ძირითადად დაკავებულნი იყვნენ კორესპონდენტები არაბული საინფორმაციო ტელეარხებიდან, როგორებიც იყო ყატარული “ალ-ჯაზირა” და საამიროების “ალ-არაბია”. გასაგებია, რომ ქალაქში მომუშავე არაბი ჟურნალისტები თავიანთ ერთორწმუნეებს თანაუგრძნობდნენ, ამიტომაც ინფორმაცია არსებული სიტუაციის შესახებ შესაბამისად შეფუთული გადაიცემოდა. არაბი ჟურნალისტების მთელი ყურადღება კონცენტრირებული იყო მშვიდობიანი მაცხოვრებლების ტანჯვასა და მსხვერპლზე, ხოლო იმაზე, თუ რატომ ხდებოდა ეს, ისინი ჩვეულებრივ დუმდნენ. კადრები, რომლებიც ფალუჯაში არსებულ ჰუმანიტარულ კრიზისსა და მშვიდობიანი მაცხოვრებლების ტანჯვას წარმოაჩენდნენ, გამუდმებით ტრიალებდა არაბული ქვეყნების ტელეარხების ეთერში, ხოლო შემდეგ მათი რეტრანსილირება მთელს მსოფლიოში ხდებოდა და აშშ-ის მისამართით აღშფოთების ქარიშხალს იწვევდა. დასავლელი ჟურნალისტები, განსაკუთრებით ლიბერალური გამომცემლობებიდან, ბრძოლებით მოცული ქალაქისკენ გული დიდად არ მიუწევდათ გატაცებისა თუ სიკვდილის შიშით (თანაც იმათი ხელიდან, რომლებსაც ისიინი ჩვეულებრიც იცავდნენ), ამიტომაც დიდი მზაობით იყენებდნენ არაბების მიერ მოწოდებულ ტექსტურ თუ ვიდეო-ფოტო ინფორმაციას, რითაც მოვლენების არაბული ვერსიის რეტრანსლატორად გამოდიოდნენ. და ისედაც მსოფლიო თანამეგობრობის დიდი მხარდაჭერით არმოსარგებლე აშშ მკაცრი კრიტიკის ტალღის ქვეშ მოექცა თავისი მოკავშირეების მხრიდანაც კი.ცეცხლზე ნავთ ასხამდნენ ადგილობრივი ამერიკელი ლიბერალები დემოკრატებთან ერთად, რომლებიც ცდილობდნენ მოეხდინათ პრეზიდენტ ბუშის დისკრედირტირება კარსმომდგარ საპრეზიდენტო არჩევნებში.

თვითონ ერაყის შიგნით ფალუჯის მოვლენებთან დაკავშირებით უკმაყოფილების ტალღა აგორდა. უპირველეს ყოვლისა, ეს შეეხებოდა სუნიტ წარმომადგენლებს ერაყის სამთავრობო საბჭოში (ასეთი იქ სულ სამი იყო), რომელსაც მალე ხელში უნდა აეღო ხელისუფლება ქვეყანაში, და ასევე ერაყში სუნიტების უმსხვილესი გაერთიანების – ერაყის ისლამური პარტიის – პოზიციებს. ერთ-ერთი გავლენიანი პოლიტიკოსი, ადამიანის უფლებების დაცვის მინისტრი აბდ ელ-ბასიტ ტურკი (არა სუნიტი), მომხდარის წინააღმდეგ პროტესტის ნიშნად, გადადგა. გასაგებია, რომ ბრემერის (ერაყის კოალიციური საბჭოს თავმჯდომარე) ადმინისტრაციას წინდახედულად უნდა ემოქმედა ერაყელ წარმომადგენლებზე და მათი განწყობის იგნორირება არ შეეძლო. ქვეყნის მოსახლეობა ასევე არ დარჩენილა გულგრილი. ერაყულ მეჩეთებთან ფორმირება დაიწყო ჰუმანიტარულმა კონვოებმა ფალუჯაში გასაგზავნად, ქვეყანაში გაიხსნა დაჭრილ-დაშავებულთათვის სისხლის ჩაბარების სადგურები.

ბოევიკები ჭკვიანურად იყენებდნენ ქვეყნის შიგნითა წარმოშობილ და საერთაშორისო აჟიოტაჟს თავიანთი მიზნებისთვის. ინტერნეტში დაიწყო ცრუ და ყურით მოთრეული ინფორმაციების მასიურად გავრცელება ამერიკელი სამხედროების მხეცობების შესახებ. უწყვეტ ნაკადად მოდიოდა შეტყობინებები საბრძოლო მოქმედებების შედეგად მშვიდობიანი მოსახლეობის დაღუპვის შესახებ. ერაყელი ექიმები და მოხალისეები მზაობით აძლევდნენ ინტერვიუებს ჟურნალისტებს, რომლებშიც აზვიადებდნენ მსხვერპლს მშვიდობიან მოსახლებაში, მონაცემების გავრცელება მათი დაღუპვის შესახებ პრაქტიკულად ბრძოლების დაწყებისთანავე დაიწყო. ასე მაგალითად, ზოგიერთი მონაცემის თანახმად, 6 აპრილს ავიაიერიშის შედეგად 16 ბავშვი და რვა ქალი დაიღუპა. მომდევნო დღეებში ამგვარი ინფორმაცია გამუდმებით იზრდებოდა.

8 აპრილს გაიჟღერა ინფორმაციამ იმის შესახებ, რომ ბრძოლების დაწყებიდან ფალუჯაში დაიღუპა მინიმუმ 280 სამოქალაქო პირი, ხოლო 400-ზე მეტი დაიჭრა. “ბევრი უბრალო ჭრილობისგან კვდებოდა, ვინაიდან მათთვის სამედიცინო დახმარების აღმოჩენა ვერ ხერხდებოდა” – ინტერვიუში იხსენებს დოქტორი სალიხ ალი. “ჩვენ ასევე ვიცოდით იმის შესახებ, რომ მოკლულები და დაღუპულები მრავალ ადგილას ნანგრევებში დაიმარხნენ, და ჩვენ არ შეგვეძლო დავხმარებოდით მათ საბრძოლო მოქმედებების გამო” – ბრიტანელ ჟურნალისტებთან ინტერვიუში საუბრობს ადგილობრივი ექიმი ტახერ ალ-ისავი. გასაგებია, რომ ანგარიშებს არავინ აწარმოებდა, და ეს შეუძლებელიც იყო შექმნილ პირობებში, ხოლო ციფრები უბრალოდ რავინ იცის საიდან იყო მოტანილი. თუმცა ეს იყო სწორედ ის ინფორმაცია, რომლის მოსმენაც პროარაბული და ლიბერალური ფრთის ჟურნალისტებს სურდათ.

ვინაიდან ქალაქი ამერიკული ჯარების მიერ იყო ბლოკირებული, ბაღდადში ფორმირებულმა ჰუმანიტარულმა კონვოიმ იქ მოხვედრა ვერ შეძლო. მიუხედავად ამისა, ერთხელ ეს მაინც მოხერხდა – მანქანების კოლონა დედაქალაქში შეგროვებული სურსათ-სანოვაგით, მედიკამენტებითა და რამდენიმე ასეული მოხალისით, რომლებიც გზადაგზა ლოზუნგებს ყვიროდნენ და მუსულმანებს გაერთიანებისკენ მოუწოდებდნენ, მაინც მოახერხა ქალაქში შეღწევა. ეს გასაკვირი არ იყო, ვინაიდან მარში ორგანიზებული იყო სუნიტი და შიიტი ლიდერების მიერ, რომლებმაც იშვიათი ერთსულოვნება გამოავლინეს. ამის განხორციელება გარშემო მდებარე სოფლების მცხოვრებლების მეშვეობით მოხერხდა, რომლებმაც თავის თავზე მიიქციეს ამერიკელთა ყურადღება მათზე ქვების სროლით.

ქალაქში ჩასული მედპერსონალი და მოხალისეები უარ არ ამბობდნენ ანტიამერიკულ კომენტარებზე და გესლიან ბრალდებებზე. “არავის შეეძლო მოვემზადებინე იმისთვის, რაც მე ფალუჯაში ვიხილე. დედამიწაზე არ არის კანონი, რომელიც იმას გაამართლებს, რაც ამერიკელებმა გაუკეთეს უდანაშაულო ხალხს” – ყვება ერთი ბაღდადელი დოქტორი, რომელიც ფალუჯაში ჰუმანიტარული დელეგაციის შემადგენლობაში ჩავიდა. ამბები ბომბების ნამსხვრევებით ან, კიდევ უფრო უარესი, ამერიკელი სნაიპერების მიერ დახვრეტილ ფალუჯელ ქალებსა და ბავშვებზე არ შორდებოდა გაზეთების პირველ გვერდებსა და საინფორმაციო არხებს.

ბუნებრივია, რომ არავის ლიბერალი ჟურნალისტებიდან არ უხსენებია, რომ ბოევიკები სამოქალაქო მაცხოვრებლებს ცოცხალი ფარის სახით იყენებდნენ, თავს აფარებდნენ მეჩეთებში და ასე შემდეგ. ამასთან დაკავშირებით რომ ახლა უკვე არავის ახსოვდა, რომ რამდენიმე დღის წინ “ფალუჯის მშვიდობიანი მცხოვრებლები” ერთობ არამშვიდობიანად სასტიკად გაუსწორდნენ სამოქალაქო კონვოის. ამასთან ერთად, გაისმა საკმაოდ ფარისევლური განცხადებები ასეთ სტილში – “ჩვენ ვიცოდით, თუ ვინ დახოცა ამერიკელი კონტრაქტორები, თუმცა ნაცვლად იმისა, რომ ჩვენ დავეკითხეთ, ბრემერმა შურისძიება გადაწყვიტა” – სწორედ ასე განაცხადა ერთ-ერთმა ფალუჯელმა სასულიერო პირმა. რჩება ავღნიშნოთ – შესაძლებელია კი საღი გონებით წარმოვიდგინოთ, რომ ეს ან ამის მსგავსი სასულიერო პირები ამერიკელებს თავიანთ თანამემამულე მკვლელებზე მიუთითებდნენ ისეთ ქალაქში, როგორიც ფალუჯაა? კითხვა, რა თქმა უნდა, რიტორიკულია. ან სხვა მაგალითი: “ოთხი ადამიანის გულისთვის ამერიკელებმა დახოცეს ბავშვები, ქალები, მოხუცები და ალყაში მოაქციეს მთელი ქალაქი?” – იკითხა ფალუჯაში ჩასულმა ერთ-ერთმა მოხალისემ. იგივე აზრი გამოთქვა ერთ-ერთმა მცხოვრებმა: “ოთხი კონტრაქტორის მკვლელობა მათ არ აძლევდათ მთელი ქალაქის დანგრევის უფლებას”.

მათთვის ნეგატიური ინფორმაციების მღვრიე ნაკადის გავრცელების შეჩერების მცდელობისას ამერიკელებს მკაცრი ზომების წინაშეც კი არ დაუხევია უკან. კერძოდ, 9 აპრილს ამერიკის ხელისუფლებამ დაჟინებით მოითხოვა, რომ “ალ-ჯაზირას” ჟურნალისტებს ფალუჯა დაეტოვებინათ, საბრძოლო მოქმედებების ზონაში მათი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდების ფორმალური საბაბით, თუმცა უარი მიიღეს. ამის შემდეგ, 12 აპრილს, ბრიგადის გენერალმა კიმიტმა ყველას მოუწოდა არ ეყურებინათ “ალ-ჯაზირას” რეპორტაჟებისთვის, ვინაიდან ისინი აჩვენებენ, რომ ამერიკელი ჯარისკაცები “მიზანმიმართულად ხოცავენ ქალებსა და ბავშვებს”, რაც “სიცრუესა და პროპაგანდას” წარმოადგენს. მალე, პ. ბრემერის ერთ-ერთმა მრჩეველმა, დ. სენორმა, “ალ-ჯაზირა” და “ალ-არაბია” ფაქტების დამახინჯებაში, რაც სავსებით შეესაბამებოდა სინამდვილეს.

ამერიკული მხარის პოზიცია ამ სიტუაციაში იყო მკაფიო, გაწონასწორებული და ობიექტური. ოპერაცია “Vigilant Resolve” ითვალისწინებდა ფალუჯისა და მისი მცხოვრებლების გათავსუფლებას ტერორისტებისა და ბოევიკების ძალმომრეობისგან. ამერიკელებმა თავიანთ კომუნიკეში არაერთხელ აღნიშნეს, რომ რთულ სიტუაციაში მოხვედრილი ბოევიკები ცდილობდნენ მშვიდობიან მოსახლეობაში შერევას და არ თაკილობდნენ სამოქალაქო მაცხოვრებლების ცოცხალ ფარად გამოყენებას. ამ უკანსკნელში ეჭვის მიტანა შეუძლებელია, ვინაიდან სხვაგვარად ვერ აიხსნება მოჯაჰედების მიერ საცხოვრებელ კვარტლებში საყრდენი პუნქტების ორგანიზაცია, მეჩეთების, სკოლების, საავადმყოფოებისა და სხვა მუნიციპალურიშენობების სამხედრო მიზნებით გამოყენების და ასე შემდეგ. ასევე გასაგებია, როგორც ჩვენ უკვე ავღნიშნეთ ზემოთ, რომ ქუჩის ბრძოლების პირობებში, ძალიან რთულია ბოევიკის მშვიდობიანი მცხოვრებისგან გარჩევა, მით უმეტეს აჯანყებულები არ ატარებენ სამხედრო უნიფორმას. თუმცა აშშ-ის განმარტებები მსოფლიო თანამეგობრობის უმრავლეობამ არ მოისმინა, უპირველეს ყოვლისა იმიტომ, რომ არც არავის სურდა მოსმენა, ვინაიდან უმრავლესობისთვის უფრო ბუნებრივი იყო ამერიკელების უსაფუძვლოდ დადანაშაულება სამხედრო დანაშაულებში, ვიდრე მომხდარში ობიექტურად გარკვევა.

“ჩვენ ნამდვილად ახლოს ვიყავით წაყენებული ამოცანების შესრულებასთან”

ფალუჯის აშკარად გაჭიანურებულმა შტურმმა აიძულა აშშ-ის ხელისუფლება გადაეხედა თავისი განზრახვებისთვის, მდგომარეობის გართულების გათვალისწინებით. ამასთანავე, მსოფლიო თანამეგობრობა, არაბული ტელეარხების რეპორტაჟებით გამოწვეული საერთაშორისი აჟიოტაჟის ზემოქმედებით, მათ დაგმეს არა მხოლოდ ფალუჯის შტურმი, არამედ აშშ-ის მოქმედებები ერაყში. აშშ-ის მოკავშირე დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრმა ტ. ბლერმაც კი მოუწოდა ჯ. ბუშს შეეჩერებინა შტურმი.

ყველაფერ ამის გავლენით, 9 აპრილის შუადღით ჯარებში მივიდა ბრძანება ოპერაციის შეჩერების შესახებ – ამერიკელებმა ცეცხლის ცალმხრივად შეწყვეტა გამოაცხადეს. ამისათვის ფორმალურ საბაბად მიცემული იქნა შესაძლებლობა ერაყის ხელისუფლების წარმომადგენლებისთვის მოლაპარაკებებში ჩაბმულიყვნენ აჯანყებულებთან და ადგილობრივ ლიდერებთან. ბატალიონებმა შეწყვიტეს შეტევითი მოქმედებები და გამაგრდნენ მიღწეულ ზღუდეებზე. მომდევნო დღეს, 10 აპრილს, საზღვაო ქვეითების საექსპედიციო ძალების შტაბში მივიდა წერილობითი ბრძანება, რომელიც მთლიანად აუქმებდა ოპერაცია “Vigilant Resolve”-ს. ამ გადაწყვეტილებამ საზღვაო ქვეითების სარდლობაში უკმაყოფილება გამოიწვია, ვინაიდან საზღვაო ქვეითებმა სერიოზული დანაკარგები განიცადეს და უკვე თითქმის ქალაქის მესამედს აკონტროლებდნენ, ხოლო ახლა აღმოჩნდა, რომ ყველაფერი ეს ამაო იყო. ამასთანავე, არსებული სადაზვერვო მონაცემებით, მოჯაჰედები უკვე საბრძოლო მასალების უკმარისობას განიცდიდნენ (საზღვაო ქვეითები საკმაოდ საიმედოდ ბლოკავდნენ ქალაქს), რაც არ შეიძლება არ ასახულიყო მათ მზაობაზე ბრძოლების გასაგრძელებლად. პოლკოვნიკმა ტულანმა მწარედ შენიშნა: “ჩვენ ნამდვილად ახლოს ვიყავით წაყენებული ამოცანების შესრულებასთან”.

გენერალი მეტისი გააფთრებული იყო: “თუკი თქვენ ვენის დაპყრობას აპირებთ, დაიპყარით ეს ეს წყეული ვენა” – გაბრაზებულმა გაუმეორა მან გენერალ აბიზაიდს ნაპოლეონ ბონაპარტის ცნობილი ფრაზა; ამ უკანასკნელმა უბრალოდ თავი დაუქნია, ისე რომ სიტყვაც არ უთქვამს. თუმცა სრულფასოვნად ყველაფერი ის, რასაც “სტოპ-ბრძანების” შესახებ ფიქრობდა, მეტისმა ტულანს ქალაქის გარეუბანში მდებარე სამეთაურო პუნქტში მისვლის შემდეგ გადმოულაგა.

სამხედროების უკმაყოფილების პასუხად ბრემერი შეეცადა აბიზაიდისთვის აეხსნა თავისი პოზიცია, უთხრა რა, რომ ოპერაციის გაუქმება იძულებითი ნაბიჯი იყო, ვინაიდან ფალუჯის შტურმის გაგრძელება “ამერიკის ერაყში ყოფნის ადგილობრივი მოსახლეობის მხარდაჭერის დაკარგვით” ემუქრებოდა. თუმცა მთელს ქვეყანაში გაჩაღებული პარტიზანული ომის პირობებში ასეთი განცხადება ძალიან უცნაურად ჟღერდა, თუმცა “დიდი პოლიტიკის” გათვალისწინებით, ვინაიდან უკვე ახლოვდებოდა ერაყში ხელისუფლების ერაყული ადმინისტრაციისთვის გადაცემის ვადა, მას მაინც გააჩნდა გარკვეული აზრი.

მიუხედავად ამისა, ფალუჯის პირველი შტურმი გახდა იმის კლასიკური მაგალითი, თუ როგორ შეუძლიათ თანამედროვე მასობრივ საინფორმაციო საშუალებებს გავლენა მოახდინონ საბრძოლო ოპერაციის ჩტარებაზე. თუკი ქალაქის ჰუმანიტარული კატასტროფა პრესასა და ტელევიზიაში სათანადოდ გაშუქებული არ იქნებოდა, საზღვაო ქვეითები უბრალოდ საქმეს ბოლომდე მიიყვანდნენ, აჯანყებულების საკითხი რადიკალურად, თუმცა ეფექტურად გდაწყდებოდა, და ამას ყველა მალე დაივიწყებდა. თუმცა ახლა მოვლენები სრულიად სხვა სცენარით განვითარდა.

ცეცხლის შეწყვეტამ და ქალაქის ბლოკადის მოხსნამ ფალუჯაში მრავალრიცხოვანი ჰუმანიტარული კონვოების ჩასვლა გახადა შესაძლებელი, ასევე, კორდონების გახსნის შემდეგ, ქალაქი 70 000-მა მცხოვრებმა დატოვა, რომლებიც მშვიდობას, საკვებსა და სამედიცინო დახმარებას ეძებდნენ. მათთან ერათ ქალაქიდან გაღწევა შეძლო მშვიდობიანი მცხოვრებლების ნიღაბს ამოფარებულმა მრავალმა ბოევიკმაც.

ამერიკელების მიერ ცეცხლის ცალმხრივად შეწყვეტას მოჯაჰედების მხრიდან საპასუხო თვაზიანობა საერთოდ არ მოჰყოლია. პირიქით, ახლა აჯანყებულებმა თავისუფლად ამოისუნთქეს და თვიანთ დაუსჯელობაში დარწმუნდნენ. ბოევიკები გადაჯგუფდნენ და განაგრძეს უეცარი თავდასხმები ამერიკულ ბლოკპოსტებზე, ჩასაფრებებს უწყობდნენ პატრულებს და აქტიურად იყენებდნენ სნაიპერებს. ხან აქ, ხან იქ ამერიკული პოზიციები განიცდიდნენ სპორადულ თავდასხმებს ცეცხლსასროლი იარაღისა და ხელის ყუმბარსატყორცნების გამოყენებით. მართალია, ლიბერალურ მასობრივ საინფორმაციო საშუალებებში ამის შესახებ ამჯობინებდნენ სიტყვარ არ ეთქვათ, სამაგიეროდ კვლავაც ხმამაღლა გაჰყვიროდნენ ჰუმანიტარულ კატასტორფასა და მშვიდობიანი მოსახლეობის ტრაგედიაზე.

ამერიკელი სნაიპერი ფალუჯაში

ამ მომენტში საზღვაო ქვეითების მხრიდან ბრძოლების წარმოების მთელი სიმძიმე თავის თავზე აიღეს სნაიპერებმა. სნაიპერული გუნდები განლაგებულნი იქნენ საზღვაო ქვეითების მიერ დაკავებულ თითქმის ყოველი მეოთხე სახლის სახურავზე, და დღეში 10-დან 20-მდე ბოევიკს ანადგურებდნენ. ამერიკელი სნაიპერები, რომლებსაც შესანიშნავი ღამის ოპტიკური სამიზნეები გააჩნდათ, წარმატებით მოქმედებდნენ დღე-ღამის ბნელ დროსაც კი. საზღვაო ქვეითები იკავებდნენ მათთვის განსაზღვრულ პერიმეტრს ქალაქში, და შეტაკებები და სროლები აჯანყებულებთან ყველგან აღინიშნებოდა კიდევ რამდენიმე კვრის განმავლობაში.

ამერიკელ სამხედროებს კარგად ესმოდათ, რომ საბრძოლო მოქმედებების შეჩერება მოჯაჰედებს აძლევდა ხელს. გენერალმა რიჩარდ მაიერსმა, შტაბების უფროსთა კომიტეტის თავმჯდომარემ, 20 აპრილს აღნიშნა: “როგორც გახსოვთ, ჩვენ “ბლექუოეტერის” კონტრაქტორების მკვლელობის გამო მოვედით… ის რაც აღმოვაჩინეთ, უზარმაზარი ვირთხების ბუდე აღმოჩნდა, რომელსაც ახლაც ჩირქი სდის”. თუმცა პოლიტიკოსები სამხედროებს არ უსმენდნენ, ხოლო მათ დაუდევრობაზე პასუხისგება ყოველთვის უბრალო ჯარისკაცებს უხდებათ, რომლებიც “პოლიტიკურ მიზანშეწონილობას” მსხვერპლად წირავენ თავიანთ ჯანმრთელობას და სიცოცხლესაც კი.

ბრძოლების ჩაწყნარებასთან ერთად ქალაქში პროპაგანდისტული და საინფორმაციო ომი გაჩაღდა. ამეიკელების სარგებლობდნენ მომენტით, რათა გამოესწორებინათ თავიანთი მოქმედებებით გამოწვეული ნეგატიური ეფექტები და სამოქალაქო მოსახლეობა თავიანთ მხარეს მოეზიდათ. ამ მიზნით აქტიურად გამოიყენებოდა რადიოპროპაგანდა და ბეჭდური მასალების გავრცელება. ფსიქოლოგიური ოპერაციების ქვედანაყოფების პირადი შემადგენლობის მოქმედებებს დაკავშირებული იყო სიცოცხლის რისკთან. ერთ დღეს, ჯგუფი ფსიქოლოგიური ოპერაციების მე-17 ბატალიონიდან (ინფორმაციული უზრუნველყოფის საბრძოლო ოპერაციები), რომელიც ფსიქოლოგიური ოპერაციების მე-3 ბატალიონის “ბრავო” ასეულზე იყო გადაცემული, ადგილობრივ ბაზარში პატრულირებდა, მათ ამოცანას წარმოადგენდა ქალაქის მაცხოვრებლებზე ამერიკული რადიოპროპაგანდის ქმედითობის განსაზღვრა. ამ პატრულირების ერთ-ერთი წევრი, 1-ლი კლასის სერჟანტი ჯონ ფიშერი მე-3 ბატალიონიდან, იხსენებს: “ისმოდა ცეცხლსასროლი იარაღის პერიოდული სროლები. დილა ძალიან დაძაბული იყო. როდესაც ვბრუნდებოდით ბაზაზე ქალაქის დასავლეთით, ჩვენი მანქანიდან 20 ფუტში ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობა აფეთქდა”. აფეთქების ძირითადმა ტალღამე მეორე “ჰამერი” დაფარა, თუმცა საბედნიეროდ, სერიოზულად არავინ დაშავებულა, გარდა მანქანის მძღოლ შტაბ-სერჟანტ სკოტ სელბისა, რომელსაც დაუზიანდა სახე და გაუსკდა დაფის აპკი. მანქანამ შეინარჩუნა მოძრავუნარიანობა და სელბიც, დაზიანებების მიუხედავად, საჭესთან დარჩა და შეძლო ბაზამდე მისვლა, სადაც მას სამედიცინო დახმარება აღმოუჩინეს. 2004 წლის 21 მაისს სელბი დაჯილდოებული იქნა მედლით “მეწამული გული”, რომელიც მას პირადად გადასცა გენერალ-მაიორმა ჰერბერტ ალტშულერმა, აშშ-ის არმიის სპეციალური სარდლობის სარდალმა დაკავებულ ტერიტორიებზე სამოქალაქო ადმინისტრაციასთან კავშირებისა და ფსიქოლოგიური ოპერაციების მხრივ.

პოლიტიკოსები კი პრობლემების გადაჭრის თავიანთ გზებს ეძებდნენ. 19 აპრილს ვიღაცას ზემოთ მოუვიდა “ბრწყინვალე იდეა” მოეხდინათ ფალუჯის ერთობლივი პატრულირების ამერიკულ-ერაყული ქვედანაყოფების ძალებით, რაც ერაყის ახალი არმიის სრული დისკრედიტაციის პირობებში ძალიან უცნაური წინადადება იყო, მათ შორის პოლიტიკურადაც კი. თუმცა ეს იდეა რეალიზებული არ იქნა, ალბათ იმიტომ, რომ ნდობა ერაყელების მიმართ ერაყელი ჯარისკაცების უმეტესობის დეზერტირობის შემდეგ საზღვაო ქვეითებს უკვე აღარ ჰქონდათ. ამავე დღეებში ჩატარებული იქნა კიდევ ერთი პოპულისტური აქცია ქალაქის მცხოვრებთა მიერ იარაღის ჩაბარებაზე. გასაგებია, რომ დიდი შედეგები ამ აქციას არ მოუტანია, ქალაქის განიარაღება შეზღუდულ ხასიათს ატარებდა.

აპრილის მეორე ნახევარში ფალუჯაში რამდეიმე მსხვილი შეტაკება მოხდა. 26 აპრილს 2/1 ბატალიონის ასეულ “ექოს” ქვედანაყოფი იოლანის რაიონის ჩრდილო-დასავლეთ გარეუბანში პატრულირებდა. ამ პატრულირების დროს, ორი უახლოესი სახლის დაკავების შემდეგ, საზღვაო ქვეითები დასასვენებლად შეჩერდნენ. სწორე აქ მათ თავს დაესხნენ ბოევიკები, რომლებიც მოულოდნელად გამოჩნდნენ რამდენიმე პიკაპითა და ტაქსით. სახლის ალყაში მოქცევის შემდეგ ბოევიკებმა საზღვაო ქვეითებს მჭიდრო ცეცხლი გაუხსნეს ხელის ყუმბარსატყორცნებიდან და ცეცხლსასროლი იარაღიდან. მძიე მდგომარეობაში მოხვედრილმა საზღვაო ქვეითებმა მხარდაჭერა გამოიძახეს. მალე მათ თავზე გამოჩნდა შვეულმფრენი “სუპერ კობრა”, ხოლო ხმელეთიდან ბრძოლის ადგილს “აბრამსები” მიუახლოვდნენ. მათი მეშვეობით ქვეითებმა შეძლეს ალყიდან გამოღწევა და უკან დაიხიეს. შუადღისთვის ყველაფერი დასრულებული იყო, 39 ამერიკელი საზღვაო ქვეითიდან დაიღუპა ერთი, ხოლო 17 დაიჭრა.

28 აპრილის ღამით ქალაქში ისევ ბრძოლები ატყდა. ამჯერად ამერიკელებმა ფალუჯაზე მძლავრი საარტილერიო იერიში და საავიაციო დაბომბვა განახორციელეს. ამავე დღეს საბოლოოდ იქნა მიღწეული კომპრომისი ადგილობრივ უხუცესებთან, ნამდვილად ქალაქში საარტილერიო ჭურვების აფეთქების გავლენით, რომლებიც საუკეთესო საშუალებას წარმოადგენდა ჯიუტი მოწინააღმდეგის წინააღმდეგ. მიღწეული შეთანხმება სიტუაციის დარეგულირების შესახებ ითვალისწინებდა ქალაქიდან ამერიკელი ქვეითების გაყვანას და ფალუჯის ერაყული ძალების კონტროლქვეშ გადაცემას, რისთვისაც ფორმირებული იქნა ცალკეული ერაყული ბრიგადა. საკმაოდ უცნაური გადაწყვეტილებაა ლოგიკის თვალსაზრისით უკანასკნელი მოვლენების ფონზე, თუმცა სავსებით საფუძვლიანი პოლიტიკური და პოპულისტური თვალსაზრისით. არც თუ ტყუილად უწოდა გენერალ-ლეიტენანტმა კონვეიმ ამ შეთანხმებას “ეშმაკთან გარიგება”. მნიშვნელოვანია, რომ არავინ ბოევიკების ლიდერებისგან არ იქნა დაკავებული, ასევე დაივიწყეს “ბლექუოტერის” კონტრაქტორების მკვლელების ძებნაც.

2004 წლის 30 აპრილს საზღვაო ქვეითები გამოყვანილნი იქნენ ქალაქიდან. ამგვარად ქალაქის პაციფიკაციის პირველ ოპერაციას წერტილი დაესვა.

ფალუჯის შტურმის შედეგები

იმ მომენტისთვის, როდესაც საბრძოლო მოქმედებები შეჩერებული იქნა, ამერიკული სარდლობის მიერ დეკლარირებული არც ერთი სამიზნე მიღწეული არ ყოფილა. “ბლექუოტერის” თანამშრომლების მკვლელები არ იყვნენ დაკავებული, ხოლო წესრიგი და კანონიერევა ქალაქში არ აღდგენილა. პირიქით, ფალუჯა ერაყსა და დანარჩენ ისლამურ სამყაროში ანტიამერიკული წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ იქცა.

თანამედროვე შეფასებებით, ფალუჯის პირველი შტურმის დროს ბრძოლების 24 დღის განმავლობაში 600-700 ერაყელი დაიღუპა, როგორც ბოევიკები, ისე სამოქალაქო პირები. ხოლო დაღუპული ბოევიკებისა და სამოქალაქოების ზუსტი პროპორციის დადგენა დღესდღეობით უკიდურესად რთული, თუკი საერთოდ შესაძლებელია ეს. სხვადასხვა წყაროები სახელებენ რიცხვებს 615, 800 და 1500 ადამიანის ოდენობით. ამერიკულმა მხარემ გადაჭრით უარყო ყველა ბრალდება მშვიდობიანი მცხოვრებლების მკვლელობაში მონაწილეობის შესახებ. ამგვარად, პოდპოლკოვნიკმა ბირნიმ გაზეთ “ვაშინგტონ პოსტისთვის” მიცემულ ინტერვიუში 9 აპრილს ხაზი გაუსვა, რომ ამ მომენტისთვის ფალუჯაში დაღუპული ყველა ადამიანი ბოევიკი იყო. ოფიციალურად ამერიკელმა სამხედროებმა განაცხადეს, რომ დაღუპულთა 90-95% ბოევიკი იყო.

საზღვაო ქვეითების დანაკარგებმა შეადგინა 18 ადამიანი დაღუპულების და 96 დაჭრილების სახით. მონაცემები საბრძოლო ტექნიკის დანაკარგებზე “ფალუჯის პირველი ბრძოლის” დროს არ არსებობს.

აპრილის ბრძოლებისას ამეიკელებმა ფალუჯაში 150 საჰაერო იერიში განახორციელეს, რომელთა დროსაც ქალაქსა და მის შემოგარენზე საერთო ჯამში 100 ტონა საერთო მასის ბომბები და რაკეტები იქნა ჩამოყრილი, დაინგრა 75 შენობა და ორი მეჩეთი.

ფალუჯის პირველმა ბრძოლამ ნათლად აჩვენა, რომ აჯანყებულთა მიერ გამოყენებული ტაქტიკა ამერიკული ჯარების წინააღმდეგ ერთობ ეფექტური გამოდგა. “ფალუჯა, პატარა ქალაქი სუნიტური აჯანყების ცენტრში, სუნიტების მიერ რაღაც სოფლური ქალაქის მსგავსად მიიჩნეოდა… თუმცა საზღვაო ქვეითების მიერ მთელი ქალაქის შტურმმა, როგორც ეს ვერდენისა და სტალინგრადის შემთხვევაში იყო, ის ნაციონალურ სიმბოლოდ აქცია” – თავის რეპორტაჟში აღნიშნა ცნობლიმა ჟურნალისტმა პ. კოკბურნმა. თუმცა უნდა ავღნიშნოთ, რომ ოპერაცია Vigilant Resolve-ს მარცხით დასრულებაში მთელი პასუხისმგებლობა პოლიტიკოსებს ეკისრებათ და არა ჯარისკაცებს. ფაქტიურად, საზღვაო ქვეითებს არ მისცეს იმ საქმის დასრულების შესაძლებლობა, რომელიც დაიწყეს, და რომელსაც ისინი აუცილებლად მიიყვანდნენ ლოგიკურ დასასრულამდე. თუმცა ეს უკვე ცოტას თუ აღელვებდა. ისლამისტი ბოევიკების, ერაყელი აჯანყებულების, ფალუჯის მცხოვრებლების, ერაყისა და მთელი არაბული სამყაროს თვალში ეს ჩანდა როგორც მოჯაჰედების გამარჯვება ამერიკულ ჯარებზე. ამასთან ეს გამარჯვება პოლიტიკურიი იყო, რაზედაც დაუყოვნებლივ განაცხადა პარტიზანული ომის საკითხებში მრავლამა ამერიკელმა სამხედრო ანალიტიკოსმა და სპეციალისტმა.

მდგომარეობა ერაყში 2004 წლის შუა პერიოდში

2004 წლის მაის-სექტემბერში ფალუჯაში შედარებითი სიმშვიდე იყო. მიუხედავად ამისა, საერთო ტენდენციები, რომლებიც “სუნიტურ სამკუთხედში” შეიმჩნეოდა, და ასევე მთელს ერაყში იმ პერიოდში, აჩვენებდნენ, რომ მდგომარეობის ნორმალიზაციამდე ჯერ კიდევ შორს იყო.

ამ პერიოდის ძირითადი მოვლენები, რომლებმაც გავლენა მოახდინეს შიდა სიტუაციაზე როგორც ფალუჯაში, ისე მთელს ერაყში, შემდეგი იყო:

1. 2004 წლის აპრილიდან ივნისამდე გრძელდებოდა შიიტური აჯანყება. “მაჰდის არმიამ” შეძლო კონტროლი აეღო რამდენიმე ქალაქზე, მათ შორის კერბელზე, კუფუზე, ენ-ნეჯეფზე; ამ უკანასკნელში თავს აფარებდა აჯანყების მეთაური მუქდათ ას-სადრი. რამდენიმე საჯარისო ოპერაციის შემდეგ კოალიციურმა ჯარებმა ეიძულებინა ას-სადრი 24 ივნისს განეცხადებინა საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტისა და საოკუპაციო ჯარებთან ზავის დადების შესახებ. ზავი მხოლოდ 4 აგვისტომდე გაგრძელდა, როდესაც ას-სადრის ბოევიკებმა ენ-ნეჯეფში პოლიციის მონაკვეთთან ასაფეთქებელი ნივთიერებით სავსე მანაქანა ააფეთქეს. ამის შემდეგ ამერიკელებმა სამხედრო ოპერაცია ჩაატარეს, რომელშიც 4000-მდე ამერიკელი და ერაყელი ჯარისკაცი იყო ჩართული. აგვისტოს ბოლოსთვის “მაჰდის არმია” ენ-ნეჯეფში განადგურებული იქნა, ხოლო ას-სიდრთან დაიდო შეთანხმება მშვიდობის შესახებ. 30 აგვისტოს მან “მაჰდის არმიის” ბოევიკებს ერაყის მთელს ტერიტორიაზე ცეცხლის შეწყვეტისა და პოლიტიკური დარეგულირების პროგრამის გამოქვეყნების დალოდებისკენ მოუწოდა. აქედან მოყოლებული წლის ბოლომდე “მაჰდის არმია” კოალიციურ ჯარებთან განსაკუთრებით მსხვილ შეტაკებებში არ ჩართულა, თუ არ ჩავთვლით რამდენიმე ურთიერთსროლას ბრტანელთა მიერ კონტროლირებად ბასრაში.

2. მიუხედავად “მაჰდის არმიის” აჯანყებისა, 2004 წლის 28 ივნისს ხელისუფლება ერაყში დროებითი საოკუპაციო ადმინისტრაციიდან ერაყის დროებით მთავრობას გადაეცა, მთავრობას, რომელშიც შიიტები დომინირებდნენ. პრემიერ-მინისტრი გახდა იიად ალავი, რომელსაც არც შიიტებზე და არც სუნიტებზე რაიმე განსაკუთრებული გავლენა არ ჰქონია. გასაგებია, რომ გადაწყვეტილება ერაყელებისთვის ხელისუფლების გადაცემის შესახებ, და ესეც ქვეყანაში არასტაბილურობის პირობებში, იყო ნაჩქარევი, პოპულისტური და არაფრით იყო გამყარებული. პრინციპში არ არსებობდა ქმედითი მართვის აპარატი. ერაყის დაცვითი ძალები – პოლიცია და არია, რომლებზედაც პოტენციურად ეს მთავრობა უნდა დაყრდნობილიყო, მიუხედავად იმისა, რომ მხოლოდ ქაღალდზე არსებობდნენ, ახალი ერაყული მთავრობის მიმართ დიდი ნდობითა და ლოლიალურობით მაინც არ გამოირჩეოდნენ. ახალი კაბინეტის მთელი ძალაუფლება მხოლოდ კოალიციის ჯარების ხიშტებზე იდგა.

3. 2004 წლის აპრილის ბოლოს მსოფლიომ გაიგო აბუ-გრეიბის ციხეში დაპატიმრებული ერაყელების წამებებისა და შეურაცხყოფების შესახებ ციხის ამერიკელი პერსონალის მხრიდან. მთელი ამ წამებების მიზანი იყო სურვილი გაეტეხათ პატიმრების ნებისყოფა. უნდა აღინიშნოს, რომ ჰუსეინის დროსაც კი აბუ-გრეიბის ციხეს ცუდი რეპუტაცია ჰქონდა, თუმცა მოცემულ მომენტში ეს უკვე აღარავის ახსოვდა. ამ ინფორმაციის გასაჯაროებამ მსოფლიოში დიდი რეზონანსი გამოიწვია. ასევე გამოირკვა, რომ აშშ-ის უმაღლესმა სარდლობამ თვალი დახუჭა პატიმრებთან მოპყრობის დარღვევაზე. გამსკდარი ბომბის ეფექტი ჰქონდა კოალიციის ჯარების სარდალ რიკარდო სანჩესის სამსახურეობრივი ჩანაწერების აღმოჩენას, რომელშიც სანქცირებული იყო პატიმრების წამება ინფორმაციის მიღების მიზნით. რა თქმა უნდა, ასეთი ამბების შემდეგ დამოკიდებულება აშშ-ის მიმართ ერაყსა და სხვა არაბულ ქვეყნებში კიდევ უფრო გაუარესდა.

ერაყული ბრიგადა ფალუჯაში

აპრილის მოვლენების სერიოზული შედეგი გახდა ერაყის თავდაცვითი ძალების (ეთძ)ფუნქციონირების ფაქტიური მარცხი, რომელიც ამერიკელების მიერ ადგილობრივი კადრებით იყო შექმნილი. 2004 წლის გაზაფხულზე ერაყის პოლიცია და თავდაცვითი ძალები ქვეყნის მრავალ ქალაქში ჩამოიშალა. ამის მიზეზები იყო ამ სტრუქტურების თანამშრომელთა სერიოზული პრობლემები დაკავშირებული მოტივაციასა და ლოიალურობასთან, ამერიკელთა უუნარობა აღეჭურვათ თავიანთი ერაყელი მოკავშირეები ჯეროვნად (რაც მათდამი სუსტი ნდობით იყო გამოწვეული) და აჯანყებულთა საყოველთაო თავდასხმები საპოლიციო მონაკვეთებზე, თანაც შიიტურ რაიონებში, სადაც “მაჰდის არმიის” აჯანყება ბობოქრობდა, ეს თავდასხმები ორგანიზებული და შეთანხმებული იყო. 17 აპრილისთვის პოლიციიდან დეზერტირებული იყო სამი ათასი ერაყელი, სამოქალაქო თავდაცვის კორპუსიდან – 12 000 ადამიანი. დასავლეთ ერაყში დეზერტირი გახდა ეთძ-ს დაახლოებით 82%, ბაღდადში – 50%, სამხრეთში – დაახლოებით 30%. ამგვარად, 2003-2004 წლებში შექმნილმა ერაყის ახალმა ძალოვანმა და არმიულმა სტრუქტურებმა აშშ-ს სერიოზული მარცხი აგემა სამხედრო და მორალური თვალსაზრისით.

ამ კონტექსტში, ერაყული ბრიგადის ზემოთაღნიშნული ფორმირება ფალუჯაში, რომელმაც 30 აპრილს ქალაქზე კონტროლი აიღო, ეთძ-ის სახელის როგორმე აღდგენის ერთგვარი მცდელობა გახდა. სხვა მხრივ, ახლა, ფალუჯაში წესრიგის დაცვის პასუხისმგებლობის ერაყელებზე გადაბარების შემდეგ, ამერიკელების მდგომარეობა შემსუბუქდა. იგეგმებოდა, რომ ბრიგადა შერიგების ხიდად იქცეოდა ბაღდადში მყოფ ერაყის ახალ ხელისუფლებასა და ფალუჯის მცხოვრებთა შორის. “ჩვენ ვცდილობდით მოგვეზიდა ერაყელები პრობლემის ერთად გადასაწყვეტად”, მოვლენების შემდეგ იხსენებს გენერალ-ლეიტენანტი ჯონ სატლერი. გენერალმა მეიერსმა, რომელმაც განცხადება გააკეთა “უსაფრთხოების ერაყიზაციაზე”, აღნიშნა, რომ ბრიგადაში ირიცხებიან ის ერაყელები, რომლებსაც “სურთ იყონ სასარგებლო”.

ბრიგადა ამერიკელთა ხარჯით შეიქმნა, მის აღსაჭურვად გადაცემული იქნა დაახლოებით 800 ავტომატი АК-47, 27 “პიკაპის” ტიპის ავტომობილი და 50 რადიოსადგური, ასევე რამდენიმე ტყვიამფრქვევი და ხელის ყუმბარსატყორცნი.

მიუხედავად მყვირალა სახელისა, მოცემული ბრიგადა, რა თქმა უნდა, არ წარმოადგენდა სამხედრო ფორმირებას და რაღაცით უფრო ტერიტორიულ მილიციას მოგვაგონებდა. ყველაზე პარადოქსულია ის, რომ მის შემადგენლობაში აქტიურად დაიწყეს ჩაწერა ყოფილმა ჰუსეინის არმიის ჯარისკაცებმა, რომელთაგან მრავალიც არც თუ დიდი ხნის წინ ან კოალიციური ჯარების წინააღმდეგ იბრძოდა, ან ერაყის შიგნით ოპოზიციის ჩახშობებში მონაწილეობდა. მოხალისეთა შორის იყვნენ ისინიც, რომლებიც რამდენიმე დღის წინ ფალუჯის ქუჩებში იბრძოდნენ. ბრიგადის მრავალი ჯარისკაცი თავის ძველ, სადამის არმიის უნიფორმასაც კი ატარებდა, თუმცა ეს უფრო დაკავშირებული იყო ერაყის თავდაცვითი ძალების ჩვეულებრივი უნიფორმების ნაკლებობასთან, ვიდრე გარეგნულ დემონსტრაციასთან. ბრიგდის საერთო რიცხოვნობა დაახლოებით 1000-1100 ადამიანს უტოლდებოდა. ამგვარად, კონტიგენტი, რომლიდანაც ბრიგადა იყო ფორმირებული, ძალიან არასაიმედო იყო, და ამიტომაც ბრიგადას არ შეიძლება გამოეწვია ამერიკული სარდლობის განსაკუთრებული ნდობა.

ამასთან დაკავშირებით, უნდა გავიხსენოთ კონვეის ზემოთ თქმული სიტყვები “ეშმაკთან გარიგების” შესახებ, მისი შეფსება საუკეთესოდ შეესაბამებოდა სინამდვილეს. პოლკოვნიკმა ტულონმა მწარედ და გაკვირვებით შენიშნა: “ჩვენ ქალაქი გადავეცით ფალუჯის ბრიგადას, რომელიც ჩვენს წინააღმდეგ მებრძოლი ხალხისგან შედგება”. შემდგომში მრავალმა ამერიკელმა სამხედრომ და პოლიტიკოსმა, კერძოდ აბიზაიდმა და ბრემერმა, დააჩქარა დისტანცირება ბრიგადის შექმნიდან, მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერი ეს მათი სანქციისა გარეშე ხდებოდა. ბრიგადა განიხილებოდა როგორც გარდაუვალი სახადი, რომელზედაც უნდა წასულიყვნენ, რათა გამოესწორებინათ სიტუაცია.

ბრიგადის მეთაური სავსებით შეეფერებოდა თავის ჯარისკაცებს. ის იყო სადამის არმიის გენერალ-მაიორი, რესპუბლიკური გვარდიის ბრიგადის ყოფილი მეთაური, იასიმ სალეჰი, ფალუჯის მკვიდრი, რომელსაც ქუჩებში ბრბო მას აღტაცებით ხვდებოდა. იმას, თუ ვინ იყო ეს ადამიანი და როგორი იყო მისი მრწამსი, მოწმობს ის ფაქტი, რომ სალეჰი ფალუჯაში ჩავიდა მწვანე უნიფორმითა და წითელი ბერეტით – უნიფორმით, რომელსაც ის ჰუსეინის დროს ატარებდა. მალე აგორდა სკანდალიც – გამოირკვა, რომ სალეჰი დამნაშავე იყო 1991 წელს ქერბელში 5000-მდე შიიტის მკვლელობაში (მაშინ ის მეთაურობდა 38-ე ქვეით დივიზიას) და ის თანამდებობიდან გაათავისუფლეს. ბრიგადის ახალი მეთაური გახდა გენერალ-მაიორი მუჰამედ ლატიფი (ასევე ბრალდებული სამხედრო დანაშაულებებში სადამ ჰუსეინის არმიაში მსახურის დროს).

ბრიგადის საოფიცრო შემადგენლობას დაბალი კვალიფიკაცია გააჩნდა და სრულიად არალოიალური იყო როგორც ერაყის დროებითი ხელისუფლებისადმი, რომელშიც შიიტები დომინირებდნენ, ასევე, მით უფრო, ამერიკელების მიმართ, იდეაში რომლებთან ერთადაც ახლა მათ უნდა ემოქმედათ. ოფიცრებსა და ჯარისკაცებს სძულდათ ამერიკელები და უმრავლეს შემთხვევაში აჯანყებულებს ეხმარებოდნენ. ის, თუ ბრიგადაში ჩაწერილ ერაყელებს როგორ “სურდათ გამხდარიყვნენ სასარგებლოები”, ნათელი გახდა უკვე რამდენიმე დღის შემდეგ, როდესაც ბრიგადის რამდენიმე ჯარისკაცმა ქალაქის აღმოსავლეთ გარეუბანში ამერიკული პოსტები დაცხრილა. როგორც ერთ-ერთმა ავტორმა თქვა, “უკეთეს შემთხვევაში ბრიგადა “ფალუჯა” არაეფექტური იყო, ხოლო უარსეში – შეიძლება პრობლემის ნაწილი გამხდარიყო”.

საბედნიეროდ ბრიგადა განსაკუთრებული პრობლემა არ გამხდარა – დეზერტირობის გამო ის პირდაპი თვალსა და ხელს შუა ილეოდა. შედეგად, მასზე დაკისრებული ფუნქციების შესრულება ბრიგადამ ვერ შეძლო. ქალაქი ნაბიჯ-ნაბიჯ კვლავ ბოევიკებისა და ფუნდამენტალისტების კონტროლქვეშ გადადიოდა. უკვე სექტემბრის დასაწყისში ექსპერიმენტი დაკავშირებული ერაყულ ბრიგადასთან წარუმატებლად იქნა ცნობილი, და ის ოფიციალურად დაშლილი იქნა. იმაზე, თუ როგორი მდგომარეობა შეიქმნა ქალაქში იმ დროს, მოწმობს ის ფაქტი, რომ ბრიგადის შეიარაღება და აღჭურვილობა აჯანყებულთა ხელში მოხვდა. ბრიგადის არსებობის მთავარ შედეგად შეიძლება მივიჩნიოთ ის, რომ ერაყის ხელისუფლებამ, და ასევე მათი ინტერესების მლობირებელმა ამერიკელმა პოლიტიკოსებმა, დაინახეს, რომ ერაყელები ჯერ კიდევ არ იყვნენ მზად დამოუკიდებლად გადაეჭრათ სახელმწიფოს მართვასა და მასში წესრიგის უზრუნველყოფასთან დაკავშირებული პრობლემები, რომლებიც გამუდმებით იჩენდა თავს. ამ დროს კი, მთელი ზაფხულის განმავლობაში მძვინვარებდა ცხარე დისკუსიები იმაზე, შეეძლოთ თუ არა ახალ ერაყულ ძალებს დამოუკიდებლად ებრძოლათ აჯანყებულებთან და ნაადრევი ხომ არ იყო მათი გამოყენება ბრძოლებში. ფალუჯის გამოცდილებამ აშკარად დაადასტურა მეორე.

ამგვარად, 2004 წლის შუა ხანებში სიტუაცია ფალუჯაში კვლავაც დაძაბული რჩებოდა. ქალაქი ფაქტიურად მოჯაჰედების კონტროლის ქვეშ იმყოფებოდა და ფაქტიურად კრაზანების ბუდეს მოგვაგონებდა, ამასთან განლაგებულს ერაყის არც თუ მთლად მშვიდ რაიონში – “სუნიტურ სამკუთხედში. ახალი ერაყული ძალოვანი სტრუქტურები, რომლებზედაც ამდენი იმედი იყო დამყარებული, მზად არ აღმოჩნდნენ იმ მართლაც სერიოზული გამოცდებისათვის, რომლებიც მათ მოელოდათ დანგრეულ და ოკუპირებულ ქვეყანაში.

ფალუჯის პირველმა შტურმმა წარმოაჩინა მაღალი ბრძოლისუნარიანობა ამერიკელი საზღვაო ქვეითებისა, რომლებმაც, ჩართულებმა მძიმე ქალაქის ბრძოლებში, თანაც ასევე საკმაოდ შეზღუდული ძალებით, მაინც შეძლეს თავიანთ სასარგებლოდ გარდატეხა შეეტანათ ბრძოლის მსვლელობაში. საერთოდ, საბრძოლო მოქმედებების მსვლელობამ ერაყში 2004 წელს აჩვენა, რომ ამერიკულ ჯარებს საერთო ჯამში შეეძლოთ შეენარჩუნებინათ კონტროლი სიტუაციაზე ოკუპირებულ ქვეყანაში, ვინიდან მათ, ასე თუ ისე, აჯანყებულების დამარცხება ყველა ბრძოლაში შეძლეს. თუმცა ფალუჯაში პოლიტიკოსების ჩარევამ, რომლებიც ყველასათვის მისაღებ კომპრომისულ გადაწყვეტილებას ეძებდნენ, დაუკარგა საზღვაო ქვეითებს სრულიად დამსახურებული გამარჯვება და შეაჩერა მოჯაჰედების ლიკვიდაციის პროცესი, რითაც ქალაქი კვლავ რადიკალური ელემენტების კონტროლის ქვეშ დაბრუნდა, და ყველაფერი ეს დროებითი პოლიტიკური სარგებლის გულისთვის, რომელსაც უკვე სულ რამდენიმე თვის შემდეგ არანაირი მნიშვნელობა არ გააჩნდა. წინ იყო მართლაც მასშტაბური და სისხლისმღვრელი, ფალუჯის მეორე შტურმი, რომელშიც საზღვაო ქვეითებმა შეძლეს ქალაქზე კონტროლის დამყარება.