საქართველოში მომხდარ კონფლიქტთან დაკავშირებული ფაქტების დამდგენი დამოუკიდებელი საერთაშორისო მისია ტომი II

236

თავი 5. 2008 წლის სამხედრო მოვლენები

ქართულ–აფხაზური კონფლიქტის  ზონაში   უსაფრთხოებასთან    დაკავშირებული მოვლენები, რომლებიც წინ უძღოდა 2008 წლის შეიარაღებული კონფლიქტის დაწყებას

ფართომასშტაბიანი საომარი მოქმედებების დასაწყისი სამხედრო მოქმედებები მეორე (დასავლეთის) ფრონტზე საქართველოს ოპერაციები

რუსეთის ოპერაციები კიბერომი

შეთანხმება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ მატერიალური და ცოცხალი ძალის დანაკარგი

დაღუპულები, დაჭრილები, დაკარგულები, სამხედრო ტყვეები მატერიალური დანაკარგი

 

 

ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტის ზონაში უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული მოვლენებს, რომლებიც წინ უძღოდა 2008 წლის შეიარაღებული კონფლიქტს საქართველოსა და რუსეთის ფედერაციას შორის და ასევე პოლიტიკური ურთიერთობის მუდმივ გაუარესებას 2006-2008 წლებში, თან ახლდა პოლიტიკური დაძაბულობის მომატება, განსაკუთრებით, აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის კონფლიქტის ზონებში.

2008 წლის გაზაფხულზე, ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის ზონაში სამხედრო დაძაბულობის მნიშვნელოვანი მატება შეინიშნებოდა. ამის ერთ-ერთი მიზეზი იყო საჰაერო მოქმედებების გააქტიურება კონფლიქტის ზონაში, ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების მიხედვით დადგენილი ხაზის რეაქტიული თვითმფრინავებითა და უპილოტო საჰაერო აპარატებით გადაკვეთის ჩათვლით (UAVs). 18 მარტიდან 12 მაისამდე პერიოდში გაერო-ს სადამკვირვებლო მისიამ საქართველოში (UNOMIG) 581 დაადასტურა 5 ქართული უპილოტო საფრენი აპარატისა და ორი რეაქტიული (სუ-25 ტიპის) თვითმფრინავის ფრენა აფხაზეთის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე. 582 გავრცელებული ინფორმაციით, მთელი რიგი ქართული უპილოტო საფრენი აპარატები იქნა ჩამოგდებული აფხაზური და რუსული ძალების მიერ.583

ქართველების მტკიცებით, უპილოტო საფრენი აპარატის ფრენის მიზანი იყო აფხაზეთში რუსი სამხედროების გაძლიერებაზე დაკვირვება, მაგრამ სოხუმმა ეს აფხაზეთში ქართული სამხედრო ოპერაციების მზადების ნაწილად მიიჩნია.

საქართველოში გაერო-ს სადამკვირვებლო მისიამ კონფლიქტის ზონაში ქართული ფრენები, ისევე როგორც აფხაზური და რუსული ძალების ქმედებები საქართველოს უპილოტო საფრენი აპარატების წინააღმდეგ (თავდაცვითი ხასიათის მიუხედავად), განიხილა მოსკოვში მიღწეული ცეცხლის შეწყვეტისა და ძალთა განცალკევების შესახებ შეთანხმების დარღვევად, რომელიც კრძალავდა კონფლიქტის ზონაში მძიმე იარაღის შეტანასა და გამოყენებას.584 რუსეთის საჰაერო ძალების (რომლებიც არ იყო რუსებით

581 http://www.un.org/depts/dpko/მიმიssions/unoმიმიg/.

582 ზოგიერთი უცხოელი ექსპერტის თანახმად, ეს UAV უნდა იყოს ისრაელის Herme-ის ვარიანტი, დაპროექტებული საჰაერო დაზვერვისა და ცეცხლის კონტროლისთვის, მაგრამ არა „ჰაერი-მიწა“ შეტევისათვის.

583 საქართველო აკრიტიკებს რუსეთის მიერ რესპუბლიკების ხელყოფას. რადიო თავისუფლება (RFERL) Newsline 18.04.2008, http://www.rferl.org/content/article/1144095.html; წვდომა 18.08.2009. ასევე: აფხაზეთი ირწმუნება, რომ ჩამოაგდო კიდევ ერთი ქართული სადაზვერვო თვითმფრინავი RFERL Newsline 21.04.2008, http://www.rferl.org/content/article/1144096.html; წვდომა 18.08.2009.

584 UNSC-ის გენერალური მდივნის მოხსენება აფხაზეთის საკითხთან დაკავშირებით, საქართველო S/2008/631, 3 ოქტომბერი, 2008. შეთანხმება ცეცხლის შეწყვეტისა და ძალების გაცალკევების შესახებ, Tamaz Diasamidze, Regional Conflicts in Georgia (The Autonomous Oblast of South Ossetia, The Autonomous SSR of Abkhazia 1989-2008), თბილისი 2008. გვ.179-181.

დაკომპლექტებული დსთ-ის კოლექტიური სამშვიდობო ძალების ნაწილი), მონაწილეობა 2008 წლის 20 აპრილს, ქართული უპილოტო საფრენი აპარატის ჩამოგდებაში ეწინააღმდეგებოდა მოსკოვის შეთანხმებას და ,,განხილულ იქნა გაერო-ს უშიშროების საბჭოს მიერ 2008 წლის 23 აპრილსა და 30 მაისს.“585 უპილოტო საფრენი აპარატის საჰაერო მიმოსვლა ასევე შეინიშნებოდა კოდორის ხეობაში როგორც მის ქვემო, (აფხაზების მიერ კონტროლირებად), ისე ზემო (ქართველების მიერ კონტროლირებად) ნაწილებზე. არც ერთ მხარეს არ დაუდასტურებია კოდორის ხეობაზე განხორციელებული საჰაერო მიმოსვლა.

29 თებერვლიდან 5 მარტამდე, აფხაზურმა მხარემ ჩაატარა სამხედრო წვრთნები, რომელშიც ჩართული იყო ტანკები, მცირე შეიარაღება და ნაღმმტყორცნები ოჩამჩირის რაიონში, ქართულ-აფხაზური ცეცხლის შეწყვეტის ხაზთან ახლოს.586

აპრილის შუა რიცხვებში, აფხაზურმა მხარემ უკმაყოფილება გამოთქვა ცეცხლის შეწყვეტის ხაზთან ქართული ძალების განლაგებაზე, რომლებიც იქ გავრცელებული ინფორმაციით იმყოფებდნენ. საქართველოში გაერო-ს სადამკვირვებლო მისიამ ჩაატარა ზონის პატრულირება, თუმცა, ვერ მოიპოვა რაიმე სახის მტკიცებულება, რაც დაადასტურებდა აფხაზების განცხადებას.587

2008 წლის აპრილის მიწურულს, რუსეთის ფედერაციამ განაცხადა ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის ზონაში მოსალოდნელი შემდგომი დაძაბულობის შესახებ და გააძლიერა დსთ-ის კოლექტიური სამშვიდობო ძალების (CIS PKF) 525-კაციანი საჰაერო ბატალიონი შეზღუდული შეიარაღების ზონაში და მიუთითა რომ CIS PKF უნდა ყოფილიყო დადგენილი 3000-კაციანი ზღვარის ქვემოთ.588 თუმცა, გავრცელებული ინფორმაციით, ახალი რუსული ბატალიონი, სხვა მრავლთა შორის აღჭურვილი იყო, 10 საარტილერიო ერთეულისგან, 589 რომელიც როგორც წესი, არ შედიოდა სამშვიდობო ძალების აღჭურვილობაში. საქართველოში გაერო-ს სადამკვირვებლო მისიის მცდელობა, განეხორციელებინა დსთ-ს კოლექტიური სამშვიდობო ძალების ახალი ბანაკის მონიტორინგი – აფხაზეთის დე-ფაქტო ხელისუფლების სამართალდამცავმა უწყებებმა გარკვეული დროით შეაფერხეს.590

585 UNSC-ის გენერალური მდივნის მოხსენება აფხაზეთის საკითხთან დაკავშირებით, საქართველო. S/2008/480, 23 ივლისი, 2008.

586 აფხაზეთის შეიარაღებულმა ძალებმა დაიწყეს ფართომასშტაბიანი წვრთნები არტილერიის ცეცხლის და საჰაერო ძალების იერიშების ხელმძღვანელობაში. Apsnypress 29.02.2008, http://www.apsnypress.info/archiv.htm წვდომა 18.08.2009.

587 UNSC-ის გენერალური მდივნის მოხსენება. S/2008/480. Op. cit.UNSC,

588 საქართველო-რუსეთი ერთმანეთში ახალ ბრალდებებს ცვლიან. RFERL Newsline 30.04.2008,

http://www.rferl.org/content/article/1144103.html; წვდომა 18.08.2009.

589 UNOMIG-ის წყაროები.

590 UNSC-ის გენერალური მდივნის მოხსენება /2008/631. op. cit.

2008 წლის მაისის დასასრულს, პრეზიდენტის გადაწყვეტილების თანახმად, აფხაზეთის მხარისთვის ჰუმანიტარული დახმარების აღმოჩენის შესახებ,591 რუსეთის ფედერაციის მთავრობამ აფხაზეთში ასევე, შეიყვანა 400-კაციანი სამხედრო სარკინიგზო ქვედანაყოფი, რათა აღედგინა ადგილობრივი სარკინიგზო გზა სოხუმის სამხრეთით, ქალაქ ოჩამჩირემდე. ივლისის დასასრულს, ქვედანაყოფმა დაასრულა სარემონტო-აღდგენითი სამუშაოები და უკან იქნა გაწვეული.

საქართველოს მთავრობამ ჩათვალა, რომ ორივე ღონისძიება აგრესიული ხასიათის იყო და მოითხოვა ყველა დამატებითი რუსული ძალისა და აღჭურვილობის დაუყოვნებლივ გაყვანა სარკინიგზო ქვედანაყოფის ჩათვლით. ქართული მხარე აცხადებდა, რომ წინასწარი შეტყობინების არარსებობა და საჰაერო ბატალიონის შეყვანა იყო დსთ-ის სამშვიდობო ოპერაციების მარეგულირებელი რამდენიმე ნორმატივის აშკარა დარღვევა. რაც შეეხება სარკინიგზო ჯარებს, ქართულმა ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ რუსეთის სამხედროების მიერ კონფლიქტის ზონაში ინფრასტრუქტურის გაძლიერება შეიძლება ჩაითვალოს მხოლოდ შეიარაღებული თავდასხმისთვის მზადებად საქართველოში. 592 რუსეთის ქმედება გააკრიტიკეს აშშ-ის მთავრობამ და ნატო-ს გენერალურმა მდივანმა, რომლებმაც ეს შეაფასეს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევად. 593 2008 წლის 5 ივნისის რეზოლუციაში ევროკავშირის პარლამენტმა განაცხადა, რომ რუსული ჯარები ვეღარ მოიაზრებოდა ნეიტრალურ და მიუკერძოებელ სამშვიდობოებად და სამშვიდობო ძალების ფორმატი ხელახლა იყო გადასახედი.594

ამასთან, ქართული მხარე ასაბუთებდა, რომ ზემოაღნიშნული სამხედრო კონტინგენტის გაძლიერება ამტკიცებდა რუსეთის ფედერაციის მონაწილეობას კონფლიქტში, ამიტომ ის ვეღარ შეასრულებდა შუამავლის როლს და აღარც სამშვიდობო ფუნქციის განხორციელების უნარი შესწევდა. 595 საქართველომ გააძლიერა მოწოდებები სამშვიდობო ძალების ფორმატის შესაცვლელად. კერძოდ, შესთავაზა არსებული სამშვიდობო ოპერაციის ჩანაცვლება ქართულ-აფხაზური გაერთიანებული პოლიციის

591 პუტინი ავალებს მთავრობას სამხრეთ ოსეთის, აფხაზეთის უკეთესი დახმარების უზრუნველყოფას RFERL Newsline 17.04.2008 http://www.rferl.org/content/article/1144094.html; წვდომა 18.08.2009 სარკინიგზო დესანტი 02.06.08, http://www.kommersant.com/p898706/r-l/Russia-to-repair-Abkhazian-railroads/.

592 თბილისი ამხელს რუსეთის ,,სარკინიგზო ძალებს“ აფხაზეთში. სამოქალაქო საქართველო T2.06.2008, http://www.civil.ge/eng/article.php?id=18445&search=“Tbilisi%20Condemns%20Russian%20%’Railway%2 0Troops’%20in%20Abkhazia; წვდომა 24.07.2009.

593ყოველდღიური პრესბრიფინგი Sean McCormack, Spokesman, 30.04.2008, http://2001-2009. state.gov/r/pa/prs/dpb/2008apr/104228.htm ნატოს გენერალური მდივნის განცხადება რუსეთის სარკინიგზო ძალების საქართველოში განთავსების შესახებ 03.06.2008, http://www.nato.int/cps/en/SID- 123EE2D2/861F1313/natolive/news_7760.htm?selectedLocale=en

594ევროპის პარლამენტის 2008 წლის 5 ივნისის რეზოლუცია საქართველოს საკითხთან დაკავშირებით იხ.: http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P6-TA-2008-0253&format=XML&language=EN; წვდომა 18.08.2009.

595 ქართული MFA: მოსკოვი ცდილობს ,,ეთნიკური წმენდის“ ლეგალიზებას აფხაზეთში. სამოქალაქო საქართველო 18. 07. 2008, http://www.civil.ge/eng/article.php?id=18813&search=peacekeeping წვდომა 18.08.2009.

ძალებით ევროკავშირისა და ეუთო-ს მეთვალყურეობითა და წვრთნით რუსეთის ფედერაციის მიერ რაიმე როლის შესრულების გამორიცხვის გარეშე. საქართველომ განაცხადა, რომ თუ სამშვიდობო ფორმატში ძირეული ცვლილებების შეტანა არ მოხდებოდა, ის მზად იყო გაეკეთებინა ოფიციალური მოთხოვნა დსთ-ის კოლექტიური სამშვიდობო ძალების გამოწვევის შესახებ.596

თავის მხრივ, აფხაზური მხარე ამტკიცებდა, რომ დსთ-ის კოლექტიური სამშვიდობო ძალები გაძლიერებული იყო სამხედრო აქტივობების დასაწყებად ქართული გეგმის საპასუხოდ. მან არაერთგზის დააფიქსირა თავისი წინააღმდეგობა სამშვიდობო ფორმატის შეცვლასთან დაკავშირებით და აფრთხილებდა, რომ დსთ-ის კოლექტიური სამშვიდობო ძალების გაყვანა საომარი მოქმედებების განახლებას გამოიწვევდა. აფხაზურმა მხარემ ასევე მიუთითა, რომ თუ საქართველოს მთავრობა გააუქმებდა თანხმობას დსთ-ის კოლექტიური სამშვიდობო ძალების არსებობასთან დაკავშირებით, ის რუსეთის ფედერაციას შესთავაზებდა შეთანხმებას სამხედრო თანამშრომლობის შესახებ, აფხაზეთში მისი სამხედრო კონტიგენტის შესანარჩუნებლად.597

2008 წლის მაისის შუა რიცხვებიდან ივლისამდე რამდენიმე ინციდენტს ჰქონდა ადგილი დსთ-ის კოლექტიური სამშვიდობო ძალებისა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალების მონაწილეობით, რამაც გამოიწვია რაიონში სიტუაციის საგანგაშო გართულება ისევე, როგორც საქართველო-რუსეთის ურთიერთობის დაძაბვა.

ივნისში გაერო-ს სადამკვირვებლო მისიამ აღნიშნა, რომ ქართულმა მხარემ გაზარდა საწვრთნელი კონტინგენტი და ზონები ისევე, როგორც წვრთნების სიხშირე, რომელსაც ატარებდა სამართალდამცავი უწყებებისთვის (უსაფრთხოების ზონაში) და სამხედროებისთვის (იარაღის შეზღუდვის ზონაში).598

2008 წლის ივნისის დასასრულიდან შუა ივლისამდე აფეთქებების მთელი სერია განხორციელდა საჯარო დაწესებულებებში ცეცხლის შეწყვეტის ხაზის აფხაზეთის მხარეზე და ასევე გზისპირა აფეთქებები ქართულ მხარეზე.599 დაბომბვას შედეგად 4

596 პრეზიდენტ სააკაშვილის ინტერვიუ რუსთავი 2-ის არხზე, სამოქალაქო საქართველო. 10.06.2008, http://www.civilgeorgia.ge/eng/article.php?id=18516; წვდომა 18.08.2009. რუსეთი აფრთხილებს საქართველოს სამშვიდობოების გაყვანის წინააღმდეგ. სამოქალაქო საქართველო. 17.06.2008, http://www.civil.ge/eng/article.php?id=18557&search=peacekeeping. წვდომა 18.08.2009.

597UNSC-ის გენერალური მდივნის მოხსენება S/2008/480. Op. cit.

598UNSC-ის გენერალური მდივნის მოხსენება UNSC, Report of the Secretary-General. S/2008/480. Op. cit.

599მაგ: (E.g. МВД Абхазии ищет причастных к взрывам в Гаграх и Сухуме лиц (აფხაზეთის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ეძებს იმ პირებს, რომლებიც ჩათრეულნი იყვნენ აფეთქებებში გაგრასა და სოხუმში). Kavkazskiy Uzel 1.07.2008, http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/138629; წვდომა 18.08.2009. В зоне конфликта Абхазии и Грузии произошло четыре взрыва (ოთხი აფეთქება მოხდა საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის ზონაში). Kavkazskiy Uzel,

6.07.2008,     http://www.kavkaz-uzel.ru/newstext/news/id/1224811.html;   წვდომა      18.08.2009.                В                                                                                                              Абхазии прогремел взрыв: двое погибших (აფხაზეთში აფეთქებებმა 2 ადამიანი იმსხვერპლა). Kavkazskiy

ფატალური შემთხვევა მოჰყვა, რომელთა შორის იყო აფხაზეთის დე-ფაქტო ხელისუფლების უშიშროების ცენტრის გალის განყოფილების ხელმძღვანელი და 18 დაჭრილი, უმეტესად სამოქალაქო პირები.

1 ივლისს, უსაფრთხოების მოსაზრებებიდან გამომდინარე, აფხაზეთის მთავრობამ ჩაკეტა ენგურის ხიდი, მთავარი დამაკავშირებელი რგოლი ცეცხლის შეწყვეტის ხაზზე ადგილობრივი, უმეტესად, ქართველი მოსახლეობისთვის.600

2008 წლის 20 ივნისს, აფხაზეთის დე-ფაქტო ხელისუფლების ვიცე-პრეზიდენტმა, რაულ ხაჯიმბამ საჯაროდ განაცხადა, რომ ძალების გამოყენება შესაძლოა საჭიროც კი, იყოს საქართველოს ძალების მიერ კონტროლირებული ზემო კოდორის ხეობის ხელში ჩასაგდებად. 601 9 ივლისს, აჩამხარას მაღლობზე ქვემო კოდორის ხეობაში მოხდა აფხაზური და ქართული ძალების შეტაკება, რომლის შედეგად, ორივე მხრიდან რამდენიმე ადამიანი დაიჭრა. დაძაბულობამ კიდევ უფრო იმატა 26 ივლისს, საქართველოს მხრიდან ქვაბჭარას ხეობაში, საქართველოს მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე, ზემო კოდორის ხეობაში. განხორციელებული დაბომბვის შესახებ ბრალდების შემდეგ გაერო-ს სადამკვირვებლო მისიამ საქართველოში, დაიწყო ინციდენტების დამოუკიდებელი მოკვლევა, მაგრამ იძულებული გახდა შეეჩერებინა, აგვისტოს საომარი მოქმედებების გამო.602

უსაფრთხოებასთნ დაკავშირებული  მოვლენები  ქართულ-ოსური  კონფლიქტის ზონაში603

2008 წლის ზაფხულის განმავლობაში, ყურადღებამ აფხაზეთიდან ოსეთის კონფლიქტის ზონაზე გადაინაცვლა, რასაც თან ახლდა გამანადგურებელი შეტევები ისევე, როგორც ორმხრივი ინტესიური ცეცხლი – საქართველოსა და სამხრეთ ოსეთის მხარეებს შორის ნაღმმტყორცნებისა და მძიმე საარტილერიო ცეცხლის ჩათვლით.

დაძაბულობამ საქართველო-სამხრეთ ოსეთის კონფლიქტის ზონაში იმატა 2008 წლის ივნისის შუა რიცხვებში, აფეთქებებით და ნაღმური ინციდენტებით საქართველოს მიერ კონტროლირებადი სოფლების – კეხვის, ერგნეთისა და თამარაშენის, კოხათში სამხრეთ ოსეთის დე-ფაქტო მილიციის პოსტის მახლობლად, ასევე ორმხრივი ცეცხლი იყო

Uzel, 7.07.2008, http://www.kavkaz-uzel.ru/newstext/news/id/1224842.html; წვდომა 18.08.2009.

600 Абхазия закрыла границу с Грузией на неопределенный срок (აფხაზეთმა განუსაზღვრელი დროით ჩაკეტა საზღვარი საქართველოსთან) Kavkazskiy Uzel 1.07.2008, http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/138613; წვდომა 18.08.2009.

601 Apsnypress 20.06.2008, http://www.apsnypress.info/archiv.htm; წვდომა 18.08.2009.

602 UNSC-ს გენერალური მდივნის მოხსენება UNSC, Report of the Secretary-General. S/2008/631. Op. cit.

603 ტექსტი ,,საქართველო-ოსეთის კონფლიქტის ზონაში უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული საკითხების“ შესახებ და სხვა ნაწილები „Military Events of 2008“-ის პირველ თავში ვრცლადაა წარმოდგენილი და ეფუძნება რეგიონში არსებული საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ წარმოდგენილ ინფორმაციას. IIFFMCG პატივს სცემს მათ გამოხატულ ნებას, არ იყვნენ დასახელებულნი.

გახსნილი საქართველოს მმართველობაში მყოფი სოფლებს – სვერს, ფრისსა და სამხრეთ ოსეთის სოფლებს, ანძისსა და ზემო ფრისს შორის. ასევე, ხანგრძლივ შეტაკებას ჰქონდა ადგილი ცხინვალის სამხრეთ გარეუბანში და მახლობლად მდებარე ქართულ სოფლებში. ეს ინციდენტები იყო ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმების აშკარა დარღვევა, რომლის შედეგადაც დაიღუპა და დაიჭრა რამდენიმე ადამიანი და ზარალი მიაყენა საცხოვრებელ სახლებს ორივე მხარეზე.604

საქართველო-სამხრეთ ოსეთის კონფლიქტის ზონაში უსაფრთხოების მხრივ, ზოგადი გაურკვეველი სიტუაცია მკვეთრად გაუარესდა 2008 წლის ივლისში. 3 ივლისს, ოსეთის ადმინისტრირებაში მყოფ სოფელში, დმენისში აფეთქებებმა იმსხვერპლა სამხრეთ ოსეთის დე-ფაქტო მილიციის ხელმძღვანელი, ნოდარ ბიბილოვი. 605 გავრცელებული ინფორმაციით, იმავე დღეს, რამდენიმე საათის შემდეგ ახალი მექანიზმი დაუმიზნეს სამხრეთ ოსეთის დროებითი ადმინისტრაციის პრო-ქართულ ლიდერს, დიმიტრი სანაკოევს (როდესაც ის მგზავრობდა პატარა და დიდი ლიახვის ქართული ანკლავების დამაკავშირებელ შემოვლით გზაზე) და დაიჭრა სამი ქართველი სპეც-რაზმის პოლიციელი.606

3-4 ივლისის ღამის განმავლობაში, ცეცხლსასროლი იარაღით ძლიერ ცეცხლსა და ნაღმმტყორცნებით დაბომბვას ჰქონდა ადგილი ცხინვალში და მის სამხრეთ გარეუბნებში, რამაც მსხვერპლი და საკუთრების დაზიანება გამოიწვია. 607 საჯარო განცხადებაში, სამხრეთ ოსეთის ხელმძღვანელობა ქართულ მხარეს ადანაშაულებდა ცეცხლის გახსნაში და მის ქმედებას აფასებდა, როგორც სამხრეთ ოსეთის წინააღმდეგ მიმართული აგრესიის აქტს. 608 ოფიციალური განცხადებით, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო ადანაშაულებდა სამხრეთ ოსურ მხარეს საქართველოს სოფლების დაბომბვაში და აცხადებდა, რომ საქართველოს მხარემ რეგიონში საპასუხო ცეცხლი ამ ზონაში სამოქალაქო მოსახლეობის დასაცავად გახსნა.609

3-4 ივლისს, საარტილერიო დაბომბვას მოჰყვა სამხრეთ ოსეთის სოფლების – უბიათსა და ქართული ნულს შორის სროლები. 610 ცეცხლი გაიხსნა ასევე, საქართველოს და ოსეთის ახლადდაარსებულ სამშვიდობო ძალების პოსტებზე, სტრატეგიულად მნიშვნელოვან სარაბუკის მაღლობზე, რომელიც გადმოჰყურებს სამხრეთ ოსეთის გერის

604 იგივე.

605 იქვე.

606 იქვე.

607 იგივე.

608 Заявление МИД РЮО 4.07.2008; http://cominf.org/en/node/1166477530; წვდომა18.08.2009.

609 საქართველო აცხადებს, რომ სამხრეთ ოსეთმა მის სოფლებს ცეცხლი გაუხსნა; Kavkazskiy Uzel 6.07.2008, http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/138811 ხელმისაწვდომი 18.08.2009, ასევე: ორი მოკლული არტილერიის მიერ ცეცხლის დაშენის დროს… op. cit

610 სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობა რუსეთს სთხოვს დაცვას; Kavkazskiy Uzel, 4.07.2008, http://www.kavkaz- uzel.ru/articles/138754; წვდომა18.08.2009.

შემოვლით გზას, ასევე ერედვი-ხეითის შემოვლით გზას – ერთადერთ მოქმედ გზას, რომელიც აკავშირებს ცხინვალის ჩრდილოეთით მდებარე ქართულ ანკლავს დაახლოებით, 10 000-იანი მოსახლეობით, დანარჩენ საქართველოსთან.611

7-8 ივლისს ღამით, ქართული შეიარაღებული ძალების 4 მოსამსახურე დააკავა სამხრეთ ოსეთის დე-ფაქტო ხელისუფლებამ. 8 ივლისის საღამოს, ისინი გაათავისუფლეს საქართველოში ეუთო-ს მისიის ჩარევის შემდეგ.612 იმავე დღეს 4 რუსული სამხედრო თვითმფრინავი შევიდა საქართველოს საჰაერო სივრცეში ქართულ-ოსური კონფლიქტის ზონის გარშემო.613 ეს მოვლენები ვითარდებოდა ქ. ვენიდან ეუთო-ს მუდმივმოქმედი მისიის სრულუფლებიანი წარმომადგენლების (6-10 ივლისი)614 და აშშ-ის საელმწიფო მდივნის, კონდოლიზა რაისის საქართველოში სტუმრობის წინ (9 ივლისი).615

9 ივლისს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადებით, საქართველო ინციდენტს აფასებს, როგორც ,,ღია აგრესიას, რომელიც მიმართულია ქვეყნის წინააღმდეგ; ეს არის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევის სასტიკი და აშკარა მცდელობა.“ 616 10 და 14 ივლისის განცხადებებით, რუსეთის ფედერაციის საგარეო საქმეთა სამინისტრო საქართველოს საჰაერო თავდასხმას ხსნის, როგორც სამხრეთ ოსეთზე ,,შეიარაღებული ექსტრემს,“ რომელიც მიზანმიმართულია

,,შეიარაღებული თავდასხმის“ გასაფრთხილებად და თბილისის მოჩვენებით მცდელობას, დაიხსნას თავისი დაკავებული მოსამსახურეები. 617

10 ივლისს, საქართველომ მიმართა გაერო-ს, რათა გამოეკვლიათ მის საჰაერო სივრცეში შემოჭრა, რამაც გამოიწვია გაერო-ს უშიშროების საბჭოს საგანგებო სესიის მოწვევა.618 ასევე, საქართველოს მოთხოვნის შესაბამისად, გაიმართა ეუთო-ს მუდმივმოქმედი საბჭოს სპეციალური შეხვედრა 14 ივლისს ვენაში სიტუაციის განსახილველად. 619 მოწვეული იქნა ეუთო-ს მუდმივი კონსული. ეს ორი მოვლენა დამატებით ადასტურებს

611 იხ.: 23-ე შენიშვნა See Footnote 23.

612     იქვე.

613     იქვე.

614 OSCE-ის ელჩის, დანიის საგარეო საქმეთა მინისტრის ვიზიტი საქართველოში, Civil Georgia 7.07.2008,

http://www.civil.ge/eng/article.php?id=18710&search= ; წვდომა 18.08.2009.

615 რაისი თბილისში ბრუნდება; Civil Georgia 9.07.2008. http://www.civil.ge/eng/article.php?id=18738&search= წვდომა 18.08.2009 და დაკავშირებული სტატიები.

616 საქართველოს საგარეო სამინისტროს განცხადება. http://www.mfa.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=59&info_id=6975. წვდომა 18.08.2009.

617 რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესისა და ინფორმაციის დეპარტამენტის კომენტარები სამხრეთ ოსეთის სიტუაციაზე 1014-10-07-2008, http://www.mid.ru/brp_4.nsf/0/CCF2BD3D05F81BB1C325748200449D3D. წვდომა 18.08.2009.

გაეროს უშიშროების საბჭოს, რუსეთის საგარეო სამინისტროს პრესისა და ინფორმაციის განყოფილების კომენტარები სამხრეთ ოსეთის სიტუაციის განხილვასთან დაკავშირებით 1035-14-07-2008, http://www.Mimid.ru/brp_4.nsf/0/1623764C4DE2D64EC32574860055E227; წვდომა 18.08.2009.

618 საქართველოს საგარეო სამინისტროს განცხადება. 18.08.2009.

619 http://www.osce.org/documents/pc/2008/07/32215_en.pdf; წვდომა 18.08.2009.

იმას, თუ რამდენად სერიოზული იყო სიტუაცია რეგიონში იმ დროისთვის.

ქართულ-ოსური კონფლიქტის ზონაში უსაფრთხოების საერთო სიტუაცია აგრძელებდა გაუარესებას ივლისის მეორე ნახევარში. 24-დან 28 ივლისის ჩათვლით რამდენიმე აფეთქება განხორციელდა ცხინვალის სამხრეთ გარეუბნებსა და ქართულ სოფელ ავნევში, ქართული სამშვიდობო ძალების ბატალიონის პოსტთან ახლოს.620 29-დან 31 ივლისამდე, ვრცელდებოდა ინფორმაცია ქართულ სოფელ სვერისა და სამხრეთ ოსეთის სარაბუკის რაიონის სოფელ ანძისს შორის ცეცხლის გახსნის შესახებ, სადაც 3 ივლისის მოვლენების შემდეგ, საქართველოს და ოსეთის სამშვიდობო ბატალიონებმა თავისი პოსტები განალაგეს. 621 იმავე დღეს ცეცხლი გაიხსნა ხეთაგუროვოს ზონაში სამხრეთ ოსეთის მილიციის პოსტსა და საქართველოს პოლიციის პოსტებს შორის ქართულ ავნევი-ზემო ნიქოზის შემოვლით გზაზე. 29 ივლისს, შერეული სამშვიდობო ძალების მონიტორინგის გაერთიანებული ჯგუფი მივიდა ცეცხლის გახსნის ადგილას, მაგრამ არც ერთმა მხარემ არ აიღო ინციდენტზე პასუხისმგებლობა.622

ამავე დროს, ორივე მხარემ დაიწყო საკუთარი პოზიციების გამაგრება და ახალი საფორთიფიკაციო ნაგებობების აშენება კონფლიქტის ზონის სხვადასხვა სტრატეგიულ ადგილებში სოფლების: თლიაყანა, ხეთაგუროვო, ზემო ფრისი, დიდი გრომი, კვერნეთი, კუსირეთი, ჭორბაული და წუნარიშბას რეზერვუარის ჩათვლით ოსეთის მხარეს და ქართულ მხარეზე სოფელ ფრისისა და ავნევიდან ზემო ნიქოზამდე ქართულ შემოვლით გზასთან ახლოს. 623 ასევე, გავრცელებული ინფორმაციით, რუსული კომპანიის მიერ სამხედრო ბაზის (უგარდანთა) ჯავას რაიონში და ე.წ. სამხედრო გადამზადების ცენტრის მშენებლობა ცხინვალის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში დასრულდა.624

ივლისის დასაწყისში, სამხრეთ ოსეთის ხელისუფლებამ შეზღუდვები დააწესა ტრანსპორტის და ადამიანების გადაადგილებაზე ქართულ მხარეზე და პირიქით. ეუთო-ს დამკვირვებლები სიძნელეებს წააწყდნენ სამხრეთ ოსეთის პოზიციების ვიზიტისას.625

ივლისის შუა რიცხვებში, აშშ-ის ხელმძღვნელობით ყოველწლიური სამხედრო წვრთნა სახელწოდებით „დაუყოვნებლივი რეაგირება“ ჩატარდა ვაზიანის ბაზაზე, თბილისის გარეთ უბანში დაახლოებით, 2 000 ქართველი, ამერიკელი, სომეხი, აზერბაიჯანელი და

620 იხ.: სქოლიო 23.

621 იქვე.

622 იქვე. კოკოითი: სამხრეთ ოსეთი ადეკვატურ პასუხს გასცემს საქართველოს პროვოკაციას; Kavkazskiy Uzel, 29.07.2008, http://www.kavkaz- uzel.ru/articles/139737; წვდომა 18.08.2009.

623 იხ.: სქოლიო 23.

624       ანდრეი     არეშევი:     დაიწყება    თუ     არა     სამხრეთ     ოსეთში    ახალი     ომი?) 6.11.2007,

http://www.fondsk.ru/article.php?id=1051 წვდომა 18.08.2009.

625 იხ.: 23-ე სქოლიო.

უკრაინელი ჯარისკაცის მონაწილეობით.626

2008 წლის 15 ივლისიდან 2 აგვისტომდე, რუსულმა ჯარებმა ჩაატარეს ფართომასშტაბიანი წვრთნები სახელად „კავკაზ-2008“ (კავკასია–2008) ჩრდილოეთ კავკასიის სამხედრო რაიონში, რუსეთ-საქართველოს საზღვართან ახლოს და შავ ზღვაზე. რუსეთის წვრთნა ოფიციალურად მოიცავდა 8 000 რუს ჯარისკაცს (ზოგი ანალიტიკოსი თვლის, რომ შესაძლოა „ჯარისკაცების რიცხვი განზრახ ყოფილიყო შემცირებული“).627 „კავკაზ-2008“-ის გარდა, იყო რამდენიმე სიგნალი რუსეთის მხრიდან, რომ სამხრეთ ოსეთში საქართველოს სამხედრო ოპერაციების შემთხვევაში ინტერვენციას განახორციელებდა.628

ქართულ-ოსური კონფლიქტის ზონაში, 2008 წლის აგვისტოს დასაწყისში უსაფრთხოების სიტუაცია კიდევ უფრო გაუარესდა. პირველ აგვისტოს, ქართულ ერედვი-ხეითის გზაზე ხელნაკეთი ასაფეთქებელი მექანიზმის აფეთქებით, რომელიც უვლის ცხინვალს, დაიჭრა 5 ქართველი პოლიციელი.629 1-2 აგვისტოს საღამოს და ღამის განმავლობაში ინტენსიურმა და ფართომასშტაბიანმა ცეცხლის გახსნამ, ნაღმმტყორცნებისა და სნაიპერების გამოყენებით, კონფლიქტის ზონაში დანაკარგი და ფატალური შედეგები გამოიწვია. 630 საქართველოში ეუთო-ს მისიამ 1-2 აგვისტოს მოვლენები შეაფასა, როგორც ცეცხლის გახსნის ყველაზე სერიოზული ფაქტი 2004 წლის კონფლიქტის შემდეგ. ურთიერთსროლა 2-3 და 3-4 აგვისტოსაც გაგრძელდა.631

2008 წლის აგვისტოს დასაწყისში სამხრეთ ოსეთის ხელისუფლებამ დაიწყო სამოქალაქო მოსახლეობის ევაკუაცია რუსეთის ფედერაციის ტერიტორიაზე.632

6 აგვისტოს შუადღიდან დაწყებული, სროლები გავრცელდა ფაქტობრივად, ქართულ- ოსური მხარეების კონფლიქტის მთელ ხაზზე, განსაკუთრებულად ცხელი წერტილებით ავნევი-ნული-ხეთაგუროვოს ზონაში (ცხინვალის დასავლეთი) და დმენისი-ფრისის ზონაში (ცხინვალის აღმოსავლეთი). დილით, მცირე შესვენების შემდეგ, ცეცხლი, ნაღმმტყორცნებისა და არტილერიის ჩათვლით, განახლდა 7 აგვისტოს, რამაც გავრცელებული ინფორმაციით, გამოიწვია დანაკარგი და ფატალური შედეგები. იმავე

626 აშშ-ის ჯარებმა დაიწყეს საწვრთნელი ვარჯიშები საქართველოში RFERL 15.07.2008, http://www.rferl.org/content/U.S._Troops_Training_In_Georgia/1183750.html წვდომა 18.08.2009.

627 „The Guns of August 2008. Russia’s War in Georgia.“ სოხუმიდან ცხინვალამდე: ომის ბილიკი საქართველოში; by J o h a n n a P o p j a n e v s k i .

628 რუსეთის გაფრთხილება. ის არ დაიხევს საქართველოს რეგიონში. http://www.rferl.org/articlepri ntview/1188612.html. ასევე, იხილეთ: http://www. mimid.ru/brp_4.nsf/0/1623764C4.

629 იხ.: სქოლიო 23.

630 იქვე.

631 იქვე.

632 ევაკუირებული ბავშვების მორიგმა კოლონამ დღეს ცხინვალი დატოვა; http://cominf.org/node/1166477833;

წვდომა 18.08.2009.

დღეს, საერთაშორისო დამკვირვებლებმა ნახეს ქართული ჯარისა და აღჭურვილობის მნიშვნელოვანი გადაადგილება აღმოსავლეთიდან და დასავლეთიდან გორისკენ. დარჩენილი ჯარები და აღჭურვილობა უძრავად იდგა გორის ჩრდილოეთით, უშუალოდ კონფლიქტის ზონის გარეთ.633

7 აგვისტოს რეინტეგრაციის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფოს მინისტრის, თემურ იაკობაშვილის, ქართულ-ოსურ კონფლიქტში რუსეთის სპეციალური დესპანის, ელჩის იური პოპოვისა და შერეული სამშვიდობო ძალების მეთაურის, გენერალ-მაიორ მარატ კულახმეტოვის მონაწილეობით დიპლომატიური ძალისხმევა იქნა გაღებული. მათი მიზანი იყო საქართველო-სამხრეთ ოსეთის სამშვიდობო მოლპარაკებების უზრუნველყოფა მაღალ დონეზე, მაგრამ ამას არ მოუტანია რაიმე პოზიტიური შედეგები.634

7 აგვისტოს, შუადღით საქართველოს წარმომადგენლებმა დატოვეს შერეული სამშვიდობო ძალების შტაბი ცხინვალში.635

7 აგვისტოს 19:00 საათზე (თბილისის დროით) საქართველოს პრეზიდენტმა, მიხეილ სააკაშვილმა განაცხადა სატელევიზიო მიმართვაში, რომ მან ეს-ეს არის უბრძანა ქართველ სამხედროებს ცეცხლის ცალმხრივი შეწყვეტა. მან ასევე, მოუწოდა სამხრეთ ოსეთისა და რუსეთის მხარეებს სისხლისღვრის შეწყვეტისკენ და მოლაპარაკების მაგიდასთან დასხდომისკენ – ორმხრივი ან მრავალმხრივი ფორმატით. 636 რამდენიმე საათის განმავლობაში ცეცხლი შეწყდა, რაც სამხრეთ ოსეთის მხარემაც შენიშნა, მაგრამ, გავრცელებული ინფორმაციით, ცეცხლი დაახლოებით, 22:00 საათისთვის განახლდა.637