გიორგი კვინიტაძე ჩემი მოგონებები 1917-1921 ნაწილი II -“1921 წლის ომი ბოლშევიკებთან”

1921 წლის ომი ბოლშევიკებთან

ბოლოს იქუხა.თერთმეტიდან თორემეტი თებერვლის ღამეს ბოლშევიკებმა სადავო ზონაში მდგარ ჩვენს ნაწილებზე იერიში მიიტანეს.  სომხეთი უკევ დაკავებული ჰქონდათ. რა ჯარი იდგა იქ ზუსტად  არ ვიცი. როგორც შემდეგ გადმომცეს,  განლაგება ასეთი იყო: ჯარის ერთი რაზმი ლორეში იმყოფებოდა; სამი ბატალიონი გვარდიელები იყვნენ ; სანაინის უღელტეხილის გასწვრივ საჯარისო ნაწილებისგან შემდგარი მეორე რაზმი იდგა (სამი ბატალიონი)  ; გვარდიელებისგან შემდგარი რაზმი წითელ ხიდდთან იმყოფებოდა (შვიდი ბატალიონი) ; მეოთხე რაზმი,  ისიც გვარდიელებისაგან შემდგარი , ფოლიოს ხიდთან განლაგებულიყო. ( ორი ბატალიონი) ფოლიოდან ვორონცოვკამდე განლაგებული, სანდარაში მყოფ გენერალ გედევანიშვილს ექვემდებარეობოდა.

ერთი ადამიანის მიერ ჯარების მართვა ასეთ უზარმაზარ სივრცეზე, როგორიც ფოლიოდან ვორონცოვკამდე იყო, მეტისმეტად გაუმართლებლად მიმაჩნია. გარდა ამისა ამ განლაგების თანახმად, სანაიანის უღელტეხილის გასწვრივ მდგარი ჯარის უკანდასახევი გზ საერთო ფრონტს გასდევდა,. ჯარის მეხუთე რაზმი ლაგოდეხთან იდგა ( ორი ბატლიონი).

თბილისში განლაგებული პირველი პოლკის ბატალიონი და გავრდიის ძირითადი ბატალიონი თადარიგში იმყოფებოდა. ცხენოსანი რაზმი, არმიელთა პოლკი სანაიანის მიმართულებთ იდგა. გვარდიელთა დივიზიონი – თუ არ ვცდები წითელ ხიდთან ან თბილისში. ვიცი რომ ცხენოსანთა რაზმი არ იყო გაერთიანებული და მცირერიცხოვანი გახლდათ , არაუმეტეს 400-500 ხმილისა,  ცხენოსანთა ერთიან რაზმს კიდევ შეძლებოდა რამე ძალა ჰქონოდა. გენერალ გედევნიშვილის ჯარის განლაგება ჩემთვის უცნობიაა. მაგრამ არ მჯერა მისის სამხედრო უნარის და ვფიქრობ სწორედ განლაგებული არ იქნებოდა. რასაკვირველი მთავარსარდალს  ამ ძალების განლაგება ზუსტად უნდა სცოდნოდა , მით უმეტეს , ჯარი იქ უკვე დიდი ხანი იდგა. თუ ეს განლაგება არ ეჭაშნიკებოდა ან საერთოდ არასწორედ მიაჩნდა უნდა ჩაერეულიყო და გამოესწორებინა თავის შეხედულებისამებრს. არ ვიცი მოხდა თუ არა ესეთი რამე.

კონსტანტინეპოლში გენერალ ოდიშელიძემ თავის მოხსენებაში განაცხადა გენერალ გედევანიშვილს მითითებები მივეციო, მაგრამ არ შეასრულაო. ეს მოხსენება არ მომისმენია რადგან  იმ დროს პარიზში ვიმყოფებოდი.

როგორც გავიგე თადაპირველად მოვლენები შემდეგნაირად განვითარდა. თერთმეტი-თორმეტი თებერვლის ღამეს , ბოლშევიკებმა ადგილობრივი მოსახელობის ხელსწყობით მულოდნელი იერიში მიიტანეს ლორესა და სანაიანის უღელტეხილის გასწვრივ  მდგარ ჩვენს ჯარზე. მეუბნებოდნენ, რომ ლორეში მოსალოდნელი თავდასხმის შესახებ ადრე შეუტყვიათ, ამიტომ მეთაურმა წინა ღამით სოფლიდან გამოიყვანა ჯარის ძირითადი ნაწილი . ამის წყალობით ჯარის ეს ნაწილი მოულოდნელ თავდასხმას გადაურჩა. ლორეს სხვა ადგილებში მდგარმა მცირე რაზმებმა ეს თავდასხმა ვერ აიცილეს. არ ვიცი, აცნობა თუ რა მეთურმა  გენერალ გედევანიშვილს მოსალოდნელი თავდასხმა და გააფრთხილეს თუ არა სანაიანის ჯარი. ვფიქრობ ამ უკანასკნელთათვის ეს ცნობა არ ყოფილა და მათ მოულოდნელად დაესხნენ თავს. ლორეს რაზმა ერთი კი ცადა თავის მცირე დანაყოფებს მიშველებოდა და შემდეგ ვორონცოვკის გზატკეცილით ეკატერინენფლედ-თბილისისაკენ უკნ დახევა დაიწყო, ხოლო სანაინის მიმართულებით განლაგებული  ორი მეხუთე და მერვე ბატალიონები საერთოდ გამოვიდნენ მწყობრიდან, სანაიანის რაზმის ნარჩენები სადახლოსკენ და შემდეგ სანდარასკენ იხევდნენ.

შექმინილ ვითარებაში ასეთი რამე იღონეს.  სანაინის გაშორებულ ჯარს იერიშზე გადასვლა უბრძნეს. ეს ჯგუფი პირველი პოლკის ბატალიონით და საგანგებო ბატალიონით გააძლიერეს; გენერალ ჯიჯიხია , რომელიც შვიდი ბატალიონით წითელ ხიდთან იდგა, წითელი ხიდიდან აირუმზე უნდა მიეტანა, ცხენოსანთა რაზმს მგლის ჭიშკრის გავლიტ ლორესაკენ წასვლა უბრაძანეს.

არაფერი გამოვიდა , სანაინის რაზმს, რომელმც თავისის შემადგენლობის 2/3 დაკარგა, იერიშის მისატანად ძალები აღარ ჰყოფნიდა , პირველმა მარცხმა მორალურადაც დაღი დაასვა. სანაინელთა  ნარჩენები სადახლოში თავის ბირთვს ნაწილ-ნაწილ უერთდებოდნენ. , რომელიც უკან იხევდა.  ცხენოსანთა რაზმს კი მხოლოდ 17 თებერვალს მივაგნენი.

გენერალმა იჯიხიამ აირუმიდან ჩრდილოეთით მთებზე გადაიარა, გზად მცირე წინააღმდეგობა შეხვდა, მაგრამ ხედავდა , რომ ყველა მხრიდან მოწყვეტილი იყო, ამიტომ ხრამისაკენ დაიხია და სანაიანის რაზმს შეუერთდა

იგი ფრონტით სამხერეთისაკენ ფლანგით კი წითელი ხიდისაკენ  განლაგდა, სადაც გვარდიის მხოლოდ ერთი ბატალიონი იმყოფებოდა  და ფრონტი აღმოსაველთისაკენ ჰქონდა.

ამასობაში  მიღებული განკარგულების თანახმად სანაიანის რაზმი იერიშზე გადასვლას ცდილობდა, მაგრამ ,იერიშზე ,არსებითად მხოლოდ გვარდიის ბატალიონი გადავიდა, რაც რასაკირველია ვერანირ გავლენას ვერ მოახდენდა ვითარებაზე და ეს ბატალიონი იძულებული გახდა სანაიანის რაზმის ნარჩენებთან ერთად ხრამისაკენ დაეხია.

გენერალ ჯიჯიხიას რაზმი და სანაიანის ჯგუფი უკავშიროდ მოქმედებდნენ  და მათ  მოქმედებათა შეუთანხმებლობამ ხარამისკაენ უკან დახევა გამოიწვია. თხუთმეტი-თევსმეტი თებერვლის ღამეს ომში გამიწვიეს.

ამ დროისათვის სანაიანის ჯარი, საგანგებო ბატალიონის გარდა, თბილისში მდგარი პირველი პოლკის ბატალიონითაც გააძლიერეს, იქითვე გაუშვეს საგუშაგო ბატალიონის ორი ასეული. გარდა ამისა, როგორც იქნა, ბათუმიდან მეცხრე ბატალიონი გამოიძახეს. დანარენებისათვის ხელი არ უხლიათ. დარჩა მეორე,მესამე, მეოთ
ხე ,მეათთ, მეთერთმეტე,  და მეთორმეტე პოლკები. ეს პოლკები თავ-თავის ადგილზე რჩებოდნენ. ალბათ მათ გამოყენებას მომავალში სხვა მიმართულებით აპირებდნენ.

ასეთი გადაწყვეილება არასწორია მტერი ჩვენთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი მხრიდნ გვესხმდა თავს და დიდი წარმატებასაც აღწევდა. ბრძოლები თბილისსი ერთერთ გადასავლელზე მიმდინარეობდა და დედაქალაქის დასაცავად შუაგულიდან მეცხრე პოლკის მხოლოდ ერთი ბატალიონი გამოიძახეს. გარდა ამისა, ქალაქის ევაკუაციისათვის არაფერი არ იღონეს,. ბოლშევიკებთან ომის შემთხევაში ქვეყნის თავდაცვის არანაირი გეგმა არ შეიმუშავეს, მიუხედავად იმისა რომ , ამ ამისთვის  არათუ ემზადებოდნენ ნოემბერში ან სამი თვით დრე, ჯარის მობილიზაიიაც მოახდინეს და მოსალოდნელ ფრონტზე ნაწილობრივ განალაგეს კიდეც.

ამასობაში, ჩემს ბინაში მშვიდად ვცხოვრობდ და რასაკვირველია შექმინილ ვითარების თაობაზე არაფერი ვიცოდი. ჩვენი მარცხის შესახებ ქუჩაში ყურმოკვრით  ვიგებდი,მაგრამ მისი მაშტაბები ვერც კი წარამომდეგინა.

შედარებით მშვიდად ვგრძნობდი თვას, სამი წლის მანძილზე  მივეჩვიე, რომ ყოველთვის მარცხით ვიწყებდით , შემდეგ კი მდგომარეობას ვასწორებდით, ვერ წამოვიდგენდი რომ ჩვენი წარუმატებლობა კატასტროფით დამთავრდებოდა. მით უმეტეს რომ ომისათვის ნოემბრიდან ემზადებოდნენ  და ჯარს სათავეში ისეთი მცოდენე მებრძოლი ედგა როგორიც გენერალი ოდიშელიძე გახლდათ. მჯეროდა რომ მან ყველაფერი გაითავლისწინა დ ამ მარცხს ის საშინელი შდეგი არ მოყვებოდა რაც სინამდვილშ მოხდა.

ავად ვიყავი დ უკვე ერთი კვირა ლოგინში ვიწექი.გავცივდი, სურდო დამემართა და ჰაიმორიტის ნიშნები გამიჩნდა. მივმართე ექიმ ოზემბოკოვსკის, რომელმაც  ცხვირის ღრუში რაღაცა მომიწვა , ამის შემდეგ  საშინელი თავის ტკივილების დამეწყონდა სიცხემ ამიწია . საწოლში ვიწექი. ჩემამდე ცალკეული ამბები აღწევდა. ლელი ჯაფარიძემ შემომაიარა და თავისი გაზეთისათვი წერილი მთხოვა , ავდმყოფოების მიუხედავად მომავალი მოქმედების  მოკლე სტრატეგიული გეგმა მივეცი.მეორე წერილის შედგენა ვეღარ მოვასწარი, რადგან სამოქმედოდ მიხემს. ამასობაში 13-14 თებერვალს ნცნობები მთვარსარდლად დანიშვნას მილოცავდენ. მიკვირდა , რომ ქალაქში ჩემს გარდა ყველამ იცოდა ის, რაც უშევალოდ მე მეხებოდა.

 

გაგრძელება იქნება

error: სტატიის დაკოპირება აკრძალულია!!!