100 წლის წინ გრიგოლ ლორთქიფანიძე.
გრიგოლ ლორთქიფანიძე – „ამრიგად, თვენახევარი მძიმე და სასტიკი ბრძოლის შემდეგ ძლეულ იქნა პატრა საქართველო უსწორო ომში, ძნელია იმის თქმა, თითქოს რესპუბლიკამ სავსებით შესძლო ამოეწურა ყველა არსებული ძალები და საშუალებანი ამ ომში. მაგრამ უნდა ვიფიქროთ, რომ ყოველშემთხვევაში მხოლოდ სასწაულით თუ შეიძლებოდა ხსენებულ ომიდან გამარჯვებულლი გამოსვლა. ვინაიდგან ისეთი ჯერ არნახული ძალთა განწყობილება შეიქმნა: პატარა საქართველოს წინააღმდეგ ბუმბერაზი რუსეთი. მაგრამ ეს ბუმბერაზობა თავისთავად არაფერს სწყვეტდა და ვერც გადასწყვეტდა, რომ რუსეთს მხოლოდ რუსულ-ქართულ საზღვარზე ეწარმოებია ომი.
საქმე ის არის, რომ რუსეთმა წინასწარ აზერბაიჯანი და სომხეთი დაიპყრო, ამ ტერიტორიებსაც დაეყრდნო და ამრიგად, არა მარტო რუსეთის ფრონტიდან, არამედ აზარბეიჯანისა და სომხეთის გაშლილი საზღვრებიდანაც ესე იგი სამი მხრიდან შემოუტია საქართველოს. დარჩა მხოლოდ სამხრეთ-დასავლეთის საზღვარი, სადაც მეგობარი არასდროს არ ყოლლია საქართველოს, მაგრამ საიდანაც ჯერ კიდევ თითქოს არ იყო შემორტყმული ცეცხლის რკალი. მაგრამ ასეთი მდგომარეობაც სულ რამდენიმე დღე გაგრძელდა, მალე ოსმალეთის არმიაც დაიძრა საქართველოს წინააღმდეგ.
ასეთ პირობებში საქართველოსთვის ომის მოგება რა თქმა უნდა შეუძლებელი იყო. მაგრამ ქართველი ხალხი კარგად, ძლიერ კარგად იცნობდა ორივე დამპყრობლის მონურ-დესპოტურ ბუნებას და იცოდა, რომ მათ წინაშე ლაჩრულად ქედის მოხრა ათწილ უბედურებას დაატეხდა საქართველოს, ვიდრე ღირსეული ბრძოლა და ღირსეულათვე დამარცხება. ისიც იცოდა, რომ დამარცხებით გათვებული სახელოვანი ბრძოლა არამც თუ სჯობს ნაძრახ ყმობას, არამედ სრულიად აუცილებელი იყო და არის საქართველოსა და ქართველი ხალხის ეროვნული სიცოცხლისა და სახელმწიფო თავისუფლებისათვის. და აი, სწორედ ამ სამარადისო საქმეს ჩაუყარა მტკიცე საფუძველი ქართველი ხალხის უკანასკნელმა „თავხედმა და ქედმაღალმა“ ბრძოლამ ყოველ მხრიდან მოზღვავებულ მტრის წინააღმდეგ.
