ზურაბ ჯაოშვილის ფოტო

ჯიმშერ მაისურაძე სეპარატისტთა წინააღმდეგ გაწეული თავგანწირული ბრძოლისთვის და ქვეყნის კეთილდღეობისთვის თავდადების გამო სიკვდილის შემდეგ ვახტანგ გორგასლის პირველი ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს და ეროვნულ გმირადაც აღიარეს. მისი ორი ვაჟი მამის კვალს გაჰყვა და დღეს უკვე პროფესიონალი მფრინავები არიან.”

როგორც ზემოთ აღინიშნა, ჯიმი მაისურაძის ჩამოგდებაზე აფხაზებს ჯილდოც ჰქონდათ დაწესებული და ამის ერთ-ერთი მიზეზი ისიც იყო, რომ პოლკოვნიკი მაისურაძე ხშირად აცილებდა (ან პირადად გადაჰყავდა) სახელმწიფოს მეთაურის შვეულმფრენს და მისი პროფესიონალიზმის წყალობით პრეზიდენტის შვეულმფრენი ერთხელ აშკარა კატასტროფასაც გადაურჩა. ნაწყვეტი ექს.პრეზიდენტ შევარდნაძის მიერ ჟურნალ „თბილისელებისთვის“ მიცემული ინტერვიუდან :

 – ელოდით, რომ თქვენ წინააღმდეგ ამდენი ტერაქტი განხორციელდებოდა და რა დოზით ერია რუსული ხელი?
– მხოლოდ რუსეთის ხელი არ ერია, ეს შინაგანი აშლილობის შედეგი იყო. საქართველოში 1992 წლის 7 მარტს დავბრუნდი და ჯერ კიდევ მიდიოდა ბრძოლები დაპირისპირებულ მხარეებს შორის. რაც შეეხება ტერაქტებს: პირველი ტერაქტი აფხაზეთის ომის დროს მოხდა, თუმცა ვერ განხორციელდა. სასწაულად გადავრჩით მაშინ. ჩვენს ვერტმფრენს, რომელშიც ჩემ გარდა, ჟურნალისტებიც ისხდნენ, მათ შორის „იბერვიზიის” ოპერატორი ამირან მურვანიძე, სწორედ მან გადაიღო ეს შემოტევა. სულ ოცნი ვიყავით, აცილებდა და თვალს ადევნებდა მეორე ვერტმფრენი, რომელსაც ჯიმი მაისურაძე მართავდა. როგორც კი გამოვფრინდით სოხუმიდან, გაგრიდან ახალთახალი „მიგ-24“ აფრინდა და პირდაპირ ჩვენკენ წამოვიდა. ამ ჩვენი ვერტმფრენის ქვეშ გავლას აპირებდა, მაგრამ ჩვენი გამცილებელი ვერტმფრენის პილოტი მიუხვდა მოწინააღმდეგე ეკიპაჟის ჩანაფიქრს და უბრძანა ჩვენს პილოტს: სასწრაფოდ, რაც შეიძლება, ზემოთ აიღე სიმაღლეო. მართლაც, იმდენად სწრაფად აიღო სიმაღლე, რომ ყველა იატაკზე კოტრიალებდა, მხოლოდ მე ვიდექი ფეხზე, რაღაცას ჩაბღაუჭებული. როდესაც რუსეთის ვერტმფრენის პილოტმა ჩაფიქრებული მანევრი შეასრულა ჩვენ უკვე ავცდით კრიტიკულ სიმაღლეს. შემდგომ ავიატორებმა ამიხსნეს ეს ჩანაფიქრი: ჩვენი ვერტმფრენის ქვეშ წარმოიქმნებოდა უჰაერო სივრცე და წყალში ჩავცვივდებოდით. ამ მანევრის შესრულებას დიდი ოსტატობა სჭირდებოდა, რა თქმა უნდა პილოტი ფრენის ოსტატი იყო, ასეთი კი აფხაზებს არ ჰყავდათ, და არც ასეთი ვერტმფრენი ჰქონდათ. მაისურაძის გამოცდილებამ, მფრინავების მოხერხებულობამ გადაგვარჩინა. მაისურაძე ნამდვილი გმირი იყო, საუბედუროდ ამ ომში დაიღუპა.

აღნიშნულ ფაქტს ერთ-ერთ დოკუმენტურ ფილმში ამირან მურვანიძეც იხსენებს. თუმცა უმჯობესია თავიდან დავიწყოთ. ჯიმი მაისურაძისათვის საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლა აფხაზეთის ომით არ დაწყებულა. ავღანეთის ომის (ზოგიერთი ცნობით პოლკოვნიკი მაისურაძე ვიეტნამში მიმდინარე საომარ მოქმედებებშიც (1964-1975 წწ.) იღებდა მონაწილეობას, თუმცა საეჭვოა 1949 წელს დაბადებული 15-26 წლის ახალგაზრდა მაისურაძეს ვიეტნამის საომარი კამპანია გამოევლო) ვეტერანის „პირველი საბრძოლო გაფრენები“ დამოუკიდებელი საქართველოს ავიაციის ისტროიაში სამაჩაბლოში მიმდინარე საბრძოლო მოქმედებებისას შედგა. ნაწყვეტი 1999 წლის 14 იანვრის № 3 (195) „კვირის პალიტრიდან“ (რესპოდენტი მერაბ კოსტავას საზოგადოების თავმჯდომარე ვაჟა ადამია) : მიუხედავად მრავალი ხელის შემშლელი ფაქტორისა, ჩვენ ბრძოლებს ვაგრძელებდით. თბილისის აეროპორტში მოვიპოვეთ სამოქალაქო შვეულმფრენი (ყვითელი). შევღებეთ მწვანედ, საოცრად აჭრელდა, საშინელი შესახედი იყო (იცინის). მისი პილოტი იყო ჯიმი მაისურაძე (შემდგომში ვახტანგ გორგასლის პირველი ხარისხის ორდენის მფლობელი). დილის 8 სთ იქნებოდა, ჯიმი ჩემთან მოვიდა და მთხოვა, რომ აფრენის ნება მიმეცა. უარი ვუთხარი, იმიტომ, რომ რამდენიმე ჯგუფი დაზვერვაზე მყავდა გაგზავნილი, ინფორმაცია მქონდა, რომ მოწინააღმდეგე შეტევას აპირებდა და შესაძლო იყო, ჯიმის აფრენას დაეჩქარებინა ეს პროცესი. ვუთხარი, რომ 2 სთ-ის შემდეგ მივცემდი აფრენის ნებას. ცხონებული მაშინ აბუზღუნდა, მაგრამ ბრძანებას დაემორჩილა. ჩვენ თავს დაგვტრიალებდა რუსეთის სადაზვერვო შვეულმფრენები. იარაღი არ გვქონდა, რომ მათ მივწვდომოდით. თოფს კი ვესროდით, მაგრამ სერიოზულ დაზიანებას ვერ მივაყენებდით. ამიტომ ჯიმი ჩაჯდა შვეულმფრენში და იქიდან გადასცემდა რუსებს (ემუქრებოდა), შეეწყვიტათ ფრენა ჩვენი პოზიციების ზემოთ, რადგან მათი უსაფრთხოება არ იყო გარანტირებული. ამასობაში მზვერავებიც მობრუნდნენ და ჩვენ მთაზე დავინახეთ 13 ერთეული ტექნიკა. ჩვენ კი მაშინ ერთი ერთეული ტექნიკა გვქონდა, იმასაც მუხლუხში რკინის ღერძი ჰქონდა გაბზარული და ვერ ვამოძრავებდით. ამიტომ მოვხსენით ტყვიამფრქვევი და შვეულმფრენზე გადავიტანეთ. გვქონდა ერთი ჰაუბიცის მსხვილკალიბრიანი ქვემეხი, რომელიც უმოქმედოდ იყო იმიტომ, რომ ნემსი არ გვქონდა. ფრონტის ხაზი 2,5 კმ-ზე იყო გაშლილი. სულ 126 კაცი ვიყავით, მტერი გაცილებით მრავალრიცხოვანი იყო.
ამასობაში რუსებმა სამხედრო შვეულმფრენებით შემოგვიტიეს. ჩვენც გამოვიყენეთ შვეულმფრენი. რადგანაც ჩვენი სამოქალაქო იყო, იატაკზე ლეიბები ჩავუფინეთ, რომ ტყვიას არ შეეღწია შიგნით. პირველი გაფრენის შემდეგ ჩვენს შვეულმფრენს ოთხი ხვრელი ჰქონდა საწვავის ავზში. ჩხირები გავსაპნეთ, დავუცეთ და ჯიმი ხელმეორედ აფრინდა. მაშინ დაიჭრა სოსო ბუგიანიშვილი (სამწუხაროდ, დღეს ის ცოცხალი აღარ არის). ტყვიამ შვეულმფრენს ალუმინი აათალა და მას ეს ალუმინის ფირფიტა შეესო საფეთქელში. თვითონ პილოტი, ჯიმი მაისურაძე მძიმედ დაიჭრა ბარძაყში, თუმც მაინც ჩამოაგდო რუსების შვეულმფრენი. ამ ბრძოლაში მოწინააღმდეგე მხარეს 220 კაცი დაეღუპა. მათ შორის რუსები მეტნი იყვნენ. ჩვენი ოპტიკიდან კარგად ვხედავდით, რომ ოსებზე მეტნი რუსები გვებრძოდნენ. საერთოდ, ომის დროს შემტევი უფრო მეტს კარგავს, ვიდრე საფარში მყოფი, მაგრამ მოწინააღმეგის ზარალი განუზომლად დიდი იყო.
ამ დროს დავინახე, რომ კორდზე პირდაპირ დაეხეთქა ჩვენი შვეულმფრენი. ვიფიქრე, რომ ჯიმი ცოცხალი აღარ იყო, ანდა მძიმედ იყო დაჭრილი. ის ბიჭებმა ძლივს გადმოიყვანეს, ჭრილობა გადავუხვიე, მერე სოსო ბუგიანიშვილს მივხედე. შვეულმფრენი, რომელიც ჯიმი მაისურაძემ კორდზე „დასვა“ საცერივით იყო დაცხრილული. ავზებიდან ჭავლით იღვრებოდა ნავთი, შიგნით ჩაფენილი ლეიბებიც საწვავით იყო გაჟღენთილი, ბრძოლა უკვე 8 საათს მიმდინარეობდა. ჩვენ ტყვიები აღარ გვქონდა, დაბინდებას ვუცდიდით, რომ ხელსაყრელი პოზიციებისკენ დაგვეხია.

გავრცელებული ინფორმაციით ქართულმა მხარემ, სამაჩაბლოში 1 Ми-8Т 1991 წელს დაკარგა, შვეულმფრენი დაცხრილული დაჯდა ცხინვალთან ახლოს. მსხვერპლი არ ყოფილა. სავარაუდოდ ვაჟა ადამიას მონათხრობიც ამ ფაქტს უნდა ასახავდეს. თუმცა შეაძლოა შვეულმფრენის ჩამოგდების თარიღი არასწორად იყოს მითითებული, რადგან მფრინავი „გუაშის“ ისტორია სამაჩაბლოში მიმდინარე საბძოლო მოქმედებებთან დაკავშირებით 1992 წლის გაზაფხულ-ზაფხულის ეპიზოდებსაც მოიცავს :

1992 წლის გაზაფხულზე ცხინვალის რეგიონში საბრძოლო მოქმედებები შესამჩნევად გააქტიურდა. ცხინვალში გამაგრებულ სეპარატისტებს დიდი ლიახვის ხეობის ქართულმა სოფლებმა (თამარაშენიდან კეხვამდე) „დიდ მიწასთან“ – ჩრდილო ოსეთთან – დამაკავშირებელი სამანქანო გზა გადაუჭრეს. თუმცა ოსებმა მაინც მოახერხეს პარალელური გზის მონაკვეთის მთებში გაჭრა. სწორედ ამ გზით შედიოდა ცხინვალში რუსეთიდან საკმაო რაოდენობის ცეცხლსასროლი იარაღი, ტყვია-წამალი, ცოცხალი ძალა და საბრძოლო ტექნიკაც კი. ამიტომ სეპარატისტები საგანგებოდ იცავდნენ როკის გვირაბს.
ქართულ მხარეს კი, ბუნებრივია, სჭირდებოდა ამ გვირაბის თუნდ დროებით მწყობრიდან გამოყვანა. არადა გვირაბის მისასვლელებს ოსები გულმოდგინედ აკონტროლებდნენ. საჰაერო დაზვერვამ გვარდიის მთავარ სამმართველოში მიიტანა ინფორმაცია, რომ როკის გვირაბის გამოსასვლელში ექვს ერთეულამდე ჯავშანმანქანა იდგა, ხოლო თავად გვირაბში, სავარაუდოა, ტანკიც ყოფილიყო შენიღბული.
რჩებოდა ერთ-ერთი ყველაზე რეალური გზა – ჰაერიდან ზუსტი დაბომბვით ჩაეხერგათ გვირაბი. სწორედ იმ პერიოდში ჯიმი მაისურაძემ საქართველოს სამოქალაქო ავიაციიდან წამოიყვანა Ми-8МТВ ტიპის ახალი შვეულმფრენი. იგი საგანგებოდ მწვანე გუაშით გადაღებეს, რათა რუსულ შვეულმფრენს მიმსგავსებოდა. ოპერაციაში მონაწილეობდნენ გვარდიის მთავარი სამმართველოს საბრძოლო მომზადების სამმართველოს უფროსი, შემდგომში გენერალი, ზურაბ ნაირაშვილი, მისი რამდენიმე თანამებრძოლი და გვარდიის „ორხევის“ ბატალიონის წევრები.

ჯიმი მაისურაძის გადაღებილი შვეულმფრენი, რომელსაც „გუაში“ შეარქვეს, როკის გვირაბისაკენ შემოვლითი გზით გაფრინდა და დასაბომბ ადგილს ჩრდილო ოსეთის მხრიდან მიუახლოვდა. მაგრამ იმის გამო, რომ გვირაბის შესასვლელთან საზენიტო დანადგარი ЗУ-23-2 იდგა, იძულებულნი გახდნენ, ორი ფუგასური 250 კგ-იანი საავიაციო ბომბი ФАБ-250 დიდი სიმაღლიდან ჩამოეყარათ, რათა საზენიტო ქვემეხს, თავის მხრივ, ნელა მფრინავი შვეულმფრენი არ ჩამოეგდო. სიმაღლემ და საჰაერო დაბომბვის პრაქტიკულად გამოუცდელობამ (ბომბები შვეულმფრენის სალონიდან ფეხის მიწოლით ჩამოყარეს) თავისი ქნა და ისინი მიზანს ასცდა. თუმცა როგორც შემდგომში გაირკვა, გზა სამი დღით მაინც დაიკეტა. ეს კი იმან განაპირობა, რომ ბომბები ციცაბო ფერდობზე აფეთქდა და გზაზე რამდენიმე ტონა ქვა-ღორღი ჩამოიყარა (აქვე მივუთითებ, რომ შეცდომით ლაპარაკი იყო როკის გვირაბის ჩრდილოეთ პორტალის დაბომბვაზეც, თუმცა მონათხრობით თუ ვიმსჯელებთ საქმე გვაქვს ერთი და იგივე ფაქტთან და „ჩრდილოეთ პორტალის დაბომბვა“ მოსაუბრის უნებლიე შეცდომის (მეხსიერების) ბრალი უნდა იყოს) .

მეორე საჰაერო-სადივერსიო ოპერაცია „გუაშმა“ ცოტა მოგვიანებით განახორციელა, როდესაც კვაისაში ხიდის აფეთქება იქნა დაგეგმილი. იმავე ჯგუფმა, რომელსაც ბესო ქუთათელაძეც დაემატა, „გუაშით“ ხიდზე სამი ჟანგბადის ბალონი ჩამოტვირთა. თვით შვეულმფრენი მოფარებულ ადგილზე გადაჯდა, ხოლო შეიარაღებულმა მებრძოლებმა ხიდის მისადგომების ბლოკირება მოახდინეს. სამივე ბალონი ტროტილით იყო სავსე. მათზე მენაღმემ დეტონატორი დააყენა, რომელიც სპეციალურ საათზე იყო მიერთებული. ეს საათი ისევ რუსებთან იქნა შეძენილი და გამოიყენებოდა ГРУ-ს სადივერსიო რაზმების მიერ. შვეულმფრენის ხმით შეშფოთებულმა სეპარატისტებმა მანქანებით მიაშურეს ხიდს, თუმცა გვარდიელების გადამღობმა ჯგუფებმა გამაფრთხილებელი ცეცხლი გახსნეს და ჯიმი მაისურაძემაც დროულად გაარიდა მთელი ჯგუფი სახიფათო ადგილს. ტროტილით სავსე ბალონები დროულად აფეთქდა და მწყობრიდან გამოიყვანა ხიდის სავალი ნაწილი. დივერსიულ ჯგუფს უფრო მეტი გამოცდილება რომ ჰქონოდა, ჟანგბადის ბალონებს ხიდის ბურჯთან დააწყობდა და აფეთქების შედეგიც უფრო ეფექტიანი იქნებოდა.
შემდგომი ოპერაცია უკვე კავკასიონის მაღალმთიანეთში ჩატარდა. საქმე ის არის, რომ როდესაც გამსახურდიას დროს „საქენერგომ“ შუქი გაუთიშა ცხინვალს, ოსებმა შეუძლებელი შეძლეს და სარეზერვო ხაზი გადმოჭიმეს ჩრდილო კავკასიიდან. სწორედ ეს ელექტროენერგია გამოიყენებოდა ცხინვალის „Вибромашина“ იარაღისა და ტყვია წამლის საწარმოებლად, მათ შორის ორი საბრძოლო მანქანის – „გენერალ როდიონოვისა“ და „ურჩხულის“ შესაქმნელად.
მაისურაძემ „გუაში“ მაღალ მთაზე დასვა, მენაღმეებმა სასწრაფოდ დანაღმეს და ააფეთქეს ელექტრო გადამცემი ხაზის ანძა.
რამდენიმე, შედარებით წარმატებული ოპერაციის შემდეგ, ოსებმა „გუაშზე“ ნადირობა დაიწყეს. ერთ-ერთი მორიგი გაფრენის დროს „გუაშმა“ რაჭიდან მოინდომა როკის გვირაბთან გასვლა, მაგრამ ნისლისა და უამინდობის გამო პილოტმა შვეულმფრენი მლეთაში დასვა. საბრძოლო დავალების შესრულება ვერც მეორე დღეს მოხერხდა და გულდაწყვეტილი ჯგუფი თბილისში დაბრუნდა, სადაც ტელევიზიით საინტერესო ამბავი შეიტყო – სწორედ როკის გვირაბის გამოსასვლელთან კატასტროფაში მოჰყვა რუსული Ми-8 შვეულმფრენი და 14 ადამიანი დაიღუპა. ეჭვს არ იწვევს, რომ რუსული მწვანედ შეღებილი Ми-8 ტიპის სამხედრო-სატრანსპორტო შვეულმფრენი, რომელიც პილოტებს დაბალ სიმაღლეზე მიჰყავდათ, ოსების საზენიტო ქვემეხის ლუკმა შეიქმნა, რადგან სეპარატისტებს იგი ქართველების „გუაში“ ეგონათ.

დღეს შეიძლება ეს საჰაერო-სადივერსიო ოპერაციები ძალზე მარტივად მოგვეჩვენოს, მაგრამ ცხრა წლის წინ, როდესაც ჯერ არ იყო დაწყებული ქართული სამხედრო საჰაერო ძალების ჩამოყალიბება, ბევრ რამეს ნიშნავდა.
აქვე დავწერ როკის უღელტეხილთან ჩამოვარდნილ რუსულ შვეულმფრენზე გავრცელებულ ინფორმაციასაც, ერთ-ერთი ინფორმაციით შვეულმფრენმა კატასტროფა ჩრდილო ოსეთის მხარეს განიცადა, რაც გამორიცხავს მის ცხინვალელი სეპარატისტების მიერ ჩამოგდებას. თუმცა არაა გამორიცხული ფაქტის დამალვის მიზნით კატასტროფის ადგილი არასწორადაც იყოს გახმაურებული :

2f5c4c56ee3c-1

ჯიმი მაიურაძის საფლავთან მდგარი მი-24 საბრძოლო შევულფრენი

 

error: სტატიის დაკოპირება აკრძალულია!!!